Talaisyz näzık taǧdyrlar toǧysqan jer. Qasırettıŋ köz jasy tamǧan jer. Qanypezer qoǧam qoqan-loqqy jasap, appaq ar men namysty aiamai taptaǧan jer. Elorda ırgesındegı «ALJİR» memorialdy mūrajaiynda zūlmat jyldary jazyqsyz japa şekken analardyŋ ruhyna taǧzym etuge arnalǧan miting öttı.
Şaraǧa jinalǧan köpşılık aldymen «Qasıret» qaqpasynan ötıp, Stalin vagonyn tamaşalady. Repressiiaǧa ūşyraǧan arystaryna senımın joǧaltpai, bas tartpaǧany üşın äielderdı ekı ai boiy temır jolda süiregen otarba totalitarlyq jüie däuren qūrǧan tarih betterınen syr tartady. Aitqandai, mūrajai maŋyndaǧy qalyŋ aǧaştan kün ūzaqqa qarǧalar qarqyldaidy. Talaidy qan qaqsatyp, talai şaŋyraqtyŋ şattyǧyn būzǧan Keŋes ökımetınıŋ tasbauyr saiasatyna älı künge laǧnet aityp tūrǧandai qanattylar. Bälkım, älgı qarǧalar sol jyldardyŋ kuäsı de bolar. Saqyldaǧan sary aiazda kırpıgıne mūz qatyp, qan jylaǧan analardyŋ ystyq sälemın erlerıne jetkızgen şyǧar… Azapty taŋmen bastalyp, qasıretpen batqan künderde äielderdıŋ mūŋyna, zaryna kuä bolǧan şyǧar. Üş ǧasyrlyq ǧūmyry bar qūs seksen jyl būryn da qalyqtaǧan osy kökte.
…Mitingke qatysuşylar mūrajai ışın aralap, ondaǧy qūndy jädıgerlermen tanysty. Jartasty jaryp şyqqan qarǧaldaq gülınıŋ syryna qanyǧyp, qanmen jazylǧan hattardyŋ tereŋıne üŋıldı. Tordan şyǧa almai, alasūrǧan kögerşınder köŋıl qūlazytady… Tergeuşı bölmesındegı qara telefonmen qanşa taǧdyr şeşılıp, qabyrǧa saǧatynyŋ tyqyly qandai şerlı sekundtardy ūzatty eken?..
Miting 1933-1940 jäne 1950 jyldardyŋ basyndaǧy saiasi quǧyn-sürgın men totalitarizm qūrbandaryn eske alu taqtasynyŋ aldynda öttı. Qara märmär taqtaǧa qaşap jazylǧan ärbır esımnıŋ ruhyna taǧzym etken köpşılık, olardy bır minut ünsızdıkpen eske aldy, gül destelerın qoidy. Astana qalalyq mäslihatynyŋ hatşysy Sansyzbai Esılov söz alyp, «Aqmola «Halyq jaulary» äielderınıŋ lagerı» tarihyna toqtaldy. «Qazaq jerınde 26 nükte bolyp salynǧan lagerde köptegen ziialylardyŋ, arystardyŋ jarlary, analary tūtqynda boldy. Olardyŋ ruhyna taǧzym etıp, qūrmet körsetu – bügıngı ūrpaqtyŋ paryzy. Būl ötkendı saraptap, keleşekte adamzat tarihynda mūndai zūlmatty boldyrmaudy mındetteidı», – dedı Sansyzbai Esılov.
Basqosuda Astana qalasy Işkı saiasat basqarmasynyŋ bastyǧy Bolat Tılepov, Aqmola oblysy Selinograd audanynyŋ äkımı Asqarbek Üisımbaev, sondai-aq, memleket jäne qoǧam qairatkerı Sūltanbek Qojanovtyŋ nemeresı Svetlana Tynybekova men «ALJİR» tūtqyny bolǧan Efosina Iаkovlenkonyŋ ūly Aleksandr Taigarinov söiledı.
Sübelı söz
Svetlana TYNYBEKOVA,
memleket jäne qoǧam qairatkerı Sūltanbek Qojanovtyŋ nemeresı:
Äjem Güländam Qojanova «QARLAG» lagerınde 9 jyl bolǧan eken. Älı esımde, soǧystan keiıngı jyldary balabaqşada jürgenımde keldı. Men ony tanymaityn edım. Sol äjem öte sauatty, bılımdı, önegelı boldy. Tūtqyndaǧy jyldarynan köp-köp estelıkter aitatyn. Qaraǧandy men Aqmolanyŋ arasynda qoi baǧypty. Saqyldaǧan sary aiazda ūzaq tünde qasqyrmen alysqan kezderı de bolǧan. Aş qarynǧa bır üzım qatqan nandy talǧajau etken sätterı de az bolmapty. «E-e, ol jyldardy eske aludyŋ özı qiynnyŋ qiyny edı ǧoi»,– dep otyratyn jaryqtyq.
Ashat RAIQŪL
