Qazaqstanda «kriptovaliuta», onyŋ tölem jüiesı «bitkoin» jäne olardy programmalyq tūrǧyda qamtamasyz etetın «maining» syndy sözder qoldanysqa ene bastaǧanyna az ǧana uaqyt öttı.
Oŋai jolmen oljaǧa kenelgısı keletınder būl sandyq valiutanyŋ türın satyp alu üşın bar jiǧan-tergenın jinaqtap, aiyrbastap jatqandary da jasyryn emes. Al el qarjysyn qorda ūstap otyrǧan Ūlttyq bank töraǧasy Daniiar Aqyşev pen elordada boi kötergen «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǧynyŋ basqaruşysy Qairat Kelımbetov jaŋa valiutaǧa kelgende, «älıptıŋ artyn baǧaiyq» dep halyqty eskertken edı. Sonymen, jaŋa valiutanyŋ jaqtastary kımder? Neden abai bolu kerek?
Jaqynda Google internet alpauyty 2018 jyldyŋ mausymynan bastap kriptovaliutaǧa jarnama jasauǧa tyiym salatynyn mälımdedı. Būl jaŋalyqtyŋ jarq ete qalǧany sol edı, bitkoin kursy aitarlyqtai qūldyrady. Osyǧan deiın kurs 8 myŋ dollar şamasynda bolsa, kelesı künı valiuta baǧamy bır bitkoin üşın 7,5 myŋ dollarǧa deiın tüstı. Onyŋ ızınşe Ethereum jäne Ripple kriptovaliutalary 10-11 paiyzǧa arzandady. Būdan būryn Facebook jäne Instagram basşylyǧy osyndai qadamǧa bardy. Kriptovaliuta men ony nasihattaityndardy būǧattaudy Twitter de qolǧa almaq.
Al älem elderı būl sandyq valiutaǧa qatysty älı künge deiın bır toqtamǧa kelgen joq. Būl söz, äsırese, Qazaqstanǧa qarap aitylady. HowMuch analitikalyq saity kriptovaliutaǧa qatysty operasiialarǧa şekteu qoiǧan jäne rūqsat etken dünie jüzı memleketterdıŋ kartasyn jariialady. Onda alqyzyl tüske boialǧan 7 el būl valiutaǧa jol berse-daǧy, bırqatar şekteu qoiǧan. Qoiu qyzǧylt tüspen belgılengen 10 memleket zaŋ jüzınde tyiym salǧan. Al qalǧan 130 memleket sūr tüspen boialyp, öz ūstanymy turaly eşqandai aqparat jariialamai otyr. Qazırgı taŋda 246 memlekettıŋ 99-y, demek, 40 paiyzy bitkoindardy zaŋdastyrǧan nemese oǧan şekteu qoimaǧan.
Kartaǧa baiqap qarasaŋyz, AQŞ, Kanada, Europa jäne Australiia syndy batys elderı kriptovaliutaǧa erkındık berse, jer kölemı jaǧynan bırınşı orynda tūrǧan Resei oǧan müldem qarsy. Al älemdık sauda-sattyqta erekşe orny bar Qytai men Oŋtüstık Koreia el ışınde kriptovaliutaǧa qarsy zaŋ oilastyryp jatyr. Būl – bitkoin qūnynyŋ qūldyrauynan keiın tuyndaǧan şeşım. Alaida oŋtüstıkkoreialyqtar mūnymen kelıspei, bügınde oǧan qarsy 10 myŋǧa juyq dauys jinaǧan eken.
Osyndai derekterdı esepke alǧanda, «Qazaqstan el auzynda jürgen kriptovaliuta tendensiiasynan artta qalyp qoidy» degen oi bolmauy kerek. Būl turaly osy sala mamandarynyŋ pıkırlerıne qūlaq asaiyq. Ūlttyq bank töraǧasy Daniiar Aqyşev TASS agenttıgıne bergen sūhbatynda kriptonaryqtyŋ eşqandai ekonomikalyq mänı men negızı joq ekenın aityp, elımızde eşqandai zaŋdy küşı joq ekenın mälımdedı. «Būl naryq absoliuttı türde qūbylmaly. Onyŋ bolaşaǧyn boljau qiyn. Qazaqstanda kriptovaliuta aqşaǧa jatpaidy, sondyqtan ony paidalanu zaŋǧa qaişy. Valiuta mämılesı onlain türde jasalǧandyqtan, tranzaksiialardy baqylau jäne belgılengen tärtıp pen şekteulerdıŋ oryndaluyn qadaǧalau qiyn. Bız halyqty būl operasiialardan aulaq boluǧa eskertemız, öitkenı onyŋ qaterın ärkım öz moinyna alady. Memleket eşbır qorǧai almaidy. Qazırgı taŋda Ūlttyq bank pen ükımet kriptovaliutany qoldanuǧa qatysty şekteu ornatudy qolǧa almaq» dedı ol.
Būl naryq absoliuttı türde qūbylmaly. Onyŋ bolaşaǧyn boljau qiyn. Qazaqstanda kriptovaliuta aqşaǧa jatpaidy, sondyqtan ony paidalanu zaŋǧa qaişy.
«Astana» HQO basqaruşysy Qairat Kelımbetov elımızdıŋ qarjy iadrosyna ainaluǧa ümıttı ortalyqtyŋ kriptovaliutaǧa qatysty ūstanymyn tüsındırdı. – Qarjy ortalyǧy kriptovaliuta şyǧarumen ainalyspaidy, tek ony zertteumen şūǧyldanady, – degen ortalyq basşysy, – Qandai da bır önımge investisiia salǧanda ösım ünemı joǧarylai beredı dep oilamau kerek. Erte me, keş pe mūnyŋ bärı köpırşık sekıldı jarylatynyn bärımız bılemız. Bıraq būl küireudıŋ qaşan bolatynyn eşkım de bılmeidı. Sol sebeptı halyqtyŋ jappai mūndai närselermen belsendı türde ainalysuy qauıptı. Mūnymen käsıbi investorlar ainalysuy tiıs. Degenmen olarǧa kepıldıktı eşkım bere almaidy dep eskerttı.
Qandai da bır önımge investisiia salǧanda ösım ünemı joǧarylai beredı dep oilamau kerek. Erte me, keş pe mūnyŋ bärı köpırşık sekıldı jarylatynyn bärımız bılemız. Bıraq būl küireudıŋ qaşan bolatynyn eşkım de aita almaidy.
Al kriptovaliutanyŋ qyzyǧyna kenelgender ne deidı? Asia Blockchain qauymdastyǧynyŋ basşysy, käsıbi treider Teimur Tmuslim kriptovaliuta investisiia emestıgıne senımdı. «Būl naryqta aqylǧa qonymdy eşnärse joq. Bızde būl tek alyp- satarlyq äreketter. Al elımızdıŋ azamattary üşın būl kädımgıdei qarjyny saqtaudyŋ täsılı, bırı depozittı taŋdasa, bırı kriptovaliutany jön köredı» deidı ol. Mamannyŋ pıkırınşe, halyqtyŋ qarjylyq sauatyn kötergende ǧana būl tyǧyryqtan şyǧuǧa bolady.
Qarjyger Azamat Joldasbekov bitkoin syndy kriptovaliutaǧa salym saluǧa kedergı elımızde kedeilerdıŋ köptıgınde dep bıledı. «Eger Qazaqstan Djinni koeffisientın tüzep, jaǧdaiy jaqsy azamattar köbeise, kriptovaliutaǧa qatysty dau-damai eşkımdı mazalamauşy edı» dep esepteidı.
Elordada jaqynda basy jastardan qūrylǧan «Digital Network» sandyq tehnologiialar men kriptoindustriia qauymdastyǧy qūryldy. Qauymdastyq jetekşı ūiymdardy bırıktıre otyryp, adamdardyŋ kündelıktı ömırınde sandyq tehnologiialardy engızu arqyly oŋ nätijege jetudı közdeidı. Qūrylym basşylary jaŋa jobany Qazaqstan ekonomikasynyŋ damuyna qosymşa dem beretın, elımızde blokchein tehnologiiasy men kriptoindustriiaǧa jaily orta jasap, onyŋ qarqyndy damuyna jaǧdai jasauǧa arnalǧan dep tanystyrady.
P.S: Halyq bolaşaqta kriptovaliutanyŋ qūny şaryqtap ösedı degen oimen ony satyp alyp qalǧysy keledı. Bitkoin älemdegı şekteulı ortada ǧana bolsa, erteŋgı künı bükıl älem ony paidalanuǧa mäjbür bolatyndai körınedı. Özderın investor dep ataǧandar salymşylardy köptep tartu üşın osyndai amal qoldanatyn sekıldı. Al är salymşy investisiiadan keletın paidany eseleidı. Mäselen, bitkoindardy neǧūrlym köp adam satyp alsa, onyŋ qūny soǧūrlym arta tüspek. Bitkoindardy satyp ala otyryp, paidaǧa keneluıŋız mümkın. Bıraq būl qaşanǧa deiın jalǧasatynyn eşkım bılmeidı.
Güldana TALǦATQYZY
