استانادا ابدەن توزىعى جەتiپ, قابىرعاسى انە-مiنە قۇلاعالى تۇرعان ۇيلەردiڭ سانى – 228. جالپى اۋماعى 150 مىڭ شارشى مەتردi قۇرايتىن مۇنداي ۇيلەردە شامامەن 3000 وتباسى ءومiر سۇرۋدە.
قالانىڭ قۇتىن قاشىرىپ تۇرعان جايلار قاشان قۇلاتىلادى؟
ەسكi ءۇيدiڭ قوجايىندارىنا مەملەكەت تاراپىنان جاڭا پاتەر بەرiلە مە؟
بۇل – تۇرعىنداردىڭ كوكەيiندە جۇرگەن جاۋابى بۇلىڭعىر ساۋالدار.
ەسiلدiڭ سول جاعالاۋى… الەمگە ايگiلi ساۋلەتشiلەر قولتاڭباسىن قالدىرعان جاڭا قالا كۇن ساناپ اسقاقتاپ كەلەدi. ەكولوگيالىق تازالىق, تەحنولوگيالىق جەتiستiك, ينتەللەكتۋالدىق ەركiندiكتi كەز-كەلگەن عيماراتتان سەزiنۋگە بولادى. قالا مەن تابيعاتتىڭ ۇيلەسiمدiلiگiنە ساي كورiنiس تاپقان تۋىندىلار بۇگiندە كوپشiلiكتiڭ كوزايىمىنا اينالدى. ال وڭ جاعالاۋ شە؟ ادەتتە ەسكi قالا اتانىپ كەتكەن بۇل جاق بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا وزگەرگەن. كوشەلەر جوندەلiپ, اۋلالار اباتتاندىرىلدى. حالىق كوپ باراتىن قوعامدىق ورىنداردا قىزمەت تۇرلەرi ۇلعايدى. وڭ جاعالاۋدا ورىن تەپكەن كەنەسارى حان ەسكەرتكiشi, س.سەيفۋللين مۇراجايى مەن ءمۇسiنi, «وتان قورعاۋشىلار» مونۋمەنتi, تۇڭعىش پرەزيدەنت مۇراجايى, ك.بايسەيiتوۆا اتىنداعى ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترى, ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى قازاق اكادەميالىق دراما تەاترى, م.گوركي اتىنداعى ورىس دراما تەاترى جانە استانالىق ساياباق قالانىڭ كورiكتi جەرلەرiنە جاتادى. دەسەك تە, كەنەسارى, بەيسەكباەۆ, گەتە, زاتاەۆيچ, پوتانين تاعى باسقا كوشەلەردiڭ بويىندا ورىن تەپكەن كورiكسiز جەر ۇيلەردiڭ بارىن دا ايتۋعا تيiسپiز.
ءدال قازiرگi تاڭدا 2978 ءۇي قايتا قالپىنا كەلتiرۋدi قاجەتسiنەدi. وتكەن عاسىردىڭ 40-شى, 60-جىلدارى قامىستان سالىنعان 2, 3, 4 قاباتتى ءۇيلەر جوندەۋگە مۇلدەم كەلمەيدi. حالىق اراسىندا «حرۋششەۆكا» جانە «لەنينگرادتىق» دەپ اتالاتىن بەس قاباتتى ۇيلەردiڭ دە پايدالانۋ مەرزiمi 30-50 جىلمەن شەكتەلەدi. باس قالاداعى تۇرعىن ءۇي قورىنىڭ تەحنيكالىق جاعدايىن تەكسەرۋ ناتيجەسiنە توقتالساق, سول كەزەڭدەردە سالىنعان ءۇيلەر 70 پايىزعا دەيiن توزىپ كەتكەن.
قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق اگەنتتiگiنiڭ توراعاسى سەرiك نوكيننiڭ ايتۋىنشا, كونسترۋكتيۆتiك ەلەمەنتتەرi اپاتتى جاعدايعا دۋشار بولعان ۇيلەردi كۇردەلi جوندەۋدەن وتكiزۋ ەكونوميكالىق تۇرعىدان وتە تيiمسiز كورiنەدi. ەگەر اتالعان ايماقتاردا كەشەندi قالپىنا كەلتiرۋ جۇمىستارى قولعا الىناتىن بولسا, 11 مىڭ 264 پاتەردi بۇزۋ كەرەك.
«بۇل جۇمىستار بويىنشا جالپى اۋماعى 588 مىڭ شارشى مەترلiك 2978 ءۇيدi نەمەسە 11 مىڭ 264 پاتەردi ىسىرۋ قاجەتتiگi تۋىندايدى. اپاتتى جاعدايدا تۇرعان 228 ءۇي مەن توزىعى جەتكەن 150 مىڭ شارشى مەتر ءۇي دە وسىنىڭ iشiنە كiرەدi. ەسكi ۇيلەردiڭ ورنىنا سالىنادى دەپ جوبالانعان تۇرعىن ءۇيدiڭ جالپى اۋماعى 3,1 ملن شارشى مەتردi قۇراماق»,– دەيدi ول.
قالا اكiمدiگiنە سالماق سالاتىن اۋقىمدى جۇمىستاردىڭ بiرi – ەسكi قالانى جاڭالاۋ. ول ءۇشiن بiرنەشە باعىتتاعى جۇمىستار قاراستىرىلماق. ەڭ الدىمەن, قايتا قالپىنا كەلتiرiلەتiن ۇيلەردi انىقتاۋ كەرەك. ودان كەيiن مەنشiكتi مۇلiككە ساراپتاما جاساۋ كوزدەلگەن. بۇزىلاتىن نىسانداردىڭ قوجايىندارىمەن كەلiسiم جاساۋ دا وڭاي ەمەس. ەسكi جانە قۇلاۋ الدىندا تۇرعان ۇيلەردi بۇزۋ, جاڭا ۇيلەردiڭ جوباسىن جاساۋ جانە سالۋ ءۇشiن دە جۇيەلi جوسپار قاجەت. ينجەنەرلiك-كوممۋنيكاتسيالىق ينفراقۇرىلىمدى جوبالاۋ جانە سالۋ ءوز الدىنا ارنايى ۋاقىتتى قاجەت ەتەتiن بولسا, بۇزىلعان ۇيلەردiڭ ورنىنا جاڭا پاتەرلەر سالىپ بەرۋدi تەزدەتۋ تۇرعىنداردىڭ باستى تالابى بولىپ وتىر. ەگەر بۇل شارالار ءوز كەزەڭiمەن جۇزەگە اسسا, ەلوردانىڭ ساۋلەتتiك كەلبەتi جاقسارىپ قانا قويماي, سول جاعالاۋ مەن وڭ جاعالاۋدىڭ ايىرماشىلىعى ايتارلىقتاي ازايار ەدi.
الايدا بۇزىلۋعا تيiس ءۇيدiڭ يەلەرi شاعىم ايتىپ, جەرگiلiكتi باسشىلاردىڭ ەسiگi مەن تابالدىرىعىن قانشا توزدىرسا دا اتالمىش ماسەلەلەردi ءدال بۇگiن شەشۋ مۇمكiن ەمەس. قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق اگەنتتiگi توراعاسىنىڭ ورىنباسارى نيكولاي تيحونيۋكتiڭ مالiمدەۋiنشە, 2018 جىلعا قاراي, توزىعى جەتكەن 228 ءۇيدi بۇزۋ جانە ول ۇيلەردiڭ شىعىنىن وتەۋ ءۇشiن 40 ميلليارد تەڭگە كەرەك. جالپى استانا قالاسىندا 2018 جىلعا دەيiن 18400 پاتەر سالۋ جوسپارلانعان ەكەن. مۇنىڭ iشiندە 4074 پاتەر بۇزىلعان ۇيلەردiڭ قوجايىندارىنا بەرiلەدi دەپ كۇتiلۋدە.
ايتا كەتەرلiگi, قالانىڭ تۇرعىن ءۇي قورىنداعى ەسكi ۇيلەردiڭ كوبiن كۇردەلi جوندەۋدەن وتكiزۋ جەرگiلiكتi اكiمدiكتiڭ نازارىنان تىس قالعان ەمەس. مىسالى, 2011 جىلدىڭ iشiندە 12 كوپپاتەرلi ءۇيدiڭ شاتىرى, كiرەبەرiس, جەرتولە, سۋ, كارiز جانە باسقا دا ينجەنەرلiك جەلiلەرi كۇردەلi جوندەۋدەن وتكiزiلدi. ال بيىلعى جىلى تاعى 50 كوپپاتەرلi ءۇيدi جاڭارتۋ ماقساتىندا اۋقىمدى جۇمىستار جۇزەگە اسپاق. سوندىقتان ەسكi ۇيلەردiڭ تۇرعىندارى ماسەلەسiن قوزعاعاندا, تۇسiنiستiك تانىتقانى ابزال.
گۇلميرا ايماعانبەت
