قولىنا قالام ۇستاپ, ءسوزدىڭ سورابىنا تۇسكەن قاۋىمنىڭ قاي-قايسىسى دا نازىك جاندىلاردى گۇلگە تەڭەيدى. ءبىز دە سول داستۇردەن جاڭىلا قويايىق پا, تابيعات-انانىڭ, جاراتالىستىڭ وزى بولمىستارىن تۋىس قىلسا. دۇنيەدە مىڭ-ميلليون ءتۇرلى گۇلدى وسىمدىك بار, بىراق ولار سىرت سيپاتىنا, ناسىلىنە قاراي نەگىزىنەن بەس ساناتقا كىرەدى ەكەن.
ءبىرىنشىسى, اسەم گۇلدەر (راۋشان, قالامپىر, ت.ب.)… «قازاقتىڭ كەز كەلگەن اۋىلىنان ۆەنەرا ميلوسسكايانى كەزىكتىرۋگە بولادى» دەگەندى جازيرامىزدى شارلاعان ءبىر جيھانكەز ايتىپ كەتكەن ەكەن.
ەكىنشىسى, تاعامدىق گۇلدەر (پياز, سارىمساق, يمبير)… «استىڭ ءدامىن كەلتىرگەن تۇز اۋليە, ەلدىڭ ءسانىن كەلتىرگەن قىز اۋليە» دەيدى. قازان-وشاعىنا بوتەندى ارالاستىرماي, شىن نيەتىمەن جاساعان ءدامدى اسىمەن ەلدىڭ, ەرىنىڭ باتاسىن الىپ جۇرگەن ايەلدەر – قارىنداستارىمىز, اپالارىمىز, انالارىمىز قانداي اسىل جاندار ەدى!
تەحنيكالىق گۇلدى وسىمدىكتەر بار. شي, قۇراق, زىعىر, قوزا… ولار دا ءبۇر جارىپ, كۇلتەلى گۇل تاعىنادى. نازىك جاندى ەكەنىنە قاراماستان, وزدەرىنە ءتان ەمەس جۇمىس ىستەپ, ءتىرشىلىكتىڭ تاۋسىلماس تاۋقىمەتىن كوتەرىپ جۇرگەن قازاق ايەلدەرىنىڭ قايراتكەرلىگىنە قالاي باس يمەسسىڭ؟
ايتپەسە شايشوپ, جوكە, ءشۇيىنشوپ, قالامپىر سياقتى دارىلىك گۇلدى ءوسىمدىكتەر بولادى. سول سياقتى جاداۋ كۇنىڭدە جارقىراتىپ, ارىق كۇنىڭدە ارقىراتىپ وتىراتىن جانىمىزدىڭ ەمى, دەمى – ايەلدەر. وتىرىك دەي الماس ەدىك.
وسى بىزگە ءبايمالىمدەۋ, كوكتەمنىڭ ورتا شەنىنە قاراي گۇلدەيتىن ءداستۇرگۇل دەگەن ەرەكشە وسىمدىك بار ەكەن. گرەكشە – B. ءPerennىs. «عاجاپ, عاجايىپ» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى اۋدارماسى. ورتا عاسىرلاردا ءداستۇرگۇلمەن رۋحاني ازعىندىققا ۇشىراعان ادامداردى ەمدەگەن دەسەدى. ءبىزدىڭ ازعىنداماۋىمىزدى, رۋحاني كەسەلگە ىرگە بەرمەۋىمىزدى ويلايتىن انالاردى وسى وسىمدىكپەن سالىستىرساق بولادى ەكەن.
جالپى, قازاق ارۋلارىنا قانداي ادەمى تەڭەۋ, جىلى ءسوز ارناساڭ دا, ارتىق ەمەس. وعان قازاق قىزدارىنىڭ زيپا بويى ابدەن لايىق.
«ءالدي-ءالدي, بوپەم-اي» دەپ, بەسىكتەگى ءۇش ايلىق ءسابيىن تەربەتىپ وتىرعان ۇلدان مەن جارى قۋانىش قاسىمبەكوۆتاردىڭ بار ارمانى دا, مۇراتى دا باسپانا ەكەن. جيىرما سەگىز جاسقا ەندى عانا تولعان ەرلى-زايىپتىلار ءتورت بالا تاربيەلەپ وتىر. سىمبات, زارينا, ۇلبولسىن ەسىمدى العاشقى ۇشەۋى – قىز. كەنجەسى ۋكاشا – ومىرگە كەلۋىن اسىعا كۇتكەن ۇلى. شەكەسى تورسىقتاي ءسابيدىڭ نىسپىسىن وڭتۇستىك وڭىردە عۇمىر كەشكەن كادىمگى اۋليە, باتىر ۋكاشا اتانىڭ قۇرمەتىنە قويعان ىرىمداپ. ءبىر اۋىلدا, ءبىر كوشەدە تۇرعان ولار مەكتەپتى دە بىرگە ءتامامداپتى. ۇيلەرىنىڭ اراسىندا ءبىر-اق ءۇي ەكەن. كوپ ۇزاماي شاڭىراق قۇرادى. قۋانىش پەن ۇلدان دا وزدەرى سەكىلدى جاستاردىڭ قاتارىن تولىقتىرىپ, استاناعا جول سالادى. «ءبىزدى مۇندا ەشكىم كۇتىپ وتىرعان جوق ەدى. شىنتۋايتىندا, كۇنكورىس قامىن كۇيتتەپ كەلدىك. جەتى جىل بولدى, باسپانا مۇڭى – باس قايعىمىز. اي سايىن پاتەر اۋىستىرعان كەزدەرىمىز بولعان. قاقاعان قىستا ءبولمەمىزدىڭ قابىرعاسىندا, ءاينەگىندە مۇز قاتىپ قالعان كۇندەردى دە وتكەردىك. ايتەۋىر, جولداسىمنىڭ قولىنان كەلمەيتىنى جوق. سونىڭ التىن قولى, بەس اسپاپتىعى اسىراپ وتىرعان» دەيدى ۇلدان. وتاعاسىنىڭ سوزىنە سەنسەك, جاس وتباسى وسى ۋاقىتقا دەيىن جيىرمادان اسا پاتەر جالداپ ۇلگەرىپتى. «ءار بارعان باسپا-نامىزدىڭ ءبارى تازا, جايلى بولا بەرمەيدى. ءبىرىنىڭ ءىشى اقتالماعان, ءبىرىنىڭ جارىعى جوق, ءبىرىنىڭ سۋى جوق… قايتا جوندەپ, قينالۋعا تۋرا كەلەدى. ويتكەنى, ءوزىمىز دە ارزانقول باعاعا ىزدەيمىز عوي, ال ارزان باعالى ءۇي القام-سالقام كەلەدى» دەيدى ولار.
P.S. ءبىز شاڭىراعىنا باس سۇققان جاس وتباسىلاردىڭ بارىندە ءبىر پروبلەما بار, ول – بالاباقشا كەزەگى. ەلوردادا بۇل باعىتتا قىرۋار شارۋا اتقارىلىپ جاتسا دا, كەزەكتەگى بۇلدىرشىندەر سانى الپىس مىڭنان كەم ەمەس كورىنەدى.
لايىم, تۇرمىستىڭ قيىندىعى مەن ماشاقاتىنا ءتوزىمدى, «ءبىر قولىمەن الەمدى, ءبىر قولىمەن بەسىكتى» تەربەتكەن التىن قۇرساق انالار كوبەيە بەرسىن.
اسحات رايقۇل
