Biyl QR Rämızderıne 20 jyl tolyp otyr. Rämızder saiasi täuelsızdık pen memlekettık egemendıktıŋ bıregei belgılerı bolyp tabylady. Demek, memlekettık rämızder – belgılı bır eldıŋ ömır saltyn, bükıl bolmys – erekşelıgın, airyqşa arman – aŋsaryn, basqalarmen bailanys mūratyn bıldıretın belgı. Memlekettık rämızderdıŋ ūlttyq patriotizmdı jäne jalpy Qazaqstandyq patriotizmdı qalyptastyrudaǧy qyzmetı, orny erekşe ekenı dausyz.
Būl mındettıŋ kürdelılıgın Elbasy naqty paiymdap, « … Būl mındet bılım berudıŋ, mädeniet organdarynyŋ, qoǧamdyq ūiymdardyŋ, būqaralyq aqparat qūraldarynyŋ barlyq jüiesıne, ärbır otbasyna qatysty. Al, ony eldıŋ Tuyn, Eltaŋbasyn, Änūranyn qasterleuden, zaŋdy ükımettı qūrmetteuge tärbieleuden bastau kerek. Ärbır adam bala kezınen «Qazaqstan – menıŋ Otanym, onyŋ men üşın jauapty ekenı siiaqty, men de ol üşın jauaptymyn» degen qarapaiym oidy boiyna sıŋırıp ösetındei etken jön», – degen bolatyn.
Är eldıŋ memlekettık rämızderı geografiialyq, mädeniet-tarihi jaǧdailaryna bailanysty qalyptasady. Bızdıŋ memlekettık rämızderımızge şeteldık mamandar joǧary baǧa bergen. Sonymen qatar, rämızderımız älemdık katalogqa kırgen.
Atam qazaqta «Tuyŋ jyǧylmasyn» deitın ädemı söz bar. Maǧynasy qandai tereŋ söz. Iаǧni, eŋseŋ tüspesın, abyroiyŋ asqaq bolsyn degen ızgı nietten tuǧan tılek. Al, tarihqa tereŋırek üŋıler bolsaq, Tu bükıl eldıŋ, halyqtyŋ ruhyn köteretın qasiettı belgısı sanalady.
Qazaq dalasynda rämızder rölın batyrlarymyz joryqtarǧa alyp şyqqan tular men jüzderdıŋ taŋbalary syndy tolyqtai jalpylyq sipatqa ie bolmaǧan atributtar atqarǧan. Tarihta tuǧa qatysty mysaldar jeterlık.
Qabanbai batyrdyŋ qolynda qalmaqqa qarsy jan aiamai şaiqasqan jas Qazymbet batyr at üstınde, qolyndaǧy tuyn jyqpai, sabyna süiengen küiı mert bolǧan eken. Qandy qyrǧynda qazaq sarbazdarynyŋ jünı jyǧylmas üşın közı jūmylyp bara jatsa da osylai jasaǧan. Tudy tüsırmegen. Naǧyz batyrlyqtyŋ, biık ruhtyŋ belgısı mıne, osyndai bolǧan.
1832 jylǧy Qarnauda Hiua jendetterımen bolǧan qyrǧynda tubegınıŋ at üstınde auyr jaralanǧanyn körıp qolbasşy ūrystyŋ bır arasynda Süiınǧara batyr: «Endı bır şabuylǧa şydaisyŋ ba?», – dep sūraidy. «Jan şydasa men de şydarmyn», – dep jauap beredı batyr. Şabuyl sättı bolyp, ūrys aiaqtalǧannan keiın, aiaq-qoly qūrysyp qalǧan, bıraq qolynda tuy bar at üstındegı batyrdyŋ jansyz denesın tüsırıp alady. Neşe jerden oq tigen batyrdyŋ auzynan kesek-kesek qan atyp tūr eken deidı. Soǧys aiaqtalǧanda kelse, at üstınde tudy jyqpaǧan qalpy esıl er äldeqaşan därıl-baqiǧa ötıp ketıptı… Bıraq tudy tüsırmegen, jyqpaǧan.
1856 jyly Qaraǧan-Bosaǧadaǧy ūrysta tubegı – Asar sūpy atamyzǧa batyrlardyŋ bırı asyǧysta: «Ata, tudy jyqpaisyz ǧoi!?», – dep qalady. Sonda Asar sūpy-zıkırşı: «Tudy Qūdai jyqpasa, bız jyqpaspyz, inşalla!», – degen eken.
Berlin üşın şaiqasta jüzdegen jauynger jau ordasyna öz bölımderınıŋ tuyn jelbıretu üşın ūmtyldy. Solardyŋ bırı bızdıŋ batyr jerlesımız Raqymjan Qoşqarbaev edı. Qazaqtyŋ erjürek ūly ölımmen tıkelei betpe-bet keletının bılse de, basyn qaterge bailap, Reihstagqa jetuge asyqty. Jauyp tūrǧan bas kötertpes oq astymen qanşama saǧat eŋbektep, jylji berdı. Kez kelgen sätte sebelep tūrǧan qorǧasyn onyŋ ömırın jūlyp tüser edı. Osylai keskılesken ūrys kezınde Reihstag qabyrǧasyna bırınşı bolyp tu qadaǧan qazaq batyry Keŋes äskerınıŋ jasqanbai şabuyldauyna jol aşty.
Qazaq jūrty kındık qany tamǧan jerın, ata-baba äuletınıŋ mäiıtı jatqan jerdı erekşe qadırleidı. Qazaq üşın atameken – otanjandy pende retınde ömır süruınıŋ şarttyq atributy. Sondyqtan da, halqymyz öz ata-mekenın, otanyn, öz halqy, öz tılın, öz memleketınıŋ rämızderın, salt-dästürın jürekpen süie bılgen ärı ūrpaǧyn da soǧan tärbielegen, baulyǧan.
Ata babalarymyz «Tärbie tal besıkten bastalady» dep beker aitpasa kerek. Rämızderımdı qūrmetteu, olardy nasihattaudy tek memlekettık organdardyŋ, bilık mekemelerınıŋ ǧana mındetı degen syŋarjaq pıkırden qūtylyp, rämızderge degen qūrmet Qazaqstan Respublikasynyŋ ärbır azamatynyŋ jüregınıŋ törınen oryn aluy kerek. Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiiasynyŋ 34-babynda «Ärkım memlekettık rämızderdı qūrmetteuge mındettı» dep taiǧa taŋba basqandai etıp jazylǧan.
Memlekettık rämızder – elımızdıŋ egemendıgı men täuelsızdıgın paş etuşı ärı memleketımızdıŋ ötkenı, bügını jäne bolaşaǧy arasyndaǧy sabaqtastyqtyŋ jarqyn beinesı. Halqymyzdyŋ ruhyn, ūlttyq salt-sanasyn, qaћarmandyǧy men danalyǧyn, bolaşaqqa ümıtın, arman-tılegın jetkızetın airyqşa qūndylyqtar. Eltaŋbamyz el tarihynyŋ tereŋınen tamyr tartyp, ūlttyq ruhymyzdy asqaqtatyp, şaŋyraǧymyzdyŋ berıktıgın paş etıp, respublikamyzdyŋ qanatty tūlpardai ūşqyrlyǧyn aiǧaqtap keledı.
Tūrar ŞAKEN,
«Nūr Otan» HDP Astana qalalyq filialy
Taldau jäne äleumetık bastamalardy
boljau ortalyǧy basşysynyŋ orynbasary
