Myrzatai Joldasbekov, memleket jäne qoǧam qairatkeri
KÜNDERIMNIŊ KUÄSI
(Jariialanbaǧan jazbalar)
17-23.X.2007
Orhon eskertkişteriniŋ tolyq Atlasynyŋ orysşa, qazaqşa nūsqalaryn memlekettik tapsyrys boiynşa qaita şyǧaruǧa daiyndap, baspahanaǧa tapsyrdym. Sondai-aq, «Abylai hannyŋ qamqa tony jäne Baidaly bi» deitin kitapty da öndiriske ötkizdim. Qūdai qalasa, jeltoqsan aiynda jaryqqa şyǧyp qaluy tiis.
24.X.2007
İtaliianyŋ «Eni» mūnai kompaniiasynyŋ bas basqaruşysy Paolo Skarponidiŋ meni Milanǧa «La Skala» teatrynyŋ jaŋa mausymynyŋ aşyluyna orai Richard Vagnerdiŋ «Tristan jäne İzolda» operasynyŋ premerasyna şaqyrǧan hatyn aldym. Sonymen birge, osy «Eni» kompaniiasynyŋ bir salasy «Adjip QKO Qazaqstan Nort Kaspian Opereiting Kompani N.V.» bölimşesiniŋ aimaqtyq direktory Luchano Vaskesten de hat aldym. Ol öziniŋ hatynda bizdiŋ «Orhon eskertkişteriniŋ tolyq Atlasy» degen kitabymyzǧa joǧary baǧa berip, kitapty şet elge taratu üşin aǧylşyn tiline audaratyndaryn habarlapty. Osylai şeşile qalsa, būl ülken tabys bolar edi. Qazir endi osy isti jüzege asyrudyŋ şaralaryn jasaudamyz.
Bügin «Almaty aqşamy» gazetine sūhbat berdim.
Keşkisin Älişer ekeumiz Almatyǧa keldik.
25.X.2007
Bügin Respublika küni, Märiianyŋ tuǧan küni. Aǧaiyn-tuǧan, bala-şaǧa, jora-joldastarymyzben «Borodino» deitin restoranda jinalyp, Märiianyŋ atyna jyly, yqylasty, qoşemetti sözder aityldy. Qonaqtar jaqsy otyrdy.
01.XI.2007
«Ūlbike» spektaklimen teatr mausymyn aştyq. Halyq zalǧa lyq toldy. Spektakl tartymdy ötti.
02.XI.2007
Biraz gazetter qoiylym jöninde aqpar berdi. «Respublika-KZ» gazetinde Aǧybaeva deitin kisiniŋ «Ūlbike – optimisticheskaia tragediia» deitin spektakldiŋ bükil tabiǧatyn aşqan tamaşa maqalasy jariialandy.
03.XI.2007
İtaliianyŋ «Eni» deitin mūnai kompaniiasynyŋ Bas basqaruşysy Paolo Skarponiden – İtaliiaǧa, Milanǧa «La Skala» teatrynyŋ jaŋa mausymynyŋ aşyluyna şaqyrǧan taǧy bir hat aldym. «La Skalanyŋ» jaŋa mausymy 7 jeltoqsanda Richard Vagnerdiŋ «Tristan jäne İzolda» deitin operasymen aşylady eken. Patris Şero qoiǧan būl spektaklge Daniel Barenboim arnaiy şaqyrylypty.
04-09.XI.2007
Keide kündelikke qūntym bolmai, qolymnyŋ tabandap jürmei qalatyn ädeti bar. Osy künderi qolyma kündelikti ūstai almai-aq qoidym.
Dese de bir künderi M.Äuezov jaiynda «Abyz» dep atalatyn şaǧyn esse jazdym, «Astana habary» gazetine sūhbat berdim. Sūhbat, negizinen, jastar tärbiesi töŋiregine qūryldy. Biri «Egemen Qazaqstanda», ekinşisi «Astana habary» gazetinde aldaǧy aptada jariialanyp qalar.
10.X.2007
Märiianyŋ tuǧan künin Astanada da atap öttik. Mūndaǧy jaqyn-juyqty, qaramaǧymda birge qyzmet isteitin bölim basşylaryn şaqyrdym. Jyly, laiyqty toi dastarhany jaiylyp, aǧyl-tegil jyr tögildi, än aityldy, küi tartyldy. Janǧali Jüzbaev meniŋ «Köŋil küiimdi» («Tolǧau») tartty. Meniŋ būl küiimdi Janǧali eŋ alǧaş «Qazaqstan» telearnasynda, «Duman» deitin habarda tartty.
Men Qarataudyŋ teriskei bauraiynda tuyp-ösken kisimin. Qaratau şertpesi balalyq şaqtan qūlaǧyma siŋip qalǧan. Men Sügirdi de, Tölegen Mombekovti de, Däulet Myqtybaevty da, Jappas Qalambaevty da kördim. Sol Qarataudyŋ eski äueni bizdiŋ qanymyzdy äbden aralap, süiegimizge siŋgen.
Ǧylymmen ainalysqanda, dissertasiia, maqala jazarda, baiandama äzirlegende aitar oi äueli meniŋ basymda jüielenedi. Sodan soŋ qolyma dombyra alatyn ädetim bar. Dombyrany bir apta, on kün, tipti odan da köp üzdiksiz tarta beremin. Dombyra oiymdy pisiredi, tolyqtyryp-jetildiredi. Men dombyraşy, küişi bolmasam da, maǧan oidy tiianaqtauda, kemeline keltirude dombyradan böten aqylşym, dem beruşim, qoldauşym joq. Ol qai-qaidaǧyny qozǧaidy. Älgi Janǧali tartqan küiim ömir boiy meni qoltyǧymnan demep, jetelep kele jatqan serigim. Mūny būryn Ermūrat bir tyŋdaǧan edi, äuenine, äuezine, mūŋyna, syryna taŋ qalǧan edi. Soŋǧy 4-5 jyl qyr soŋymnan qalmap edi. Men ony tügel jadymda tüsire almai qinalyp jüruşi em. Qūdanyŋ qūdireti osydan bir aidan asa uaqyt būryn jeksenbi küni taŋerteŋ jūmysqa kelip Romanenkonyŋ dombyrasyn qolyma alyp şertkenimde, älgi qūlaq küiim, jan serigim, qiial qanatym, aqylşym qūiylyp tüse qaldy. Men tez Ermūratty şaqyrdym. Ol magnitofonǧa jazyp aldy, notaǧa tüsirdi. Ansambldiŋ bes balasy jap-jaqsy oryndady da.
Sonda da kökeiimnen Janǧali ketpei jürdi. Öitkeni Qaratau şertpesin büginde Janǧalidan ozdyryp, asyryp tarta alatyn eşkim joq. Bir küni Janǧali kelip menen osy äuendi, küidi üirendi. Küi endi öziniŋ oryndauşysyn tapqandai boldy.
Märiianyŋ tuǧan künine Nesipbek öleŋ arnap, Gülzira, Gülmira, Elmira, Jazygülder än saldy. Älihan, Elhan keşte janymyzda boldy.
Keş jaqsy ötti. Jūrt bi bilep, rahattandy.
11.XI.2007
Dombyra daridy, qobyz qonady, än süiekke bitedi.
Temir tozady, ömir ozady, aqylsyz azady.
12-13.XI.2007
Astanada TMD elderi ziialylarynyŋ ekinşi forumy ötti. I-şi forum Mäskeude 2006 jyly ötken edi. Üşinşi forum kelesi jyly Duşanbede ötetin boldy.
Forumda, äsirese, Reseiden köp adam qatysty. Eskiden tanys V.A.Sadovnichiimen jolyǧystyq.
Men Forumnyŋ «Mädeni mūra» atalatyn seksiiasyn basqardym.
14.XI.2007
«Egemen Qazaqstan» gazetine meniŋ «Abylaidyŋ qamqa tony» deitin kölemdi maqalam jariialandy. Abylai hannyŋ qamqa tonyn ūlyqtaudy Täuelsizdik merekesiniŋ qarsaŋyna, 14-jeltoqsanǧa yŋǧailap otyrmyz. Şara ūlttyq deŋgeide ötse dep oilaimyn.
15.XI.2007
«Astana habary» gazetine «Bizge myqty ūlttyq ideologiia kerek» degen sūhbatym jariialandy. Äŋgime ūlt, jastar tärbiesi, din töŋireginde örbidi.
Keşkisin Almatyǧa ūştym.
16.XI.2007
Ädebiet institutynda Sauytbek Abdrahmanov «Audarmanyŋ teoriiasy men poetikasy» degen taqyrypta doktorlyq dissertasiia qorǧady. Söz söiledim.
19-20.XI.2007
Abylaihannyŋ altyn zerli şapanyn ūlyqtaudyŋ tirligimen ainalystyq. Ūlttyq deŋgeide ötkizsek deimiz. Sahnada Abylai men Būqardyŋ jer, el, er turaly tebirenisterin körsetsek, ūly mūrany osylai ūlyqtasaq deimiz.
23.XI.2007
«Jas Alaş» gazetine «Myrzatai Joldasbekov: Qazaq tiliniŋ de, qazaq ūltynyŋ da baǧy janbai tūr» dep atalatyn Smaǧūl Elubaidyŋ maqalasy şyqty. Maqalanyŋ kölemi – 1 bet.
Osy künderi qazaq jyrşylarynyŋ tūŋǧyş Respublikalyq konkursyn ötkizdik. Bas bäigeni Elmira Jaŋabergenova jeŋip aldy.
