Sovetbek MAǦZOMOV, «Nūr Media» holdingınıŋ Astanadaǧy fototılşısı:
Bızdıŋ buynnyŋ artyqşylyǧy – jurnalistikaǧa mektepten bastap daiyndaldy. Gazet-jurnaldarǧa şyqqan fotolardy qiyp alyp jürdık. Audandyq gazetke jazyp tūrdyq. Alǧaşqy fotoapparatym «Iýnkor» dep atalady. Ony maǧan oquşy kezımde auylşaruaşylyq jūmystaryna kömekteskenımız üşın obkomnyŋ bırınşı hatşysy Okulinsev tabystaǧan. Jas tılşılerge arnalǧan ortaşa formatty, mahovigın qolmen būraityn arzanqol fotoapparat. GDR-de 1952 jyldan bastap şyqqan «Pouva Start» fotoapparatynyŋ köşırmesı. Köp te paidalanǧan joqpyn. Tez būzylyp qaldy. Esesıne bır jaqyn tuysqandarymyz «Smeny-8M» apparatyn syilady. Būǧan deiıngı seriialarynda plenkany kerı qarai ainaldyratyn mehanizm bolmaityn. Alǧaşqy qol üiretken būiymym osy boldy.
Qaraǧandy oblysy Jezdı audanynyŋ (qazırgı Ūlytau audany) «Oktiabr tuy» gazetın qazaq sovet jurnalistikasynyŋ alǧaşqy qarlyǧaştarynyŋ qataryna jatqyzuǧa bolar edı. Qazaqstandaǧy bırden-bır önerkäsıp ortalyǧy – Qarsaqbai ken ornynyŋ janynan şyqqan, eŋbekkerler ömırın jazatyn, tarihy 1932 jyldyŋ 10 qaraşasynan bastalatyn basylymnyŋ tūŋǧyş redaktory aqyn-jazuşy, komsomol müşesı Äbdılda Täjıbaev boldy. Ol kezde komsomol biurosynyŋ müşesı redaktor bop taǧaiyndaluy sirek kezdesetın jaǧdai edı. Jauapty hatşysy – Jūmaǧali Sain. Baubek Būlqyşev, Mūqan İmanjanovtar eŋbek jolyn osynda bastaǧan. Keiıngılerden Kamal Smailov, Töregeldı Şarmanovtar ştattan tys tılşı bop, maqalalary jariialanyp tūrǧan. Men osy audandyq basylymǧa 1967 jyly mektep bıtırgennen keiın, belgılı qalamger İşanbek Jauyrtaev redaktorlyq etıp tūrǧan tūsta kelıp, artyq-kemı joq üş jyl jūmys ıstedım. Ol kezde audandyq gazette ısteitınder qarap otyrmaityn, respublikalyq basylymdarǧa avtor bolady. Sosyn «SQ» («Sosialistık Qazaqstan») siiaqty ata basylymdar joǧarydan şola otyryp, talapty, qabılettı degenderın özderıne aldyrtatyn.
Jürsın Ermanov ekeumız bır kabinette otyrdyq. Jürsekeŋnıŋ öleŋderı «Qazaq ädebietıne» jariialanǧan künı – ülken toi. «Sosialistık Qazaqstan» gazetıne özımnıŋ de bırneşe ocherkım, habarlarym şyqty. Jürsın ekeumız jurfakka bırge daiyndaldyq. Bıraq ol bır jyl aldynda tüstı. Al men 1970 jyly student atandym. KazGU-dıŋ 3-kursynda oqi jürıp, «Kazpravdaǧa» jarty stavkamen jūmysqa tūrǧam. Engels Serafimovich Chi-Ko-Vani degen ūlty korei fotograf boldy. Şau tarta bastaǧan kezı. Chikovani degen – gruzinderdıŋ kniaz, dvoriandar äuletınıŋ tegı. Grigol Chikovani degen kniaz bolǧan, tap sondai atpen tanymal sovet jazuşysy bar. Keŋes Odaǧynyŋ batyry Vahtang Chikovanidı bılesızder. Solardan erekşeleneiın degen oiy ma, familiiasyn ädeiı ekpın tüsırıp bölıp jazady. Qaidan kelgenın bılmeimın, özı jetımder üiınde tärbielengen. Älgı tegın sol jerden telıptı. Taŋǧalǧanym – bır basynda ekı joǧary oqu ornynyŋ diplomy bar edı. Bırı – Leningrad mädeniet instituty, ekınşısı – Plehanov atyndaǧy Mäskeu halyq şaruaşylyǧy institutynıkı. Onymen qoimai, MGU-dıŋ jurfagınen şyqqan kıtaptardy kemıredı. Sol zamandaǧy talaptyŋ küştılıgı ǧoi. Özı 1970 jyly halyqaralyq fotokonkurstyŋ gran-pri bäigesın jeŋıp alǧan. «Pravda» bırınşı betıne şaǧyn habar berdı. Ol kezde är fotosuretşınıŋ körınıstı beru ädısı, stilı bar edı. Chi-Ko-Vani filosofiiaǧa qatty män berdı. Bır suretıne qatty qyzyqtym: Qaralyǧy qazannyŋ tübındei negr jıgıtı oryndyqqa jaiǧasqan. Janynda – orystyŋ tolǧan aidai tolysqan appaq qyzy. Qyzdyŋ qolynda Leninnıŋ tomy, ana jıgıtke bırdeŋe tüsındırıp otyr. Qandai keremet suret deseŋşı! Bır ǧana körınıspen sovettık kommunistık ideologiianyŋ afrikalyqtarǧa yqpalyn körsete alǧan.
Menıŋ fotojurnalistikaǧa tübegeilı bet būruyma sebepker bolǧan sol Chi-Ko-Vani edı. Sabaqtan keiın qūstai ūşyp redaksiiaǧa jetemın. Ol törtınşı bettegı mädeniet habarlaryna suret tüsırudı maǧan daiyndap şyǧaryp qoiady.
Ol kezde surettıŋ janry bırneşeu ärı soǧan ädeiı mamandanatyn. Öz basym habar janryna beiımdeldım. Qazır ǧoi pytyrlatyp tüsırıp äkelıp tastai salady. Al ol zamanda är suretke tüsındırme mätın jazasyŋ. Ondai talapty 1975 jyly KazTAG-tyŋ (Qazaq aqparattyq agenttıgı bop özgergen) Kökşetau oblysyndaǧy tılşılıgıne tūryp, bertınge deiın 24 jyl taban audarmai jūmys ıstegende köre qaldyq. TASS-qa aiyna kemı 4-5 suret beruımız kerek. Jospardy oryndamasaq, kädımgıdei sögıs estitınbız.
«Jurnalistıŋ jūldyzdy sätı» degende, esıme myna bır oqiǧa tüsedı. Kökşetau medisinalyq uchilişesınde Halyqaralyq Qyzyl Krest komitetınıŋ Florens Naitingeil atyndaǧy medalımen marapattalǧan medbikelerge arnalǧan älemdegı jalǧyz «Meiırımdılık jäne qaharmandyq» mūrajaiy bar. Sol marapattyŋ Qazaqstandaǧy eŋ alǧaşqy iegerı – kökşetaulyq Mariia Smirnova-Kuharskaia. Soǧystyŋ alǧaşqy künınen qatysyp, atqyştar batalony sanvzvodynyŋ komandirı retınde maidan dalasynan 300-den astam jaraly jauyngerdı aman alyp şyqqan. Ol turaly «Patriot Rodiny» gazetı jazǧan. 1949 jyly Kökşetau öŋırıne köşıp kelıp, tyŋ jäne tyŋaiǧan jerlerdı igeruge atsalysypty. Öŋırı tolǧan medal. Älı de közı tırı. Bırde, ūmytpasam, 1982 jyly, Marina Petrovna özı siiaqty medal iegerlerımen kezdesetın boldy. Selinograd qalasynyŋ tūrǧyny Vera Şirokaia ekeuınıŋ saǧynysa körısıp jatqan tūsyn oblispolkomnan bır tüsırıp aldym. Sosyn Täjıkstannan kelgen Rihsihon Muminova ekeuın Kökşetaudyŋ lenta toqu fabrikasynda tüsırdım. Aitaiyn degenım, sol suretım «Pravda» gazetıne basyldy. Artynşa, Bolgariiadan Mariia Petrovnanyŋ atyna maidandasynan hat keldı.
Al ekınşı tebırene eske alatyn sätterımnıŋ bırı – Marşal Jukovtyŋ rölın somdaumen ataǧy şyqqan Keŋes odaǧynyŋ halyq ärtısı Mihail Ulianovpen bırge jürıp, avtograf alǧanym. 1985 jyly Ūly Jeŋıstıŋ 40 jyldyǧyna «Pobeda» kinosy endı şyqqan kezde Ulianov Kökşetauǧa keldı. Onymen bırge kölıkte Kökşetau oblystyq partiia komitetınıŋ hatşysy Äbdeş Qalmyrzaev, men, sosyn jürgızuşı ǧana boldy. Äŋgımenı jaqsy aitady. Vahtangov atyndaǧy teatrda kösemdı oinap jürıp, antrakt kezınde grimın sürtpesten bufettıŋ artqy esıgınen kelıp, «Valia, davai, nalivai 50 gramm!» dep aiǧyr staqanmen aqaŋdy qaǧyp salatynyn aityp, qyran-topan küldırgen. Leninnıŋ artqy esıkten kırıp, tamaq jıbıter tılep tūrǧanyn körgen keibır körermender «Būl ne masqara!» dep şulaityn körınedı. Kökşetauda qūs fabrikasyna barǧanymyzda, jūmysşylar basqa äkım-qarany közge de ılgen joq, Ulianovty qaumalap suretke tüstı. Ol keremet kadrlar mende älı saqtauly. Önerdıŋ de, jurnalistikanyŋ da qadırı ketpegen zaman edı ǧoi.
