Esımı elımızge belgılı qalamger, Qazaqstan Respublikasynyŋ eŋbek sıŋırgen qyzmetkerı, mädeniet qairatkerı, Aqmola oblystyq «Arqa ajary» gazetınıŋ būrynǧy bas redaktory marqūm Jomart Safiūly Äbdıhalyq jaily oi-tolǧam.
…Paiǧambar jasynan asqan ǧūmyrymda syilaityn, qūrmetteitın aǧalarym, qūrby-qūrdastarym az bolǧan joq. Taǧdyrdyŋ jazuymen bırqatary baqilyq saparǧa bet tüzedı de. Sol jaisaŋ tūlǧalardyŋ qatarynan ūzaq jyldar bırge qyzmet etken, menıŋ jurnalist mamandyǧyn taŋdauyma bırden-bır sebepşı bolǧan Jomart Safiūly jaily ötken şaqta söz qozǧauǧa mäjbür bolyp otyrmyn.
Eger ol aramyzda bolsa osy säuırdıŋ alǧaşqy künı 70 jasqa tolǧan künımen qūttyqtap, atap ötıp jatar edık. Taǧdyr oǧan jazbapty. Al
ekeumızdıŋ tanystyǧymyz osydan jarty ǧasyr būryn bastalǧan edı…
* * *
…1962 jyl. Qorǧaljyn audanyndaǧy «Qorǧaljyn» keŋşarynyŋ jaŋa qonysyndaǧy mektep-internattyŋ tärbielenuşılerımız. Qysqy kanikuldan oralyp, sabaqqa kırıskenbız. Bır künı «Jaŋa tärbieşı kelıptı» degen äŋgıme gu ete qaldy oquşylar arasynda. Aitqandai, qaŋtar aiynyŋ orta kezı bolsa kerek, mektep direktorymyz Bopan Atambaev bastaǧan ūstazdar qauymy jaŋa tärbieşımızdı barşamyzǧa tanystyrdy. Orta boily, jūqaltaŋ kelgen, şaşyn oŋ şekesıne ädemılep qaiyrǧan, mūntazdai kiıngen, qoi közdı ädemışe kelgen jıgıt eken. Älde, bızge solai körındı me qaidam, sözı salmaqty. Qazaq tılınıŋ maiyn tamyzady deuge bolady.
* * *
…Bızder joǧary, segızınşı klass oquşylary Jomart Safiūlymen ortaq tıl tabysyp kettık. Sol kezdegı tärtıp boiynşa «Aǧai» deimız. Jökeŋ tärbieşılıkpen bırge bızge qazaq tılı men ädebietınen sabaq berdı. Mektep qabyrǧasynda ädebiet üiırmesın ūiymdastyrdy. «Bılım şyŋyna» degen kölemdı qabyrǧa gazetın şyǧarudy qolǧa aldyq.
Bır top «jas aqyndar» boldyq, kün saiyn şumaq-şumaq öleŋ şyǧaramyz. Taqyryby san aluan. Otan. Ana. Tuǧan jer. Dostyq t.s. Kelıp talqyǧa salamyz. Ärkım öz jazǧanyn jattap jatqany. Soŋǧy söz Jökeŋe kelgende jaŋaǧy «şedevr» şyǧarmalarymyzdyŋ mänın, mazmūnyn, ūiqasyn taldap, jılıktep miymyzǧa qūiyp beretın edı.
* * *
…Oqu jyly aiaqtalyp Jomart Safiūly 1963 jyly KazGU-dıŋ studentı atandy, bız audan ortalyǧyndaǧy internatta oquymyzdy odan ärı jalǧastyrdyq. Bıraq, bailanysymyz üzılmedı. Bır-bırımızge hat jazyp tūrdyq. Respublikalyq «Qazaqstan pionerı» gazetıne, «Baldyrǧan» jurnalyna mektep ömırındegı ärtürlı şaralardan maqalalar jıberıp, olar jaryq körıp jatatyn. Solarǧa bailanysty özınıŋ aqyl-keŋesterın aityp, «taqyryp aiasyn keŋeit» degendei hat jazyp tūruşy edı.
* * *
…Jökeŋmen aradaǧy bailanysymyz men sonau Qiyr Şyǧystaǧy äskeri bölımde azamattyq boryşymdy ötep jürgende de, odan keiın de üzılgen joq. Būl kezde ol oblystyq
gazette qyzmet etıp jürgen-dı. Äskeri taqyrypta şaǧyn äŋgımeler, novella, jerlesterım jaily maqala jazyp, tıkelei Jökeŋnıŋ atyna jıberıp tūratynmyn. Bırı bolmasa, bırı basylym betınde jaryq körıp, onyŋ qiyndylaryn eldegı qūrdastarym maǧan salyp jıberetın.
* * *
… Jeltoqsan aiynda äsker qatarynan elge oralyp, 1970 jyldyŋ aqpanynda özım segızınşı synypty tämamdaǧan mektep janyndaǧy internatqa tärbieşı bolyp jūmysqa ornalastym. Aldynda Jomart Safiūlyna jolyǧyp, «mümkın bolsa, oblystyq gazette äldeqalai oryn bolsa qarastyra jürıŋız» dep ötınış aityp ketken bolatynmyn.
Mekteptegı jūmys jürıp jatty. Keŋşar mektep ömırınen, auyl eŋbekkerlerı jaily hat-habar, maqala, korrespondensiialar joldap tūramyn. Oqu jylynyŋ aiaq kezınde Jomart Safiūly telefon şaldy: «Korrektorlyq oryn bar, qomsynbasaŋ tez jet!..» Oilanatyn uaqyt joq. Sonymen, Jökeŋnıŋ qoldauymen 1971 jyldyŋ mausym aiynyŋ 16 jūldyzynda men de qasiettı qaraşaŋyraq, bügınde ǧasyrǧa juyq tarihi şejıresı bar oblystyq «Arqa ajary» gazetınıŋ tabaldyryǧyn attaǧan edım.
* * *
… Būl kezde Jökeŋ gazettıŋ «partiia tūrmysy» bölımınde aǧa ädebi qyzmetker, «Örken» dep atalatyn jastar betınıŋ jürgızuşısı. Ol kezde gazet kün saiyn şyǧady. Nauqandy jūmystar bır-bırıne jalǧasyp jatqan kez. Üş-tört ai korrektorlyq qyzmetımdı mädeniet bölımdegı tılşılıkke auystyrǧanmyn. Jastar Jökeŋdı ainalsoqtaimyz. Jurnalistika, ädebiet, gazet janrlary jaily oi-pıkır bölısemız. Osyndai pıkırtalas kezınde Jökeŋ bılımınıŋ tereŋdılıgımen, jan-jaqtylyǧymen taŋ qaldyratyn.
* * *
…1972-1979 jyldary Jomart Safiūly respublikalyq «Leninşıl jas» (qazırgı «Jas alaş») gazetınıŋ Aqmola, Kökşetau jäne Soltüstık Qazaqstan oblystary boiynşa menşıktı tılşısı bolyp qyzmet ettı. Redaksiiaǧa jiı kelıp tūratyn. Jökeŋnıŋ qyzmettık kölıgı bar. Köktemgı egıs, jasyl oraq, egın oru siiaqty nauqandy jūmys kezderınde talai ret ıssaparǧa bırge şyǧyp jürdık. Qolynda qomaqty qara portfelı. Qaşanda ışınde 2-3 qalyŋ kıtap. Şyǧys oişyldarynyŋ eŋbekterı. Jol boiy älem ǧūlamalary jaiynda berıle söilep, özıŋ de sol äŋgıme aidynyna qalai qosylyp ketkenıŋdı de sezınbei qalasyŋ. Keibır sätterde bırge kele jatqan jol serıkterımızben bırge «söilei tüsse eken, aita tüsse eken» dep bır-bırımızge iek qaǧysyp qalatyn kezderımız de bolatyn. Onyŋ tereŋ bılımdarlyǧyna täntı bolyp otyruşy edık.
Jökeŋ kıtapty köp oqityn. Älgındei jol saparlarynda dala qostarynda tünep şyǧatyn kezderımız bolatyn. Ädette şarua adamy erte tūrady ǧoi. Solardan qalmai bız de oianatynbyz. Syrtqa şyqsaq, kürteşesın iyǧyna jamylyp jadaǧai jasalǧan oryndyqta kıtap oqyp otyrǧan Jökeŋdı köruşı edık. Üiı de tolǧan kıtap bolatyn.
* * *
…1979 jyly Jomart Äbdıhalyq redaksiiamyzǧa bas redaktordyŋ orynbasary bolyp qaita oraldy. Keiın bas redaktordyŋ bırınşı orynbasarlyǧyna joǧarylatyldy. Al 1995 jyly tamyz aiynda ūjymdy taban audarmai 16 jyl basqarǧan Oktiabr Qaiyrūly Älıbekov zeinetkerlıkke şyqqanda bas redaktor bolyp taǧaiyndaldy. Taǧdyrdyŋ qamşynyŋ sabyndai qysqa ǧūmyrynda kündelıktı küibeŋ tırşılıktıŋ äuenımen jürıp, bır-bırıŋnıŋ qadır-qasietıŋdı tanyp bıluge mūrşaŋ da kelmeitın jaǧdai bolady eken. Joǧaryda aityp ötkenımdei, būdan jarty ǧasyr būryn Jökeŋmen alǧaş tanysqan kezden bergı merzımde qyryq jylǧa juyq ǧūmyrymdy bır ūjymda, bırge ötkızıppın. Mıne, osy ūzaq jyldar keruenınde Jökeŋnıŋ esımıne sai tını berık tektılıgıne, köŋılınıŋ darhandyǧyna, jüregınıŋ jūmsaqtyǧyna köz jetkızgendei edım. Qai ata-ana bolsyn perzentınıŋ atyn jaqsy bolsyn degen ükılı ümıtpen qoiady ǧoi. Jökeŋ özı «Menıŋ azan şaqyryp qoiǧan atym – Atymtai Jomart» dep aityp otyruşy edı.
* * *
Jomart Safiūlynyŋ redaksiiadaǧy basşylyq jyldaryndaǧy jeke şyǧarmaşylyq belesterınıŋ bırı – özı aityp otyratyndai, qazaq oişyldyǧynyŋ jaŋa, qazırgı zaman tūrǧysyndaǧy filosofiialyq jüiesın qalyptastyryp jasauǧa ūmtyluy edı. Osy baǧytta özı köp ızdendı, zertteuler jürgızdı. Älem oişyldarynyŋ ülken legınıŋ tuyndylarynan üzındıler audaryp, toptastyryp, oi-qazyna antologiiasyn qūrastyrudy qolǧa aluy osy maqsattaǧy biık belesı edı. Osy jobanyŋ avtory, qūrastyruşysy ärı redaktory da özı bolatyn. Amal neşık, mädeni-ruhani ömırımızdegı osy alǧaşqy qadam – atalmyş jinaq Jökeŋ dünieden ötkennen keiın, Astanadaǧy «Audarma» baspasynan jaryq kördı.
* * *
Jökeŋ jurnalist mamandyǧyn bärınen de joǧary qoia bıletın, jurnalistık kün körıstıŋ közı deitındermen ölerdei qas boldy. Lezdeme saiyn: «Sender söz önerınıŋ sarbazdarysyŋdar. Myna bız ömır sürıp otyrǧan däuır şejıresın jazu bızdıŋ ülesımızge kelgen. Osyny esten şyǧarmaŋdar. Qalamdaryŋdy erkın sılteŋder, eşkımnen taisalmaŋdar» dep aityp otyratyn.
Jomart Safiūly mınezge bai, sezımtal bolatyn, öte syrbaz, asa sypaiy edı. Talǧammen kiınetın. Özın tık, qaǧylez ūstaityn. Artyq sözge bara bermeitın.
* * *
…Asyl azamat jaiynda jazylǧan är söilemımızdı «edı… edı…» dep egıle aiaqtamasqa amalymyz joq. Ömır zaŋyna baǧynbasqa lajyŋ bar ma?!. Tap osy künderı Jomart Safiūlynyŋ der kezı – osy şaq boluǧa tiıs edı. Zaman özgerıp, köş ılgerı tartar. Ūrpaq auysar. Bıraq, sözden suret salǧan zerger qalamgerdıŋ endıgı oi älemın onyŋ mūralarynan ızdeuge mäjbürmız.
Bäduan İMAŞŪLY,
Qazaqstannyŋ qūrmettı jurnalisı
