اتام قازاق قۇرساعىنان كوپ بالا وربىتكەن انالاردى وسىلاي اتاپتى. التىن قۇرساق. بۇگىندە ءدال بۇرىنعىداي ون ءۇش, ون بەس بالا تاربيەلەپ, وسىرگەن اتا-انا سيرەك ەكەنىن ايتپاسا دا بىلەمىز. الايدا, ەلىمىزدەگى دەموگرافيالىق احۋالدى جاقسارتۋعا مەملەكەت تاراپىنان جاسالعان ىرگەلى شارالاردىڭ ارقاسىندا قاتارىمىز كوبەيىپ جاتقانى راس.
كەڭەس زامانىنداعى يدەولوگيانىڭ سالقىنى بار, تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنداعى توقىراۋدىڭ تارشىلىعى بار, ىڭگالاعان ءسابي ءۇنىن ازايتقان. ەس جيىپ, ەتەك-جەڭىمىزدى تۇرگەلى استانانىڭ وزىندە «التىن قۇرساق» دەۋگە لايىق انالار جيىلەدى. ماسەلەن, 2009 جىلى باس قالادا 12 710 بالا دۇنيەگە كەلسە, بىلتىر 21 266 ءسابي دۇنيەگە ەسىگىن اشتى. ياعني, ءتورت جىل ىشىندە شامامەن جەتپىس مىڭعا كوبەيدىك. ال, بۇلاردىڭ دەنى جاس وتباسىلارىندا تۋعان. ويتكەنى, استانا – جاستار قالاسى. وسى ورايدا گازەت ءتىلشىسى ەلورداداعى ەڭ جاس كوپ بالالى انالاردىڭ شاڭىراعىنا باس سۇققان ەدى…
بۇيىرتسا, بەسىنشىسىن بوسانامىن
جاندوس دۇيسەكەەۆ پەن راۋشان ۇسەيىنوۆانىڭ وتباسىن قۇرعاندارىنا جەتى جىلدىڭ ءجۇزى بولىپ قالدى. تۇپ-تۋرا جيىرماسىنشى ناۋ-رىزدا – جاندوستىڭ تۋعان كۇنىندە باس قوسىپ, ءبىر قۋانىشتى ەسەلەسە, ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى بولعان جاس جۇبايلاردىڭ تويى دۋماندى دۋمانعا ۇلاستىرعان. «ءومىرىمىزدەگى ەڭ باقىتتى كۇندەر عوي» دەيدى كۇلىمدەپ ولار. جاس وتباسى بولاشاقتارىن استانامەن ۇشتاستىرعاندى ءجون تاۋىپ, ارادا جىل وتپەي ەلورداعا قونىس اۋدارىپتى.
وتاناسىنىڭ جاسى ەندى جيىرما سەگىزگە تولادى. ءتورت ۇل-قىز ومىرگە اكەلىپ ۇلگەرگەن. ۇلكەنى ءارى جالعىز ۇلى قارشىعا – التى جاستا, ىلە-شالا نۇرشۋاق پەن مەيىرىم دۇنيەگە كەلگەن. ال, كەنجەسى ايالا استانانىڭ تۋعان كۇنىندە – التىنشى شىلدەدە ەكى جاسقا تولادى ەكەن. «قۇداي بۇيىرتسا, ساۋىردە بەسىنشىمدى بوسانامىن. البەتتە, قارشىعاعا سەرىك بولار ۇل بولعانىن قالايمىز» دەيدى راۋشان.
باس قالاداعى جاستاردىڭ باستى پروبلەمالارىنىڭ ءبىرى – باسپانا. سوناۋ جىلدان بەرى پاتەر جالداپ, كوشىپ-قونىپ جۇرگەن جاندوس پەن راۋشاننىڭ بۇگىندە كوڭىلدەرى جاي. «مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ «جاس وتباسى» ساناتى بويىنشا كەزەككە تۇرعانبىز. قۇجاتتارىمىز بارلىق تالاپتارعا ساي كەلىپ, ءۇش ءبولمەلى ءۇي الماقپىز. بيىل ءشىلدەدە بەرىلەدى ەكەن. سول كۇندى اسىعا كۇتىپ ءجۇرمىز. بۇل قۋانىشتى بالالارىمنىڭ نەسىبەسى دەپ بىلەمىن». وسىنى ايتقان وتاعاسى ءبىر كولەڭكەلى شىندىققا ءىشى اشيتىنىن دا جاسىرمادى. «ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى جۇيە قىزىق: مەملەكەتتىك باعدارلامامەن الاتىن پاتەردىڭ تولەماقىسىن ەسەپتەگەندە بانك وتباسىلىق شىعىندى دا قارادى. سوندا ءار بالام ءۇشىن اي سايىنعى شىعىس ون بەس مىڭ تەڭگەنىڭ شاماسىن قۇرادى. ال, مەملەكەتتىڭ ءار بالاعا بەرەتىن ءجاردەماقىسى بار-جوعى جەتى-سەگىز مىڭنان اسپايدى. ونىڭ ءوزى بەلگىلى ءبىر جاسقا دەيىن عانا» دەيدى جاندوس.
ءتورت قىزىمنىڭ قىزىعى تاۋسىلماسىن
اۋىلدا ون ءبىر قىزى بار ۇلكەن وتباسى بار-تىن. قۇداي جارىلقاپ, ون ەكىنشىسى ۇل بولدى. سول ءبىر قىزدىڭ ءتورتىنشى-بەسىنشىسىنەن باستاپ ەسىمدەرى ۇلبولسىن, ۇلمەكەن, ۇلبالا, ۇلتاي دەپ جالعاسا بەرەدى. ءتىپتى, كورشى-قولاڭدارى شاتاستىرادى ولاردى. ەندى قايتسىن, ىرىمداپ قويعانى عوي. استانادا دا ءتورت قىز ءوسىرىپ وتىرعان جاس وتباسى بار ەكەن. نۇرجان نۇسىپباەۆ پەن نۇرباعيلا تىلەمىسوۆا. ۇلكەندەرى دينارا – بالاباقشاعا بارادى. سودان كەيىن دانەليا, ۇلدانا, رايان. «الداعى ۋاقىتتا ەكى ۇلىمىز بولسا دەپ ارماندايمىز» دەيدى ەرلى-زايىپتى.
وتاعاسى – جاس تا بولسا, جەكە كاسىپكەر, وتاناسى – ءۇي شارۋاسىندا, بالالارعا قارايدى. بۇلار دا وتىزعا تولماعان. قۋاناتىنى سول, قىزدار ءۇش جاسقا تولىسىمەن اۋىلداعى اجەلەرىنە كەزەگىمەن جىبەرىپ وتىرادى ەكەن. قارت انانىڭ قولىنا بارىپ كەلگەن دينارا سونداي مەيىرىمدى, كوپشىل بولعانىن ايتادى نۇرباعيلا. «دانەليانى دا جىبەرگىمىز كەلەدى اۋىلعا. بىراق, اجەمىز اۋىرىڭقىراپ ءجۇر» دەيدى ول.
جاس وتباسىنىڭ پىكىرىنشە, يماندىلىقپەن ءتاربيەلەنگەن بالا جامان بولمايدى. وزدەرى دە بەس ۋاقىت نامازدارىن قازا قىلماعان. ەكەۋى قۇبىلاعا قاراپ, تىزە بۇگە قالسا, كىشكەنتايلار دا قاز-قاتار تۇرا قالىپ, جاينامازعا باس قويا بەرەدى ەكەن. كەيدە ءساجدەگە يىلگەندە ەركە قىزدار ارقالارىنا ءمىنىپ الاتىن كورىنەدى. مۇندايدا اكە-شەشەسى اشۋلانبايدى. «ءبىر كۇنى پايعامبارىمىز (س.ا.س) قوس نەمەرەسىن ارقالاعان كۇيدە مەشىتكە كىرىپتى عوي. جاماعاتپەن ناماز وقۋ ءۇشىن ورنىنا بارىپ, بالالاردى وڭ جاعىنا وتىرعىزادى. پايعامبار ساجدەگە بارعان كەزدە ۇزاق ەڭكەيىپ قالسا كەرەك. ناماز بىتكەن سوڭ حالىق «مۇنداي ساجدەنى بۇرىن كورمەگەن ەدىك. بۇل اللانىڭ ءامىرى مە؟» دەپ سۇرايدى. سوندا راسۋلاللاھ «جوق, اللانىڭ ءامىرى ەمەس, نەمەرەم ارقاما ءمىنىپ الدى. ءوزى تۇسكەنگە دەيىن كۇتكەندى دۇرىس كوردىم» دەپتى. سوسىن ءبىز دە سابىرلىلىق تانىتامىز وندايدا» دەيدى نۇرجان.
اسحات رايقۇل
