Eldıŋ barlyq azamatyna belgılı bolǧandai, 2017-2021 jyldary QR Ükımetı respublika bankı sektoryna orasan zor qarjylyq kömek körsettı. Ol kömektıŋ aty «sauyqtyru» dep ataldy. Esterıŋızge salaiyn: trillion teŋgemen ölşenetın būl «sauyqtyru» kömegı bolaşaq ūrpaqqa dep belgılengen Ūlttyq qordyŋ esebınen berıldı.
Bız bankterdı «sauyqtyruǧa» halyqtyŋ ortaq qazyna qarjysyn jūmsadyq. Halyq esebınen mai-şelpekke batqan bankter: «Jusan bankpen» bırıkken ATF bank pen «Sesnabank», «Halyq bank», «Euraziialyq bank», «Sentrkredit» bankı, «Nūrbank» jäne «RBK bankı» («RBK» bızge tüsınıktı – onyŋ 100 paiyz aksiiasy «Bäiterek» arqyly Ükımettıŋ ielıgınde).
Degenmen 2017 jyldan berı taǧy da bankterdıŋ bırın ekınşısıne qosuǧa arnalǧan köptegen tranzaksiia jasalyp, nätijesınde bır yqpaldy top bırneşe banktı tolyǧymen «jūtyp qoidy». Mūnyŋ aqyry «Jusan bankke» bailanysty älemdık şyrǧalaŋmen aiaqtaldy. Dälırek aitqanda, būl janjal älı bıtken joq, el azamattary men Mäjılıs deputattary bolaşaqta būl qūityrqynyŋ anyq-qanyǧyn anyqtauy tiıs.
Deputat myrzalardyŋ esıne salaiyn: eger Jurnalisterdıŋ halyqaralyq zertteu konsorsiumy (ICIJ) bolmaǧanda, bız qazaq bankın şeteldıkter ielenıp ketkenın bılmes te edık. Şeteldık qojaiynnyŋ eşqaisysy aqşa şyǧaryp, «Jusan banktı» satyp alǧan joq. Tıptı «Jusan» «jūtyp qoiǧan» qazaqstandyq bankterdı «sauyqtyruǧa» būl qojaiyndar kök tiyn şyǧarmady.
Endı, mıne, menıŋ sailauşylarym Ūlttyq qordyŋ esebınen toiynǧan bankter öz aksionerlerıne nege dividendter töleidı degen sūraq qoiuda. Esıŋızde bolsa, ötken şaqyrylymdaǧy Mäjılıs deputaty Nūrov myrzanyŋ belsendılıgı men tabandylyǧynyŋ arqasynda 2021 jyly «Jusan bank» dividend töleudı toqtatuǧa mäjbür bolǧan edı.
Būl jaǧdaidy täptıştep aityp otyrǧan sebebım – Ūlttyq qordan milliardtaǧan dollar kömek alǧan bankter halyqtyŋ qaryzyn qaitarmai tūryp, nege dividend töleidı? Mäselen, aldaǧy mausym aiynda «Halyq bankı» öz aksionerlerıne dividend retınde jarty milliard dollarǧa juyq aqşa tölemek.
Sızge tüsınıktı bolu üşın osy oraida resmi taraǧan aqparatty orys tılınde aityp bereiın: «Narodnyi Bank Kazahstana» mojet napravit na vyplatu dividendov za 2022 god do 50% chistoi pribyli za etot period, sleduet iz materialov k godovomu obşemu sobraniiu aksionerov, kotoroe proidet 25 maia 2023 goda. Razmer vyplat sostavit 25,38 tenge za odnu bumagu (okolo 277 mlrd tenge iz chistoi pribyli 554 mlrd tenge), – v dva raza bolşe, chem dividendy za 2021 god (138,64 mlrd tenge).
Ūlttyq qordyŋ aldyndaǧy qaryzyn qaitarmaǧan «Halyq bankınıŋ» būl 554 milliard teŋge «taza paidasy» qaidan jäne qalai paida boldy? «Halyq bank» jäne halyqtyŋ esebınen kömek alǧan basqa bankter Ūlttyq qordyŋ aldyndaǧy qaryzyn halyqqa qaitarmai tūryp, dividend töleu praktikasyn qalai tüsınemız? Ötken alty jylda jäne qai jyldary qai bank, onyŋ ışınde «Halyq bankı» bar, Ūlttyq qordyŋ qanşa qaryzyn qaitardy?
Ermūrat BAPİ,
Mäjılıs deputaty
