Suisid ötkır mäselege ainaldy. Äsırese, jasöspırımder arasynda özıne qol jūmsaityndar köbeidı. Mäselen, 2024 jyldyŋ 2 aiynda Astana qalasynda kämeletke tolmaǧandar arasynda suisidtık mınez-qūlyqtyŋ 26 oqiǧasy tırkeldı. Onyŋ 3-ınde jasöspırım özıne qol jūmsady. Onyŋ türlı sebep-saldary bar. Elordada 365 myŋ oquşy bılım alsa, olarǧa 100-den asa psiholog qyzmet etedı. Keiıngı kezderı psihologtardyŋ jetıspeuşılıgınen suisidtıŋ aldyn alu qiyn degen pıkırdı estıp jürmız. Soǧan bailanysty ötken jyly qazan aiynda Astananyŋ bes audanynda psihologiialyq-konsultasiialyq kömek körsetu kabinetı aşylǧan-dy. Qalalyq mäslihat deputattary osy ortalyqtardyŋ jūmysymen tanysty.
Deputattar Kendebai Adambek, Asqar Smaǧūlov, Maulen Samambetov, Bauyrjan Qasymbergebaev jäne Bekzat Joljaqsynov bırınşı №36 mektepte qūrylǧan psihologiialyq kabinetke bardy.
Elordalyq ädıstemelık ortalyqtyŋ basşysy Syndar Daueşovanyŋ sözınşe, oqu-tärbie prosesın ädıstemelık qamtamasyz etu, innovasiialyq prosesterdı engızu, bılım beru ūiymdary pedagogtarynyŋ bılıktılıgın arttyru jäne käsıbi qūzyrettılıgın jetıldıru baǧytynda jūmys ısteimız. Sonyŋ şeŋberınde ötken jyly qazan aiynda bes audanda astanalyqtarǧa tegın psihologiialyq-konsultasiialyq kömek körsetetın kabinetter qūryldy. Aşylǧaly psihologtar 1171 jeke konsultasiia ötkızdı. Onyŋ 483-ı – ata-analar, 445-ı – balalar, 243-ı – pedagogtar.
Deputattar arnaiy kabinetke tūrǧyndar qalai jazylatynyn, psihologiialyq keŋestı ūiymdastyryp jürgızetın uaqytty, täsılı, qūraly turaly sūrady.
Täjıribelı maman Maira Rüstemova qyzmet etetın psihologiialyq ortalyqtyŋ jūmysy jüielenıp, keluşı adamdar sany artyp keledı.
Astana qalasynyŋ bılım basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Serık Ädılbaevtıŋ sözınşe, bır psiholog 500 jasöspırımmen jūmys ıstep, olardyŋ köŋıl-küiın, arman-maqsatyn, qyzyǧuşylyǧyn bılıp, jeke-jeke jūmys ısteuı kerek. Alaida astanalyq psihologtardyŋ jüktemı tym auyr. Osyny eskergen şahar basşysy Jeŋıs Qasymbek taǧy 200 psiholog ştatyn qarastyruǧa jūmys ısteude eken. Äkımnıŋ josparly jūmys şeşımın tabatyn bolsa, onda är mektepte 3-4 psihologtan keletın bolady
– Är aptanyŋ düisenbı, seisenbı jäne särsenbı künderı qala tūrǧyndaryn qabyldaimyz. Saryarqa audanynyŋ tūrǧyndary onlain jäne telefon arqyly jazylady. 1 nauryzdan berı 67 adamǧa keldı. Onyŋ 34-ı – ata-ana. Olardy ne mazalaitynyn bılıp, emın-erkın äŋgımelesıp, sūhbattasamyn. Sosyn tyǧyryqtan şyǧu joly turaly psiholgiialyq keŋes beremın, – dedı psiholog M.Rüstemova.
Qazır qoǧamdaǧy otbasylyq qūndylyqtardyŋ älsıreuı, jastardyŋ boiynda adamgerşılık qasietterdıŋ joǧaluy, tärbienıŋ tömendeuı, adamdar arasyndaǧy ruhani bailanysty tömendettı. Nätijesınde depressiiaǧa oŋai tüsetın balalar sany köbeidı. Mūndai kezde oquşylardan bölek, ata-analar da psihologtarǧa jügıngenı dūrys.
Astana qalasynyŋ bılım basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Serık Ädılbaevtıŋ sözınşe, bır psiholog 500 jasöspırımmen jūmys ıstep, olardyŋ köŋıl-küiın, arman-maqsatyn, qyzyǧuşylyǧyn bılıp, jeke-jeke jūmys ısteuı kerek. Alaida astanalyq psihologtardyŋ jüktemı tym auyr. Osyny eskergen şahar basşysy Jeŋıs Qasymbek taǧy 200 psiholog ştatyn qarastyruǧa jūmys ısteude eken. Äkımnıŋ jospary şeşımın tapsa, onda är mektepte 3-4 psihologtan keletın bolady.
– Uaqyttyŋ sūranysyna sai psihologtardyŋ eŋbegı baǧalana bastady. Qazır elordada aqyly kömek körsetetın psihologiialyq ortalyqtar köbeidı. Bır qabyldap, keŋes beruınıŋ özı – 25-30 myŋ teŋge. Eger 1-2 aiǧa jazylsa, onda 200-400 myŋ teŋge şyǧyndauǧa tura keledı. Bızdıŋ kabinetter psihologiialyq-pedagogikalyq mäseleler boiynşa tegın konsultasiialyq kömek körsetedı. Ärı psihologtarymyz ünemı bılımın jetıldırıp otyratyn täjıribelı mamandar, – deidı Syndar Daueşova.
Ekınşı psihologiialyq kabinet Aqseleu Seidımbek atyndaǧy №54 mektep-liseide ornalasqan eken. Delegasiiamen bırge sonda bardyq. Aigül Baranbaeva süiemeldeitın kabinetke keletınder köp eken. Aşylǧaly 210 adamdy qabyldapty. Onyŋ jartysyna juyǧy ata-ana.
Mäslihat deputaty Bauyrjan Qasymbergebaev:
– Jasyratyny joq, suisid jaǧdaiy jiı oryn alatyn boldy. Oǧan türlı jaǧdai äser etedı. Sondyqtan adamnyŋ jan düniesıne aşyp, syrlasyp, ruhani küizelısınıŋ sebebın anyqtap, dūrys keŋes beretın psihologtardyŋ jūmysyna sūranys artty. Jalpy psihologiialyq keŋes berudıŋ tiımdılıgı ony ūiymdastyrudyŋ keŋıstıktegı orny men uaqytyna tıkelei bailanysty. Qajet bolsa, osy baǧytta deputattarmen bırlesıp kömek bereiık, – dedı.
Deputattyŋ aitqan sözı jön. Psihologiialyq kabinet adamǧa yŋǧaily, jaily, qolaily boluy şart. Sonda ǧana psihologtyŋ jūmysy nätijelı bolady.
Bız 17 jyldyq täjıribesı bar psiholog Aigül Baranbaevany äŋgımege tartyp, psihologiialyq-pedagogikalyq keŋes berudıŋ erekşelıgı, qalai ıske asatyny turaly sūradyq.
– Psihologiialyq keŋes qarastyrylatyn mäsele sipatyna qarai otbasylyq, psihologiialyq-pedagogikalyq, qyzmettık jäne taǧy basqa bolyp bölınedı. Bız jügınuşı adamdy tyŋdau, äŋgımelesu arqyly ne mazalaitynyn bılıp, ǧylymi qorytyndy şyǧaryp, tyǧyryqtan şyǧu joldaryn bırlese qarastyryp, naqty ıs-äreket ısteuge keŋes beremız. Keide bır adammen 10 minuttan 2 saǧatqa deiın sūhbat qūramyz. Tıptı bır adammen 3-4 aiǧa deiın pıkırles bolamyz, – dedı psiholog.
2023 jyldyŋ 12 aiynda Astana qalasynda kämeletke tolmaǧandar arasynda suisidtık ärekettıŋ 117 oqiǧasy tırkeldı. Būl az emes. Mūnyŋ negızgı sebep-saldary neden?
– Otbasyndaǧy janjal jasöspırımderdıŋ psihikasyna terıs äserı köp. Dostarymen janjal saldarynan depressiiaǧa tüsıp jatady. Ata-analar arasynda balasyna şekten tys talap qoiyp jatady. Äkesı men ūly nemese şeşesı men qyzy arasynda ruhani bailanys bolmauynan ortaq taqyryptarda söilese almaidy. Mūndai balalar özın qoǧamǧa kereksız sezınedı. Otbasylyq dästür, otbasylyq qūndylyq bolmaǧandyqtan dastarqan basynda jinalyp, äŋgıme aityp, ortaq maqsat belgıleu jaǧy kemşıl bolady. Mūndai otbasynda tärbielengen balalardyŋ psihologiiasy älsız bolady, – dedı Aigül Baranbaeva.
Astana qalasy deputattarymen bırge Almaty, Esıl, Nūra audanyndaǧy psihologiialyq kabinetterge baryp, atqarylyp jatqan jūmystardy bıldık. Onda Erbol Äbdıhamit, Aijamal İsabekova, Taljıbek Satymbekova, Eleonora Qoşanalieva jäne Gülmira Kapanova jūmys ısteidı.
P.S:Qazır jasöspırımderdıŋ suisidtı mınez-qūlqynyŋ aldyn alu maŋyzdy mındetke ainaldy. Psihologtarmen tıldesu basynda suisidtı aldyn aluda otbasyndaǧy meiırımdılık oŋ äser etetının, balalardyŋ türlı oiyndar, virtualdy animasiia tūtynuyn şekteu kerektıgın tüsındık. Jalpy psihologiialyq keŋes beretın kabinetterge sūranys artqanyn bıldık.
