Täuelsızdıktıŋ 25 jyldyǧy qarsaŋynda ötkızılgen mülıktı zaŋdastyru aksiiasy boljaldy mejeden asyp tüstı. Ekonomikalyq zertteuler instituty sarapşylary elımızde osymen üşınşı ret ötkızılıp otyrǧan zaŋdastyru nauqanynda 2,2 trln teŋge kölemındegı mülık jariia etıledı dep joramal jasaǧan. Alaida bügınge deiın būl körsetkış 4,4 trln teŋgenı qūrap otyr. Al nauqannyŋ aiaqtaluyna älı 9 kün uaqyt bar.
Soŋǧy sifrlarǧa süiensek, elımızdegı Mülıktı zaŋdastyru jönındegı komissiialarǧa jalpy qūny 5,2 mlrd teŋge bolatyn 158 872 ötınış kelıp tüsken. Bügınge deiın būl ötınışterdıŋ 136 212-sı qanaǧattandyrylyp, barlyǧy 4 490 774,5 mln teŋge qarjy zaŋdastyrylǧan. Qarjy ministrı Baqyt Sūltanovtyŋ məlımetınşe, būl qarjynyŋ 3,1 trln teŋgesı qolma-qol aqşa bolyp otyr. Qalǧany – jyljymaityn mülık, qūndy qaǧaz jäne zaŋdy tūlǧalardyŋ jarǧylyq kapitalyndaǧy qatysu ülesterı. Jariia etılgen qarajattyŋ 400 mlrd teŋgesı şetelderdegı bank şottarynan kelıp tüsken. Älemnıŋ 26 elınen 300-den astam nysan zaŋdastyrylǧan.
Jariia etu körsetkışterı jaǧynan Almaty qalasy alda tūr. Almaty oblysy – ekınşı orynda. Al Astana qalasy üşınşı orynda keledı. Elorda tūrǧyndary atynan Memlekettık kırıster organdary men Mülıktı zaŋdastyru jönındegı komissiiaǧa jalpy kölemı 127,8 mlrd teŋgenı qūraityn barlyǧy 10 287 ötınış kelıp tüsıptı. Bügınge deiın arnaiy komissiia būl ötınışterdıŋ 3 900-ǧa juyǧyn qarap ülgergen. Nätijesınde 39,8 mlrd teŋge bolatyn 8 508 nysan zaŋdastyrylyp, jeke menşıkke berılgenı turaly zaŋdy qūjat tapsyrylyp otyr. Taǧy 5 zaŋdy tūlǧanyŋ qatysu ülesı esebınen 457,9 mln teŋge esepke alyndy. 620,9 mln teŋge bolatyn 815 arnaiy deklarasiia tapsyryldy. Jariia etılgen qūndy qaǧazdardyŋ kölemı 10,8 mln teŋge boldy.
Astana qalasy Memlekettık kırıster departamentınıŋ mälımetı boiynşa, būl körsetkışter älı de ösetın bolady. «Öitkenı qaralyp jatqan ötınışter älı de bar. Naqty esebı jyl soŋyna qarai belgılı boluy tiıs. Kelıp tüsken ötınışterdıŋ sany jaǧynan Almaty audany alda keledı. Odan keiıngı oryndarda Esıl jäne Saryarqa audandary tūr» deidı mamandar.
Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ bes institusionaldyq reformasyna säikes qolǧa alynǧan «100 naqty qadam» Ūlt jospary aiasynda jürgızılıp jatqan mülıktı zaŋdastyru nauqany osymen elımızde üşınşı ret jürgızılıp otyr. Alǧaşqy zaŋdastyru aksiiasy 2001 jyldyŋ 14 şılde men 14 tamyz aralyǧynda jürgızılgen bolatyn. Bır rettık zaŋdastyru nauqany retınde ötkızılgen būl şaraǧa 3 myŋǧa juyq adam ötınış berıp, barlyǧy 480 mln dollar kölemındegı qarajat zaŋdastyryldy. Keiın būl şara 2006-2007 jyldary aralyǧynda jalǧasyn tauyp, el tūrǧyndaryna tek aqşa ǧana emes, sonymen qatar jyljymaityn jäne jyljymaly mülıkterın zaŋdastyryp aluǧa mümkındık berıldı. Ol nauqan da bır jyldan astam uaqytqa sozylyp, jalpy kölemı 844,7 mlrd teŋgenıŋ mülkı zaŋdastyrylǧan bolatyn.
Bürkıt NŪRASYL
