Täuelsızdık saraiynda «Hirosima men Nagasaki turaly estelık» körmesı jürıp jatyr. Astanada 25 tamyzǧa deiın ötetın körme ärı qarai Semei jäne Almaty qalalarynda jalǧasady.
Şarany ūiymdastyruşy – Nagasaki qalasyndaǧy beibıtşılık jönındegı Ūlttyq memorialdy keşenınıŋ direktory Masanobu Chitanyŋ mälımdeuınşe, Qazaqstan da Japoniia sekıldı iadrolyq qarudan zardap şekken el. Sondyqtan osy tūrǧydan alǧanda ekı memlekettıŋ taǧdyry ūqsas. Qyryq jyldan astam uaqyt Semei poligonynda 450-den astam synaq jürgızılgenı belgılı. Osyny atap ötken Chita myrza qos el radiasiialyq medisina salasynda yntamaqtastyq ornatqanyn jetkızdı.
Körmenıŋ aşyluynda Hirosima qalasynyŋ merı Kadzumi Masui men onyŋ Nagasakidaǧy ärıptesı Tomihisa Tauenıŋ ündeulerı oqyldy. Qasırettı öz közımen körıp, jüregınen ötkızgen Suiki Seuhei esımdı qariia öz estelıkterımen bölıstı. Nagasaki qalasyna atom bombasy tastalǧanda būl kısı 18 jasta bolǧan eken. Ol 1945 jyldyŋ tamyzynda japon halqynyŋ basyna tüsken qaiǧyly künderdı jaŋǧyrtty.
Japoniianyŋ qos qalasyndaǧy jarylys kezınde 350 myŋ halqy bar Hirosimada 140 myŋdaiy, Nagasakidaǧy 240 myŋ tūrǧynnyŋ 74 myŋy atom qūrbanyna ainaldy. Körmege kelgender suretter arqyly osy qalalardaǧy jan türşıktırer körınısterdı körıp, quattylyǧy men iadrolyq qūramy ärtürlı bolǧan ekı bombanyŋ qandai ekenıne köz jetkızdı. Hirosimada jūmys ıstegen Nagasaki tūrǧyny Iаmaguchi Sutomanyŋ fotosuretın körgen jūrt onyŋ taǧdyryna qanyqty. Iаmaguchi jūmysynda jürgende bomba tastalyp, ol jaralanyp qalady. Alaida, osyndai halde poyizǧa ülgerıp, üiıne qaitady. Jeter jerıne kelgen soŋ, ekınşı jarylysqa tap bolady. Su ışerlıgı bar bolyp şyǧyp, ajal tyrnaǧyna ılıkpei ömır süredı.
HİROSİMA. 999 TYRNA
999 qaǧaz tyrnany,
Jasady japon balasy-
Ajal Qūrbany.
Öler şaǧynda,
Köz nūry söner şaǧynda,
Jatty sol jazǧan: «Tüsım-būl-
Öŋım emes!»-dep,
1000 tyrna közıne elestep,
Jasalmai qalǧan bır tyrna közıne elestep:
«…Ölım emes!…»-dep…
Sandyraqtap jatqan şyǧar sol Ajal Qūrbany?!
HH ǧasyr –
Atomnyŋ tajal tyrnaǧy!
Eskertkış qoiam men Saǧan, qoladan qūiyp,
999 Qaǧaz Tyrnany!
Serık AQSŪŊQARŪLY
Olardan bölek körmenı ūiymdastyruşylar eskı aŋyzdy jaŋǧyrtyp, origami täsılımen jasalǧan qaǧaz tyrnalardy halyqtyŋ nazaryna şyǧardy. Aq qan auruyna şaldyǧyp, gospitalde jatqan oquşy qyz qaǧazdan myŋ tyrnany jasasa, ölımnen aman qalatyny turaly aŋyzdy estidı. Osyǧan senıp, ıske kırısedı. Alaida, 999 tyrnany ǧana jasap ülgerıp, būl jalǧanmen qoştasady. Keiınnen qazaq aqyny Serık Aqsūŋqarūly osy oqiǧany öleŋge ainaldyrǧan.
Aita keteiık, atalǧan körme 2005 jyldan berı türlı elderde ötkızılıp keledı. Alǧaşqy ekı körme AQŞ-ta ūiymdastyrylsa, odan keiın Reseide, İspaniiada jäne basqa da elderde öttı. Qazaqstan – būl körmenı qabyldap otyrǧan onynşy el.
Amanǧali QALJANOV
