Eldıŋ ornyqty damuyn qamtamasyz etude «jasyl» ekonomika maŋyzdy röl atqarady. Äsırese auanyŋ lastanuynan saqtap, halyqtyŋ ömır süru sapasyn arttyru kerek. Būl rette qalalar men eldı mekenderdı gazdandyrudy şeşu mındetı tūr. El ortalyǧy – Astanany kögıldır otynmen qamtu şaralary jüielı ıske asuda.
HH ǧasyrdyŋ 60-jyldary tyŋ igerudıŋ ortalyǧy sanalǧan Aqmola qalasyn gazdandyru ısı pysyqtaldy. Naqtysy, 1963 jyly qalanyŋ bırınşı bas jospary bekıtılıp, onda şahardy gazdandyru jobasy qaraldy. Bıraq ıs aiaqsyz qaldy. 90-jyldardan Aqmolany gazben qamtudyŋ 3 jobasy äzırlendı. Sonyŋ ışınde eŋ tiımdısı retınde baǧalanǧan Tobyl- Kökşetau-Astana baǧytyndaǧy «Batys-Ortalyq-Soltüstık» jobasyn aituǧa bolady.
BÜGINDE ELORDADA 24,4 MYŊ JEKE TŪRǦYN ÜIDIŊ 12 MYŊY GAZBEN QAMTAMASYZ ETILSE, ONYŊ 10 MYŊY GAZǦA QOSYLDY. 1-JEO JÄNE
2-JEO QAZANDYǦY GAZǦA AUYSTY
2015 jyldyŋ qaraşa aiynda eldıŋ batys jäne oŋtüstık öŋırlerın bailanystyrǧan «Beineu-Bozoi-Şymkent» magistraldy gaz qūbyry ıske qosyldy. Būl joba ortalyq jäne soltüstık öŋırlerdı gazdandyruǧa jol aşty. Söitıp, 2018-2019 jyldyŋ jeltoqsan ailarynda «Saryarqa» magistraldyq gaz qūbyrynyŋ qūrylysy jürgızılıp, elordadaǧy kögıldır otynnyŋ keluın tolyq şeştı. Bügınde astanalyqtar qysta kömır tasyp, kül şyǧaru maşaqatynan qūtyldy. Būl joba tolyq jüzege asqanda, Astana qalasynan bölek, Qaraǧandy, Temırtau, Jezqazǧan qalasynyŋ jäne gaz qūbyry boiyndaǧy 171 eldı mekennıŋ 2,7 million tūrǧynyna jailylyq äkeledı.
Astana qalasy Qorşaǧan ortany qorǧau jäne tabiǧatty paidalanu basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Janar Beskempırovanyŋ sözınşe, auanyŋ lastanuy men tütınmen küresudıŋ basty şeşımı – gazdandyru.
– Bügınde elordada 24,4 myŋ jeke tūrǧyn üidıŋ 12 myŋy gazben qamtamasyz etılse, onyŋ 10 myŋy gazǧa qosyldy. 1-JEO jäne 2-JEO qazandyǧy gazǧa auysty. Äleumettık nysandardy jylumen qamtamasyz etetın 20 avtonomdy qazandyq gazǧa qosyldy. Bır gazoblok şyǧaratyn zauyt jäne 10 köppäterlı üi kögıldır otynnyŋ igılıgın körıp otyr. JEO qazandyqtaryn gaz otynyna auystyru arqyly qaita qūru kezınde lastauşy zattardyŋ şyǧaryndylary azot oksidı, kükırt dioksidı, kömırqyşqyl, beiorganikalyq şaŋ boiynşa belgılengen normativpen salystyrǧanda tömendedı, – dedı Janar Beskempırova.
Rasynda, kögıldır otyn – «jasyl» ekonomikanyŋ bır nyşany, auany lastaudan saqtaudyŋ tiımdı qūraly. Mūny Astanadaǧy 1-JEO, 2-JEO gazǧa qosylǧannan keiın qorşaǧan ortaǧa tigızetın äserı tömendegenınen baiqauǧa bolady. Mäselen, 2021 jyly şyǧaryndylarynyŋ kölemı 55,4 myŋ tonna bolsa, 2022 jyly 48,3 myŋ tonnaǧa, 2023 jyly 39,2 myŋ tonnaǧa azaidy.
Gazdyŋ igılıgın köruge asyǧyp otyrǧan tūrǧyn köp. Äsırese Şūbar aumaǧynyŋ tūrǧyndary qala jäne audan äkımdıgın jiı mazalaidy. Būǧan bailanysty Energetika basqarmasy otyn-energetika resurstary bölımınıŋ basşysy Maqsat Esmaǧūlov:
– Şūbardy gazdandyru boiynşa saraptamanyŋ oŋ qorytyndysy alyndy. Qūrylys-montaj jūmysyn jürgızu boiynşa merdıger ūiym anyqtaldy. Merdıger kompaniia 5 şaqyrym gaz taratu jelısın saldy. 2024 jyldyŋ soŋyna deiın Şūbar aumaǧyn gazdandyru şeşımın tabady, – dedı.
Bas qalanyŋ ortalyǧynda tūratyn şūbarlyqtardyŋ talaby oryndy. Olar jūrtpen bırge gazdandyrudyŋ igılıgın körsek deidı.
Astanada gazdandyrylǧan üilerdıŋ sany kün saiyn artyp keledı. Saryarqa jäne Almaty audany gazben tolyq qamtamasyz etıldı. Būl baǧytta 680 şaqyrymnan astam gaz taratu jelısı salynyp, oramışılık jelıler jöndeldı. Baiqoŋyr, Esıl audanynda gaz qūbyryn jürgızu kezeŋ-kezeŋımen jürgızılude. Qorǧaljyn tasjoly boiynda ornalasqan «Ürker» tūrǧyn alabyna da gaz jettı.
– Alǧaşqynyŋ bırı bolyp üidı gazǧa qostyq. Biyl qys bız üşın jaily boldy. Jyldaǧydai kömır tasyp, ys sasyp, kül şyǧarudan qūtyldyq. Gazdy belgılı bır temperaturaǧa qoiyp, emın-erkın özge qalalarǧa saparlauǧa jol aşyldy. Üige ot jaǧylmasa jylytu jüiesıne mūz qatyp, ısten şyǧatyn. Mūndai problemadan aryldyq, – deidı Ürker tūrǧyny Janar Serıkova.
Qazaqstannyŋ «jasyl» ekonomikaǧa köşuı jönındegı tūjyrymdamasy halyqtyŋ äl-auqatyn, ömır süru sapasyn arttyryp, qorşaǧan ortaǧa tüsetın jükteme men tabiǧi resurstyŋ tozuyn azaitady. Endeşe baǧdarlamany jüielı ıske asyruǧa män beru maŋyzdy ıs sanalady.
– Köktal-2 tūrǧyn alabyndaǧy Saryözen köşesınde tūramyn. Jer üidı jylytu, otyn mäselesı bızdı jyl saiyn mazalaityn. Endı, mıne, gazǧa qosylyp aldyq. Üide de, dalada da, ekologiia tūrǧysynan alǧanda, tazalyq ornady. Kün suysa jyludy köbeitemız, ystyq bolǧanda söndıremız. Jalpy tūrmysymyz edäuır tüzeldı. Osy jūmysty qolǧa alǧan Memleket basşysyna, gazdy qosudyŋ tehnikalyq jaǧyn qamtamasyz etken qala basşylyǧyna da raqmet aitamyn! – dedı qala tūrǧyny Nūrkeldı Aman.
Qala tūrǧyndarynyŋ öz üiın gazǧa qosu üşın qūjattar jinau turaly ötınışın eskere otyryp, qūjattar tızımı ekı ese qysqardy. Būryn qūjattardy jinau üşın 6 aiǧa deiın uaqyt ketetın. Būl şara Memleket basşysynyŋ «Memlekettık apparattyŋ qyzmetın biurokratiiasyzdandyru jönındegı şaralar turaly» Jarlyǧy aiasynda qabyldandy.
