Aiaqastynan «Amerika» aşaiyq degen niet joq. Būl – talai märte aitylǧan, talai märte jazylǧan tanys taqyryp. Bızdıkı – el esınde jürsın degen azdy-köptı eskertpe. Qazır bızdıŋ aitpaǧymyzdan da soraqy qūbylystar tūs-tūstan tısın aqsityp, antalap tūrǧan joq pa?! Düiım eldı äbıgerge salǧan qarǧyn sudyŋ azaby-aq esımızdı tandyryp, bütındei yrǧaqty tırlıgımızden aiyrdy. Al mūnyŋ qasynda bızdıkı änşeiın ǧana kemşılık. Osy «änşeiın ǧana kemşılıktıŋ» keiın, jüre kele ūlttyq problemaǧa ainalyp şyǧa keletının körıp-bılıp jürgelı qaşan…
İä, balabaqşanyŋ jetıspeitını – ejelgı «syrqattyŋ» bırı. Kün saiyn damudyŋ daŋǧyl jolyna tüsken Astanamyzda, şükır, balabaqşalar salynyp-aq jatyr, büldırşınder top-tobymen qabyldanyp-aq jatyr. Äitse de balabaqşa jetımsız. Sebebı jūrttyŋ bärıne aian, ülken qalaǧa qonys audaryp, tırşılıgın jaŋaşa bastaǧysy keletınderdıŋ qarasy qalyŋ jäne būl aǧysqa tosqauyl qoiu mümkın emes. Bızdıŋ de aitpaǧymyz osy tanys «jyr». Qalanyŋ kün batys bölıgındegı jaŋa audandamyz. «Teatralnyi» tūrǧyn üi mekenjaiynyŋ säulet-qūrylysy jūtynyp-aq tūr. Qonystanǧanymyzǧa ekı-üş jyl. Köşenıŋ aty älı tolyq aiqyndalmaǧan, E-67, №6-üi. Tūrǧyn üige 280 päter qonystanǧan. Bır auyl. Sol bır auyldaǧy balabaqşa jaiy qiyn-aq. Jo-joq, jekemenşık balabaqşa degen jeterlık. Osy üidıŋ astyŋǧy qabatyna qonystanǧan bır emes, tört bırdei jekemenşık balabaqşanyŋ jarnamasy köz sürındıredı. Bärı bar. Kerek pe, qalauyŋyz bılsın, balaŋyzdy orys, nemıs, aǧylşyn tobyna bergıŋız kele me, «pajalsta!» Tek qanşa sandalsaŋ da osy balabaqşalardyŋ bırde-bırınen qazaq tobyn kezdestıre almaisyz.
Erıkkennen emes, janymyz auyrǧandyqtan, balabaqşa meŋgeruşılerımen tıldesıp kördık. Olardykı jattandy bır jauap: «qazaq tobyna ana-analar balalaryn bergısı kelmeidı!» Şylǧi ötırık, körşı-kölemmen de pıkırlestık, olar: «qaitemız, amalymyz joq, erteŋdı-keş jūmystamyz, qazaq toby bolmasa da myna jer tiıp tūr, uaqytymyzdy almaidy, yŋǧaily» dep jüre jauap beredı. Bızdı qūrtqan osy «amalymyz joq!» Respublika halqynyŋ 80 paiyzdan astamy qazaq ekenın, jer iesı, atameken iesı qazaq ekenın dereu esten şyǧaryp alamyz da, «amalymyz joq» dep, dauyl soqpai, jasyn ūrmai pūşaiman, beişara qalypqa qalai tüskendıgımızdı baiqamai da qalamyz. Osy beişaralyq tübımızge talai märte jetse de, osy keleŋsızdıkten tıstesıp, älı aiyrylmai kelemız.
Qazaq tılınıŋ bolaşaǧy turaly mäsele tuyndai qalsa mınbege şyǧyp, ekı bılektı sybanyp tebırene söileimız. 280 päterlık tūrǧyn üidegı jaǧdai älgıdei bolǧanda tıl taǧdyry, ana tılımızdıŋ taǧdyry qaitıp şeşılmek, qaitıp öz jemısın bermek? Bügın balabaqşaǧa barǧan säbi – erteŋ mektep tabaldyryǧyn attaityn oquşy, elımızdıŋ keleşegı. Elımızdıŋ keleşegıne «amaldyŋ joǧynan» kedergılerdı qoldan tuyndatamyz, bar mümkındıktı paidalana bılmeimız. Qūqyǧymyzdy qorǧauǧa kelgende baiaǧy qūldyq psihologiia şeŋberınen batpaqtap şyǧa almai jatamyz. Orys, nemıs, aǧylşyn toptary bar tört bırdei balabaqşadan jalǧyz qazaq tobyn kezdestıre almau netken sūmdyq?! Soraqylyqtyŋ kökesı! Al sol tört bırdei balabaqşanyŋ keibır ielerı özge ūlt ökılderınen. Olarǧa qazaq tılınıŋ taǧdyry «pıştu»! Köbıne-köp ai saiyn tiesılı qarajatty jinap alyp, şetelde demalysta jüredı.
Aitpasaŋ auzyŋ küietın taǧy bır jaǧdai, bır üidıŋ astyŋǧy qabatyndaǧy osynşa jekemenşık balabaqşalardy aşuǧa kım rūqsat berdı eken dep oilaisyŋ. Qalalyq Bılım basqarmasy ma, audandyq äkımdık pe? Sondaǧy ūltqa jany aşityn azamattar eŋ bolmasa: «sızder qazaq tobyn aşamysyzdar?» dep nege sūramaidy. Däl osy uaqytta mūndai sūraqtyŋ qoiyluy da ersı, jaŋadan aşylǧan, jekemenşık bolmaq tügılı, taǧy bırnärse bolsa da, qazaq toby turaly söz qozǧau ūiattyŋ ūiaty! Būl – tabiǧi türde aitqyzbai jüzege asatyn qūbylys. Osy tört bırdei balabaqşanyŋ balalar oinaityn alaŋy joq. Bärı bır sätte tūrǧyn üidıŋ aulasyna lap beredı. Tört balabaqşanyŋ ärbırınen eŋ kemı 20 baladan şyqqanda, 80 bala aulany «jaulap» alady. Tūrǧyndar beişara, älgı balabaqşalardyŋ balalary qaşan qūmardan şyǧyp oinap bıtkenşe büldırşınderın üiınde «qamap» otyrady. Bırde bolmasa, bırde «auru, tūmau» jūǧyp qala ma dep qauıptenedı. Al tūrǧyn üidı ekı jyl keşıktırıp bergen «Astanatransstroidyŋ» esebı tügel. «Būl üidıŋ aulasyndai keŋ aula eşjerde joq, taza kırpışten soǧylǧan keremet üi» dep jarnamalaidy. Tūrǧyndardy da soǧan ilandyrdy. Eger üidıŋ tömengı qabatynda tört bırdei balabaqşa aşylady degende eşkım būl üidegı päterdı, altyn bolsa da sonşa qarajat şyǧaryp, satyp almas edı. Bıraq olardyŋ qazır qūiryǧyn ūstai almaisyŋ! Is bıttı, qu kettı…
«Teatralnyi» TK tūrǧyndary atynan – Quanyş JİENBAI,
jazuşy, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı
