جىل ەلىمىزدىڭ جۇرەگى استانانىڭ 20 جىلدىعىمەن ەرەكشەلەندى. قازاقستاننىڭ زامانعا لايىق جاڭا استاناسىن سالۋ يدەياسى مەملەكەتىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا تيەسىلى. ەلباسى استانانى رەسمي كوشىرۋ تۋرالى بۇيرىققا 1997 جىلى قول قويدى. 1998 جىلعى 6 مامىردا پرەزيدەنت جارلىعىمەن اقمولانىڭ اتاۋى استانا بولىپ وزگەرتىلدى. سول جىلى 10 ماۋسىمدا جاڭا ەلوردانىڭ حالىقارالىق تۇساۋ كەسەر ءراسىمى وتكىزىلىپ, وسى داتا استانانىڭ تۋعان كۇنى رەتىندە اتالىپ كەلدى. 2006 جىلدان باستاپ شىلدەنىڭ التىسى ەلوردا كۇنى رەتىندە تويلانا باستادى.
20 جىلدىققا جوسپار
قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى مەرەيتويعا بايلانىستى استانا تورىندە وتەتىن رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى 80-گە جۋىق شارا وتكىزۋدى جوسپارلادى. ال قر ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسىمەن ەل كولەمىندە وتەتىن 175 شارا بەكىتىلدى. بۇل شارالار حالىقارالىق, رەسپۋبليكالىق جانە وڭىرلىك دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلدى. سونىڭ ىشىندە «استانالار شەرۋى: استانانىڭ 20 جىلدىعى – الەمنىڭ 20 استاناسى» اتتى حالىقارالىق مادەني يميدجدىك جوبا اياسىندا الەمنىڭ اتاقتى 20 استاناسىنىڭ قۇتتىقتاۋى تانىستىرىلدى. «استانا – ەلباسىنىڭ ءتول تۋىندىسى, ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق ورتالىعى. ءبىز بۇل شارانى دا ابىرويمەن اتقارىپ, جىل دا جەتىستىكپەن اياقتالادى دەگەن سەنىمدەمىن. بيىل دا اۋقىمدى جۇمىستار جوسپارلانىپ وتىر. تۇران, قابانباي باتىر جانە ماڭگىلىك ەل داڭعىلدارىندا كولىك كەپتەلىسىن ازايتۋ ءۇشىن بەيسەكوۆا كوشەسىنەن تۇران داڭعىلىنا دەيىنگى جانە تاۋەلسىزدىك كوشەسىنەن قالداياقوۆ كوشەسىنە دەيىنگى ۋچاسكەسىندە ۇلى دالا كوشەسىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلەدى. سونىمەن قاتار 2018 جىلدان باستاپ 60 كم ۆەلوجول سالىناتىن بولادى» دەدى قالا اكىمى ءا.يسەكەشەۆ جىل باسىندا ەلباسى جولداۋىن تالقىلاۋعا ارنالعان جانە وتكەن جىلدى قورىتىندىلاۋ جيىنىندا.
ءداستۇرلى جانە الەۋمەتتىك مەديا اراسىنداعى كۇرەس
اقپارات الاڭىندا ءداستۇرلى جۋرناليستيكانى كلاسسيكالىق جۋرناليستيكاعا جاتپايتىن بلوگەرلەر, مەسسەندجەرلەر مەن الەۋمەتتىك جەلىلەر بارعان سايىن ىعىستىرا ءتۇسۋى باسىلىمنىڭ 2018 جىلعى ساندارىندا وزەكتى ماسەلە ەتىپ كورسەتىلدى. جاڭا مەديا قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرۋدا كاسىبي جۋرناليستيكامەن باسەكەلەسە المايتىنى انىق. بۇدان ءداستۇرلى جۋرناليستيكاعا قاۋىپ تونە مە؟ وسى ماسەلەگە وراي قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ مايتالماندارى سول جىلى 28 ماۋسىمدا جاريالانعان «وركەنيەتتى قوعامدا شىنايى اقپاراتسىز دامۋ جوق» اتتى ماقالادا پىكىر بىلدىرگەن ەكەن. فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور نامازالى وماشەۆتىڭ ايتۋىنشا, بۇدان تراگەديا جاساۋدىڭ كەرەگى جوق. «دامىعان ەلدەردىڭ بارىندە سولاي. ءوز باسىم كلاسسيكالىق جۋرناليستيكاعا سەنىم ازايادى دەگەنگە مۇلدەم قارسىمىن. ەكىنشىدەن, جۋرناليستيكانى كلاسسيكالىق جانە كلاسسيكالىق ەمەس دەپ ەكىگە ءبولۋ دۇرىس ەمەس. نەلىكتەن بۇرىنعىسى كلاسسيكالىق بولىپ, بۇگىنگىسى بولماۋ كەرەك؟ مەنىڭشە, كلاسسيكالىق دەگەننەن گورى قالىپتاسقان جۋرناليستيكا دەگەن دۇرىس» دەيدى ول.
ەلوردانى ەرەكشەلەۋ نەمەسە تۋريزم ماسەلەلەرى
2018 جىلى ۇكىمەت تۋريستىك سالانى دامىتۋدىڭ 2023 جىلعا دەيىنگى جاڭارتىلعان تۇجىرىمداماسىندا ىشكى تۋريزم ۇلەسىن 8 پايىزعا دەيىن ارتتىرۋدى مىندەتتەدى. گازەتتىڭ 26 ناۋرىزداعى سانىندا تۋريزم تاقىرىبىن كوتەرگەن گۇلميرا ايماعانبەت ىشكى ءتۋريزمدى ىلگەرىلەتۋدە استانا قالاسىندا قانداي كەدەرگىلەر بار ەكەنىن انىقتاۋعا تىرىسقان. ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۋريزم كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى, PhD دوكتورى اداي سەكەنۇلىنىڭ ايتۋىنشا, ءتۋريزمنىڭ ىشكى ىستەر, سىرتقى ىستەر, ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك, مەيرامحانا كەشەندەرى, ەمدەۋ-ساۋىقتىرۋ ورىندارى, ۇلتتىق پاركتەر سەكىلدى 32 سالاعا جاناما ىقپالى بولا تۇرا, ونىڭ كوپ نارسەگە قۇزىرەتتىلىگى جەتپەيدى. «قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان ءتۋريزمى ۇستاعاننىڭ قولىندا, تىستەگەننىڭ اۋزىندا كەتپەۋ ءۇشىن ءارى قاراي جۇمىس جاساۋدىڭ مەحانيزمىن دۇرىستاۋ كەرەك. استانا قالاسىندا وسى سالاعا جەتەكشىلىك ەتەتىن كوميتەت قۇرىلعانى ءجون. بارلىق سالانىڭ باسىن قوسىپ, ءار ۋاقىتتا جينالا الاتىن, كەلەشەك قادامداردى ويلاستىرا الاتىن تۋريزمدەگى مەحانيزمدى قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك» دەيدى ول. («استانا اقشامى»,№75, 26 ماۋسىم, 2018 جىل).
قالا اگلومەراتسياسىن دامىتۋ جانە جاڭا اۋدان
ەلوردانىڭ ەل ەكونوميكاسىنداعى ءرولىن كوتەرۋگە ارنالعان جۇمىستار قالانىڭ 2016-2020 جىلدارعا ارنالعان دامۋ باعدارلاماسى اياسىندا قاراستىرىلعان. بۇل جۇمىستار ارينە, حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا, حالىققا جايلى ورتانى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. باس قالانى مەكەندەيتىندەردىڭ سانى جىل ساناپ ارتا تۇسكەن سايىن ونىڭ دامۋىنا كەرى اسەر ەتەتىن كەدەرگىلەر دە شىعاتىنى بەلگىلى. «2017 جىلدىڭ 1 قازانىنداعى جاعداي بويىنشا ەلوردادا حالىق سانى 1 020 722 ادامدى قۇرادى. 2020 جىلدىڭ اياعىنا قاراي تۇرعىندار 1 ملن 200 مىڭ ادامعا جەتەدى دەپ بولجانۋدا. ەلوردانىڭ اگلومەراتسياسىن دامىتۋ, قالانىڭ سولتۇستىگىندە ورنالاسقان شەتكەرى اۋماقتى ءتيىستى ينفراقۇرىلىممەن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا قالادا ءتورتىنشى اۋداندى اشۋ جوسپارلانىپ وتىر» دەلىنگەن 13 اقپاندا شىققان «استانادا ءتورتىنشى اۋدان اشىلادى» اتتى ماقالادا. اۆتور امانعالي قالجانوۆتىڭ ايتۋىنشا, بايقوڭىر دەپ اتاۋ بەرىلگەن جاڭا اۋدانعا ءوندىرىس جانە جەلەزنودوروجنىي تۇرعىن الاپتارى كىرەدى.
استانانىڭ ارعى تاريحى
ەلوردا اۋماعىندا تاريحى X-حIV عاسىرعا جاتاتىن بوزوق قالاشىعى بار ەكەنىن كوبىمىز بىلە بەرمەيمىز. مەملەكەت قورعاۋىنداعى ورتاعاسىرلىق بۇل قالاشىقتىڭ بۇگىنگى ورنىن كورۋگە ارنايى ۋاقىت بولگەن گازەت ءتىلشىسى نازيرا بايىربەكتىڭ وسى ساپارداعى جازباسى تىڭ دەرەكتەرگە تولى قۇندى ماقالا بولىپ شىققان. ءجۋرناليستىڭ ەرىنبەي-جالىقپاي ىزدەنىپ, ارىپتەستەرىنىڭ ايتۋىمەن قالاشىق ورنىن تاۋىپ بارۋى, مادەنيەت مينيسترلىگى تاراپىنان وسى جەردى 2022 جىلى بوزوق مۋزەي-قورىعىنا اينالدىرۋ باعىتىندا جاسالىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى جاقسى مالىمەتتەر بەرگەن. سول ساپاردا تىلشىلەر الدىنان شىققان ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوكتورانتۋرادا وقيتىن تاريحشى-ۇستاز سەرعازى قايىربەكۇلى وسى قالاشىقتى 2000-جىلدان بەرى زەرتتەپ جۇرگەن ەكەن. «بوزوق – وسى جەردەگى ەڭ تابيعاتى سۇلۋ, ءشوبى شۇيگىن جەرلەردىڭ ءبىرى بولعان. قىپشاقتار بۇل قالانى سالعاندا ستراتەگيالىق جاعىنان وتە ماڭىزدى ماسەلەلەرگە ءمان بەرگەن. بۇل قالاشىقتىڭ ورنالاسقان جەرى – سارىارقانىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسى. ەسىل مەن نۇرا وزەندەرىنىڭ تۇيىسكەن جەرى دە – وسى. ياعني, ەكى وزەننىڭ اراسى 40 شاقىرىم عانا بولسا, قالاشىق سول كەڭىستىكتىڭ قاق ورتاسىندا تۇر. ستراتەگيالىق جاعىنان وتە دۇرىس تاڭدالعان دەيتىنى, بۇل قالاشىققا كەزىندە جاۋ كەلە الماعان ەكەن. ويتكەنى اينالاسى جايىلعان سۋ» دەيدى ول جۋرناليستەرگە بەرگەن سۇحباتىندا. («استانا اقشامى», №69, «12 ماۋسىم, 2018 جىل»).
بالالار ادەبيەتىنىڭ جاي-كۇيى
ەگەمەندىكپەن ەرە كەلگەن نارىقتىق ەكونوميكا قوعامنىڭ كوپ سالاسىن توقىراتىپ, سونىڭ سالقىنى رۋحانياتقا دا ءتيدى. باسقا جانرلار 30 جىلدا قايتا ەس جيىپ ۇلگەرسە دە, بالالار ادەبيەتى ءالى دە بۇققان كۇيى جاتىر. بالالار ادەبيەتىنىڭ داۋىرلەگەن شاعىندا تۇكپىردەگى اۋىلعا دەيىن بالالارعا ارنالعان كىتاپتار كەلەتىن. نەگە قازىر ول كەزەڭ جوق؟ سوندا دا بولسا بالالار ادەبيەتى توقىراپ قالدى دەپ ايتا المايمىز دەپ جازۋشى اعالارىنا ۇمىتتەنە سۇراۋ سالعان ءتىلشى ازامات ەسەنجولدىڭ ساۋالناماسىندا وسى ماسەلەنىڭ ءبىراز ءتۇيىنى ايتىلعان. سولاردىڭ ءبىرى جازۋشى سەرىك اسىلبەكۇلى بالالار ادەبيەتىن, ەڭ الدىمەن, مەملەكەت قامقورلىعىنا الۋ قاجەت دەپ سانايدى. «سودان سوڭ شەتەلدەگى مىقتى دەگەن بالالار شىعارمالارىن قازاقشاعا اۋدارىلسا دەيمىز. ءتارجىماشىلاردىڭ دا ەڭبەگى «ينەمەن قۇدىق قازعانداي». وعان دا دەمەۋ كەرەك. جاسىراتىنى جوق, قازىر ءبارى دە ماتەريالدىق قولداۋعا بايلانىستى. سوعان دۇرىس نيەت بۇرىلسا, بالالار ادەبيەتى العا داميدى» دەپتى ول تىلشىگە بەرگەن جاۋابىندا. ال جازۋشى جولتاي جۇمات-ءالماشۇلى بالالار ادەبيەتىن تەك قانا كوركەم شىعارما تۇرىندە قالدىرماي, كينو تىلىنە اينالدىرۋ كەرەك دەپ سانايدى. سەبەبى قازىر الەمدىك بالالار ادەبيەتى 180 گرادۋسقا وزگەرگەن. («استانا اقشامى», №65, 2 ماۋسىم, 2018 جىل).
وزىنە-ءوزى جاۋ بولعان جوق
قازاق تاريحىنداعى ەڭ ءبىر اۋىر كەزەڭ بولعان ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن جاپپاي قۋدالاۋعا قاتىستى جاڭساق پىكىر بار. «سول جىلدارى قازاقتار وزدەرىن وزدەرى ۇستاپ بەردى, سوندىقتان قازاقتار باسقا ۇلتتاردان كوپ قىرىلدى» دەگەن ۇعىمداعى جازبالاردىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پاراقشالاردا كوبەيىپ كەتۋى اۆتوردىڭ زەرتتەۋ ماقالاسىنا سەبەپ بولعان. جۋرناليست ەركىن قىدىر ماقالاسىندا سوزىنە دايەك بولار ستاتيستيكانى كورسەتە كەلە: «راس, قازاقستاندا رەپرەسسيا جىلدارىندا اتىلعان ادامدار سانى بۇدان ءسال كوپتەۋ, ول 8 مىڭعا جۋىقتايدى. بىراق بۇلار كەيبىرەۋلەردىڭ ايتىپ جۇرگەنىندەي, جەرگىلىكتى جۇرت ءبىر-ءبىرىن ۇستاپ بەرە بەرگەننەن ورىن المادى. ونىڭ ءبارى ماسكەۋدەن جوسپارلى تارتىپپەن بەرىلگەن تاپسىرما (رازناريادكا) بويىنشا جۇزەگە اسىرىلدى. مۇنى ءوز بەتىنشە وزگەرتۋگە ىشكى ىستەر حالىق كوميسسارياتى (نكۆد) جەرگىلىكتى ورگاندارىنىڭ شاماسى كەلمەگەن» دەپ قازاقتاردىڭ ءوز قانداسىن ساتپاعانىن دالەلدەيتىن دەرەكتەردى ۇسىنادى. («استانا اقشامى», №63, 29 مامىر, 2018 جىل).
