تۋبەركۋلەز – تۋبەركۋلەز تاياقشاسىنان بولاتىن (كوح باتسيللاسىمەن) جۇقپالى اۋرۋ. تۋبەركۋلەز كوبىنە تىنىس الۋ جولدارىن زاقىمدايدى, بىراق وكپەدەن تىس تۇرلەرى دە كەزدەسەدى. ولار: تەرى, ليمفا تۇيىندەرى, سۇيەك, بۇيرەك, كوز, كەۋدە قۋىسى مۇشەلەرى, ورتالىق نەرۆ ءجۇيسى جانە تاعى باسقا مۇشەلەردىڭ تۋبەركۋلەزى. تۋبەركۋلەزدى اۋرۋ ادامنان اۋا-تامشى جولى ارقىلى (سويلەسۋ, تۇشكىرۋ, جوتەلۋ); تۋبەركۋلەز قوزدىرعىشى بار تۇكىرىك پەن سىلەكەيمەن لاستانعان زاتتارمەن قاتىناسۋ كەزىندە جۇقتىرۋعا بولادى, سەبەبى كوح باتسيللاسى سىرتقى ورتادا بەلسەنلىلىگىن ۇزاق ۋاقىتقا دەيىن ساقتاي الادى.
سۇيىق قاقىرىقتا تۋبەركۋلەز تاياقشاسى كەپتىرىلگەن كۇيدە بولسا دا, ءارتۇرلى زاتتاردا, كيىمدەردە, كىتاپتاردا 5-6 ايعا دەيىن ساقتالادى. ءار جىل سايىن 24 ناۋرىز كۇنى دۇنيەجۇزىلىك تۋبەركۋلەزبەن كۇرەس كۇنى اتاپ وتىلەدى. تۋبەركۋلەز ماسەلەسى وسى اۋقىتقا دەيىن ەلىمىزدە ءوز وزەكتىلىگىن جوعالتقان جوق. دەرت كوزىن ايتارلىقتاي تومەندەتۋگە ىقپال ەتەتىن ەڭ ماڭىزدى شارا ول, ارينە جاڭا تۋعان نارەستەلەرگە بتسج ەكپەسىن سالۋدان باستالادى. ول تۋبەركۋلەزدىڭ بەلسەندى سپەتسيفيكالىق پروفيلاكتيكاسىنا جاتادى. بتسج ەكپەسى بۇگىنگى تاڭدا ددۇ رەكومەنداتسياسى بويىنشا 173 مەملەكەتكە ۇسىنىلعان بىردەن ءبىر ەكپە بولىپ تابىلادى. ول قازاقستاندا مىندەتتى ۇلتتىق ەكپە كۇنتىزبەسىنە ەنگىزىلگەن. پەرزەنتحانادا نارەستەلەرگە تۋعاننان كەيىن 1-2 كۇنى قارسى كورسەتكىشتەر بولماسا بتسج ەكپەسى ەگىلەدى. ال رەۆاكتسيناتسيا 6 جاستا جاسالىنادى. ۆاكتسينانى 1919 جىلى ميكروبيولوگ ا.كالمەت پەن ۆەتەرەنار دارىگەر ك.گۋەرين جاساعان. بتسج ۆاكتسيناسى العاش رەت جاڭا تۋعان نارەستەگە 1921 جىلى ەنگىزىلدى. ول ءتىرى, ادامدار ءۇشىن ءوزىنىڭ ۆيرۋلەنتتىلىگىن ءىس جۇزىندە جويىلعان تۋبەركۋلەز ميكوباكتەرياسىنىڭ, السىرەگەن شتاممى بولىپ تابىلادى. بتسج ۆاكتسيناسى اۋرۋدى ازايتۋعا ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى جانە بالالاردا تۋبەركۋلەزدىڭ اۋىر جالپىلانعان تۇرلەرىنىڭ دامۋىن بولدىرمايدى. قازاقستاندا ەكپەمەن يممۋنداۋ – بالالار اراسىنداعى جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ دەڭگەيىن تومەندەتەتىن ەڭ ءتيىمدى ادىستەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى, بۇل كوپتەگەن جىلداردىڭ تاجىريبەسىمەن دالالدەنگەن جانە حالىقتىڭ ەپيدەميولوگيالىق قولايلىلىعىن قامتاماسىز ەتەتىن ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ دەڭگەيىندە تۇر.
قۇرمەتتى اتا-انالار! ءاربىر بالا ەكپە الىپ, مىقتى دەنساۋلىقپەن ءومىر سۇرۋگە قۇقىلى. سوندىقتان دۇرىس تاڭداۋ جاساڭىزدار!
رۋزاننا جانبولاتقىزى, №12 قالالىق ەمحانا ءسوس دارىگەرى
