Biyl Astana törındegı Q.Quanyşbaev atyndaǧy memlekettık akademiialyq qazaq muzykalyq drama teatry özınıŋ 25 jyldyq mereitoiyn toilaidy. 1991 jyldyŋ 15 qaraşasynda Ǧ.Müsırepovtıŋ «Aqan serı – Aqtoqty» dramasymen alǧaş ret şymyldyǧyn türgen mädeni oşaq Qazaqstan täuelsızdıgınıŋ jariialanuyna bır ai uaqyt qalǧanda düniege keldı. El egemendıgınıŋ eleŋ-alaŋ şaǧynda önerge qadam basqan teatr bügınderı aiaǧynda nyq tūr.
Täuelsız elımızdıŋ aldynda qandai biık mūrattar tūrsa, teatr ūjymy da öz aldyna sondai maqsattardy qoiyp otyr. Byltyr küzde teatrdyŋ HHV mausymynyŋ aşyluyna orai ötken baspasöz mäslihatynda mūny körkemdık jetekşısı Talǧat Temenov aitqan bolatyn. Onda ol elordalyq teatr öz qazanynda ǧana qainamai, şeteldık teatrlar men belgılı rejisserlermen tyǧyz qarym-qatynas ornatudy közdep, älemdık deŋgeige şyǧudy ūmtylyp jatqanyn jetkızgen. İä, teatrdy qazır ūjym aldyna ülken maqsattardy qoia bıletın osyndai azamattar basqaryp otyr. Al, osydan şirek ǧasyr būryn mädeni oşaqtyŋ ırgesın qalap, şaŋyraǧyn bekıtken, qazırgı biıkke jetuıne alǧyşart jasaǧan taǧy osyndai azamat boldy. Būl QR eŋbek sıŋırgen qairatkerı, bılgır rejisser Jaqyp Omarov edı.
Jaqyp Omarov aişyqty ızın tek Qalleki teatry tarihynda ǧana qaldyrǧan joq. Onyŋ qoltaŋbasy biyl 90 jyldyǧyn toilap jatqan ırgelı ūjym M.Äuezov atyndaǧy qazaq memlekettık akademiialyq drama teatrynda jäne Jambyl, Qaraǧandy, Oŋtüstık Qazaqstan oblystyq qazaq drama teatrlarynda sairap tūr.
Q.Quanyşbaev atyndaǧy memlekettık akademiialyq qazaq muzykalyq drama teatrynyŋ alǧaşqy jeŋısı de onyŋ esımımen tıkelei bailanysty. 1996 jyly Ufa qalasynda ötken türk ı tıldes halyqtardyŋ «Tuǧanlyq» II festivalınde Jaqyp Omarovtyŋ «Aldar köse» spektaklıne üş atalymda jülde berıldı. Onyŋ bırın – «Önerdı damytudaǧy eren eŋbegı üşın» avtor alsa, jas ūjymǧa – «Ümıt» atalymy jäne akter Şämıl Jünıske – «Ekınşı kezektegı üzdık rölı üşın» jüldesı berıldı.
Ökınışke qarai, Jaqyp Omarov alpys jasqa da tolmai, sol jyly dünieden ozyp kettı. Biyl oǧan da 20 jyl tolyp otyr. Elordalyqtar teatrdyŋ negızın qalaǧan adamdy ūmytqan joq. Teatr ǧimaraty ornalasqan köşe qazır sonyŋ atymen atalady. Rejisser elordalyq teatrǧa alyp kelgen Rymkeş Omarhanova, Tüimehan Atymtaeva, Gülbarşyn Qylyşbai, Aiman Aimaǧambet, Baqyt İsabekova, Bolat Ybraev, Asqat Sūltan syndy akterler de älı künge deiın teatrda jemıstı eŋbek atqaruda.
Teatrdyŋ alǧaşqy qoiylymy – Ǧ. Müsırepovtıŋ «Aqan serı – Aqtoqty» dramasyn da Jaqyp Omarov sahnalaǧan bolatyn. Būǧan qosa Ş.Qūsaiynovtyŋ «Aldar Köse», S.Jünısovtıŋ «Jaraly gülder», «Qysylǧannan qyz boldyq», Q.Ysqaqovtyŋ «Şyrǧalaŋ», O.Bökeevtıŋ «Qūlynym menıŋ», Ä.Tauasarovtyŋ «Mahabbat araly», S.Balǧabaevtyŋ «Eŋ ädemı kelınşek», M.Şahanovtyŋ «Tanaköz», O.Bodyqovtyŋ «Ainaldym Aqmaŋdailym» jäne t.b. qoiylymdardy qoidy.
Jaqyp Omarovtan keiın teatrdy ekı jyldai Qadyr Jetpısbaev basqardy. Az ǧana uaqyt ışınde teatr repertuary M.Äuezovtıŋ «Qandy azu» jäne M.Baijievtıŋ «Qūdalar» spektaklderımen tolyqty. Rejisser Q.Quanyşbaev atyndaǧy qazaq muzykalyq drama teatrynyŋ orta buyn akterlerınıŋ bolaşaǧyna jol aşyp, onyŋ esımı ūstaz-rejisser retınde teatr tarihynda mäŋgıge saqtalady.
Qalleki teatrynyŋ däuırlegen kezeŋı sahna şeberı Äzerbaijan Mämbetovtıŋ esımımen bailanysty. Ǧasyrlar toǧysynda Qazaqstan Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ şaqyrtuymen elordaǧa kelıp, teatr basşylyǧyn qolǧa alǧan ol osynda jürıp, Halyq qaharmany ataǧyn aldy.
Onyŋ sahnalauymen Qalleki teatrynyŋ sahnasynan Ǧ.Müsırepovtıŋ «Qyz Jıbek», «Qozy Körpeş – Baian Sūlu», M.Äuezovtıŋ «Qaragöz», F.Ervenıŋ «Tülkı bikeş», V.Delmardıŋ «Baiansyz baq», Q.Baiseiıtov pen Q.Şaŋǧytbaevtyŋ «Beu, qyzdar-ai», Ş.Aitmatovtyŋ «Ǧasyrdan da ūzaq kün», «Ana-jer ana», I.Jansügırov, S.Nazarbekūly, B.Äldıbekterdıŋ «Mahambet», U.Gadjibekovtyŋ «Arşyn-mal-alan», A.Chehovtıŋ «Vania aǧai», Ä.Nūrpeiısovtıŋ «Qan men ter» spektaklderı körermenge jol tartty. Mämbetov akterlerdı otqa da, suǧa da salyp, şyǧarmaşylyqtaryn şyŋdady.
Belgılı teatr synşysy Äşırbek Syǧaidyŋ da Qalleki teatry tarihynda alatyn orny ülken. Ömırınıŋ soŋǧy jyldarynda Q.Quanyşbaev atyndaǧy memlekettık akademiialyq qazaq muzykalyq drama teatrynda keŋesşı qyzmetın atqarǧan ol talai qoiylymdardyŋ kem tūstaryna nazar audaryp, olardyŋ jetıldırıluıne ülesın qosty. Teatrdyŋ şyǧarmaşylyq jolyna tereŋınen üŋıle otyryp, şäkırtterımen bırlese «Qalleki teatry» atty kıtabyn jaryqqa şyǧardy.
Sözımızdıŋ basynda teatr tarihy el täuelsızdıgı tarihymen ajyraǧysyz ekenın sözımızdıŋ basynda aittyq. Byltyr elımızde toilanǧan Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyǧynan da būl öner ūjymy tys qalǧan joq. Duman Ramazannyŋ «Abylaihannyŋ armany» atty tarihi dramany rejisser Bolat Ūzaqov jaŋaşa sahnalady. Būl qoiylym körermenderınıŋ arasynda QR Memlekettık hatşysy Gülşara Äbdıqalyqova bolyp, dramanyŋ şeşımıne jaqsy baǧasyn berdı. Astana törınde dübırlı toi kezınde qoiylǧan «Mäŋgılık el» qoiylymyna da teatr ärtısterı belsendı qatysty. Mäselen, Quandyq Qystyqbaev Kerei hannyŋ rölın somdady.
Biylǧy Täuelsızdıktıŋ 25 jyldyǧyna da teatr tartu jasaidy dep oilaimyz. Jyl soŋyna deiın ony da tamaşalap qalarmyz. Aitpaqşy, aldaǧy säuır aiynda qallekilıkter taǧy bır premera ūsynbaq. Keiıngı kezde klassikaǧa oralyp jatqan öner ūjymy Anton Chehovtıŋ «Şie baǧy» komediiasyn körermenge körsetedı. Endeşe, teatrda jolyqqanşa, aǧaiyn!
Amanǧali QALJANOV
