Juyrda M.V.Lomonosov atyndaǧy Mäskeu memlekettık universitetınıŋ ortalyq kıtaphanasynda «Qazaqstan joly: tūraqtylyq pen ornyqty damu faktorlary» atty ǧylymi-täjıribelık konferensiia öttı.
Atalmyş alqaly jiyndy ūiymdastyruǧa M.V.Lomonosov atyndaǧy MMU, RǦA Ekonomika instituty, RF SIM Diplomatiialyq akademiiasy, Resei jaratylystanu ǧylymdar akademiiasy, Resei tauar öndıruşıler odaǧy mūryndyq boldy.
Kelelı kezdesuge qatysuşylar Qazaqstannyŋ äleumettık-ekonomikalyq jäne saiasi damuynyŋ negızgı aspektılerı töŋıregınde pıkır alysyp, evraziialyq integrasiia men Qazaqstan – Resei qarym-qatynasynyŋ özektı mäselelerı jaiynda jan-jaqty söz qozǧady.
Konferensiiany aşqan Mäskeu memlekettık universitetınıŋ rektory Viktor Sadovnichii eldegı oŋ özgerıster älemde «Qazaqstan joly» atauyna ie bolǧan tabysty damu konsepsiiasynyŋ avtory, evraziiaşyldyq ideiasynyŋ jüzege asuyna orasan zor üles qosqan körnektı memleket qairatkerı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ esımımen tyǧyz bailanysty ekenın atap öttı.
– Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ evraziiaşyldyq ideiasy, būrynǧy Keŋes odaǧy elderı arasyndaǧy integrasiia turaly oilary 1994 jyly MMU qabyrǧasynda aitylǧanyn airyqşa maqtan tūtamyz, – dedı ol aǧynan jarylyp. – Qazırgı taŋda ol ideialardyŋ ömırşeŋdıgın zamannyŋ damu barysy däleldep otyr.
Ol sonymen bırge qaryşty qadammen örkendegen Qazaqstan älemdık qauymdastyqtan oiyp otyryp özınıŋ ornyn alǧan. Būl jetıstıkterdıŋ negızı äleumettık-ekonomikalyq saiasatty strategiialyq josparlau bolyp tabylady. Osy oraida Qazaqstan Prezidentı özın saliqaly saiasatker, baiypty reformator, Qazaqstan men Resei halyqtary dostyǧynyŋ belsendı qoldauşysy retınde tanyta bıldı. Būrynnan berı strategiialyq ärıptester bolyp tabylatyn bızdıŋ elderımız özgelerge özara tiımdı ärı yntymaqty yqpaldastyq ornatudyŋ önegesın körsetıp kele jatqanyn auyz toltyra aitty.
Konferensiiaǧa qatysuşylarǧa arnaǧan qūttyqtau sözınde Resei Federasiiasyndaǧy Qazaqstan Respublikasynyŋ Tötenşe jäne Ökılettı elşısı Marat Täjin būl basqosudyŋ Nūrsūltan Nazarbaev ekı ret leksiia oqyǧan osynau aituly alaŋda ötıp jatqandyǧyn jaqsy yrymǧa balaitynyn jetkızdı. Ol sondai-aq, osy konferensiiany ūiymdastyruǧa mūryndyq bolǧan MMU basşylyǧyna jäne basqa da bastamaşyldarǧa alǧysyn bıldırıp, ärqaisysy öz salasynyŋ bılgırlerı sanalatyn şaraǧa qatysuşylar deŋgeiınıŋ biıktıgın atap öttı.
Euraziia taqyrybyn Reseidıŋ taǧy bır jetekşı oqu ordasy – Mäskeu memlekettık halyqaralyq qatynastar universitetınıŋ rektory Anatolii Torkunov odan ärı örıstettı. Ol sonau 1993 jyly Almatydaǧy kezdesu kezınde Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ evraziiaşyldyq mäselesınıŋ büge-şıgesımen bırşama tanystyrǧanyn, Qazaqstan köşbasşysy ünemı dünie jüzılık ekonomikaǧa qatysty tyŋ ūsynystar tauyp, ülken ızdenıs üstınde jüretının alǧa tartty.
– HHI ǧasyrdyŋ alǧaşqy onjyldyǧynda dünie jüzın dürbeleŋge tüsırgen daǧdarys dümpuı qoǧamnyŋ qalypty damu talaptaryna jauap beretın, tosyn soqqylarǧa tötep bere alatyn ekonomikanyŋ jaŋa modelın qūruǧa negız bolatyn tyŋ ideialardyŋ tuyndauyna jol aşty. Būl mäselenı köptegen saiasat serkelerı men ǧūlama ǧalymdardyŋ ainalyp ötpegenı anyq. Zamana syryn ūǧuǧa tyrysqan osynau oişyldar şoǧyrynda Qazaqstan Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ alar orny airyqşa. Onyŋ ūtymdy ūsynystarynyŋ bırqatary «Daǧdarystan şyǧu kıltı» atty maqalasynda körınıs tapqan, – dep sözın tüiındedı A.Torkunov.
Adam ömırınıŋ örkeniettı erejesıne ainalyp, mädeniettıŋ mäiektı elementterı retınde qabyldanǧanda ǧana kez kelgen reformalar men qaita qūrular jemıstı jüzege asyryldy dep baǧalauǧa bolady. Belgılı mädeniet qairatkerı, RF Prezidentınıŋ halyqaralyq mädeni bailanystar jönındegı arnauly ökılı Mihail Şvydkoidyŋ paiymdauynşa, Nūrsūltan Nazarbaevqa tura osyndai strategiialyq josparlardy boljai bıletın köregendık tän.
M.Şvydkoidyŋ pıkırınşe, «Qazaqstan – 2050» strategiiasy eldı älemdegı damyǧan memleketterdıŋ alǧaşqy otyzdyǧyna kırgızıp qana qoimai, ūltty qaitadan qalyptastyratyn, öte joǧary maqsattardy közdeitın baǧdarlama. Onyŋ üdesınen şyǧu üşın öte bılımdı, asqan ziialy, joǧary bılıktı adamdardyŋ jaŋa buynyn tärbieleu qajet.
Onyŋ oiynşa, evraziiaşyldyqtyŋ nazarbaevtyq nūsqasy – eskı dästürlerge elıktep-solyqtau emes, bolaşaqqa batyl ūmtylǧan köregendık.
– Bügıngı evraziiaşyldyqty tolyq tüsınu üşın, bärımızdıŋ Astanadaǧy jaŋa opera jäne balet teatryna bas sūqqanymyz abzal. Būl – şyǧystyq mädeniettıŋ üzdık ülgılerı men europalyq ruhani qūndylyqtar üilesım tapqan keremet qūbylys, – dedı M.Şvydkoi jan tebırenısın jasyra almai.
Resei jaratylystanu ǧylymdar akademiiasynyŋ prezidentı Oleg Kuznesovtyŋ sözıne qaraǧanda, Qazaqstan industrialdy-innovasiialyq saiasatta saliqaly baǧyt ūstanyp otyr. Ol resurstyq-öndırıstık äleuet pen joǧary tehnologiialar salasyn jarasymdy integrasiialauǧa jaǧdai jasaidy. Mūnyŋ özı ǧylym men bılım deŋgeiınıŋ ūdaiy ösuın talap etedı. Nūrsūltan Nazarbaev ǧylym bolaşaqqa bastaityn daŋǧyl jol ekendıgın tereŋ tüsınedı.
Euraziialyq ıskerlık keŋesınıŋ töraǧasy Oleg Soskoves egemendıktıŋ eleŋ-alaŋynda-aq Qazaqstan men onyŋ köregen köşbasşysy Nūrsūltan Nazarbaev geosaiasi sipattaǧy basty mäselelerdı şeşıp tastaǧanyn tılge tiek ettı.
– Ortalyq Aziia kartasynda paida bolǧan, aumaǧy jönınen dünie jüzınde 9-oryn alatyn alyp memleket älemdık deŋgeidegı barlyq oiynşylardyŋ nazaryn bırden özıne audardy. Oǧan olar ǧalamdyq geosaiasat pen aimaqtyq müddeler tūrǧysynan qarap, Qazaqstannyŋ qai baǧytqa bet būratynyn baqylap otyrdy. Halyqaralyq qarym-qatynasta iadrolyq qarudyŋ iesı bolu degenıŋız asa küştı argument bolyp sanalatyndyǧyna qaramastan, odan bas tartuǧa qandai danalyq pen saiasi jıger qajet ekenın baǧamdai berıŋızder. Däl osy taǧdyrşeştı taŋdau Qazaqstannyŋ bolaşaǧyn aiqyndap, älemdık qauymdastyqtaǧy abyroi-bedelın nyǧaitty.
Oiyn odan ärı örbıtken Oleg Soskoves bızdıŋ elımızdegı tatu-tättı tırlıkke täntılıgın bıldırdı.
– Qazaqstan täuelsız memleket retınde qalyptasyp qana qoimai, azamattardyŋ alaŋsyz ömır keşuıne qolaily qonysqa ainaldy, – dep sözın sabaqtady.
RǦA Ekonomika institutynyŋ direktory Ruslan Grinberg 2009 jylǧy dünie jüzılık ekonomikalyq daǧdarys el damuyna eleulı äser etkenın aita kele, qūrylys pen qarjy salasyndaǧy keleŋsızdıkterdıŋ aldyn alu maqsatynda Qazaqstan Ükımetı öz josparyna tiıstı özgerıster engızgenın, sonyŋ arqasynda bıraz qiyndyqtar aiqai-şusyz eŋserılgenın, ūlttyq ekonomikany qoldauda «Nūrly jol» jaŋa ekonomikalyq saiasatynyŋ airyqşa rol atqaratynyn ülgı ete söiledı.
– Äleumettık-ekonomikalyq damuda keşegı keŋestık elderdıŋ arasynda Qazaqstannyŋ moiyny ozyq tūr.
Memlekettık Duma deputaty, TMD, euraziialyq integrasiia jäne otandastarmen bailanys ısterı jönındegı komitet töraǧasynyŋ orynbasary Tatiana Moskalkova reseilık parlamentari bilıktıŋ tiımdı instituttary men basqaru organdaryn, qazırgı zamanǧy qūqyq jüiesı men jaǧymdy biznes-ahual qalyptastyryp otyrǧan Qazaqstannyŋ zaŋ täjıribesın oqyp-üirenuge köŋıl bölıp otyrǧanyn atap öttı. Ol sondai-aq, 300 kelısımdı qamtityn jäne ekı el üşın de köp jaqty qūrylymdardy damytu üşın qūqyqtyq negız bolyp tabylatyn Qazaqstan-Resei qarym-qatynasy kelısım bazasynyŋ sapaly jasalǧandyǧyn da atap körsettı.
– Qazaqstan degende bırınşı kezekte menıŋ oiyma ūltaralyq bıregei qarym-qatynastar jüiesın qūruǧa mümkındık tuǧyzǧan Qazaqstan halqy assambleiasy tüsedı. Prezident janyndaǧy Äielder ısterı jönındegı ūlttyq komissiianyŋ basqa memleketterde sirek kezdesetın genderlık saiasatty jürgızgenın aitar edım. Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ basşylyǧymen tūrǧyzylyp jatqan keremet qala – Astananyŋ özı nege tūrady! – dep aǧynan jaryla söiledı T.Moskalkova.
Qazaqstannyŋ äleuetı tek ekonomikalyq damu men jalpy äleumettık tūraqtylyqty qoldauda ǧana emes, älemdık daǧdarys jaǧdaiynda syrtqy älemmen teŋestırılgen qarym-qatynas jüiesınde dedı RF SIM Diplomatiialyq akademiiasynyŋ rektory Evgenii Bajanov. Syrtqy saiasatta Qazaqstan Reseimen basymdyq qarym-qatynasty taŋdap, osy baǧyttan eş tanǧan emes.
Onyŋ aituynşa, Resei Federasiiasy Qazaqstanmen tüsınıskendei basqa eşbır elmen tüsıne alǧan emes. Sonymen qatar, Qazaqstan Qytaimen de, Aziia elderımen de, islam älemımen de, Batyspen de jaqsy qatynas ornatylyp azyq-tülık almasady. Degenmen, būl da Reseidıŋ müddesınen alşaq emes.
– Qazaqstan bızdıŋ – tabysty körşımız. Tabysty körşımız boluy sebeptı – tūraqty körşımız, jaqsy körşımız, – dedı E.Bajanov.
Ony Qazaqstan men Resei arasyndaǧy ekonomikalyq integrasiiany tübegeilı faktor retınde baǧalap, saiasi zertteu institutynyŋ direktory Sergei Markov qoldady.
– Köptegen reseilık kompaniialar qazaqstandyq zaŋ jüiesıne jügınude. Qazaqstanda biznestı jürgızu üşın keibır artyqşylyqtar jasalǧanyn tüsıne otyryp, bız būdan eşqandai jamanşylyq körıp tūrǧan joqpyz, – dedı S.Markov. Bız Qazaqstannyŋ jetıstıkterıne quanamyz, sol siiaqty Qazaqstanda da Reseidıŋ jetıstıkterıne şattanady. Būl, ärine, integrasiianyŋ mümkındıkterı.
Özektı mäselelerge toqtala kelıp, sarapşy Qazaqstandaǧy saiasi jaǧdaidyŋ tūraqtylyǧyna syrttan eş äser ete almaityn bırneşe sebepterdı atady.
Bırınşıden, örkendep, damuyna orai elde aitarlyqtai narazylyq nyşany baiqalmaidy, ekınşıden, älem tanyǧan tūlǧa retınde qalyptasqan köşbasşysy bar, – dedı Sergei Markov.
– Bız, jurnalister, Nūrsūltan Nazarbaevty qoldaimyz, öitkenı, būl – bız üşın ortaq aqparat keŋıstıgın keŋeituge qol jetkızetın taǧy bır mümkındık, – dedı «Rossiiskaia gazeta» basylymynyŋ bas redaktory V.Fronin.
Resei Prezidentı janyndaǧy Memlekettık qyzmet jäne halyq şaruaşylyǧy akademiiasynyŋ professory Anatolii Spisyn soŋǧy 20 jylda Qazaqstan ekonomikasy naryqtyq jaǧdaida tūraqty ekonomikalyq-äleumettık jetıstıkterge jetıp, qarqyndy damuda dep mälımdedı.
Ūzaq jyldar boiy N.Nazarbaevpen bırge jūmys ıstegen adam retınde ol Qazaqstan köşbasşysynyŋ bırqatar jeke qasietterıne toqtaldy: «Nūrsūltan Nazarbaev – uaqyt aǧysy men saiasi-äleumettık jäne ekonomikalyq damu baǧyttaryn tap basyp tani bıletın köregen köşbasşy. Nazarbaev käsıbi metallurg retınde eŋbek ūjymynyŋ tynys-tırşılıgın jaqsy bıledı jäne adamdarǧa qamqorlyq jasaudy eşqaşan ūmytpaidy.
Resei Saiasi koniunktura Ortalyǧynyŋ bas direktory Sergei Miheev N.Nazarbaevtyŋ saiasi filosofiiasyndaǧy eŋ basty ūstanym – däl osy «köpşılık erkın jüzege asyru» dep tūjyrymdaidy.
– Tynyştyq pen tūraqty damudy saqtau üşın demokratiiany däl osylai tüsınu qajet, – deidı S. Miheev.
Konferensiia euraziialyq ekonomikalyq yqpaldastyq bilık qūrylymdarynda tuǧan keibır bastamalardai emes, resmi instituttardyŋ şeŋberınen şyǧyp, euraziialyq qauymdastyqtyŋ kündelıktı ömırınıŋ maŋyzdy bölşegıne ainaldy. Äsırese, ısker adamdar ortasynda.
Şeşenderdıŋ sözıne qaraǧanda, eldıŋ äleumettık-ekonomikalyq jäne saiasi damu baǧytyn saqtau – barşa qazaqstandyqtardyŋ basty maqsaty.
Resei Federasiiasyndaǧy
Qazaqstan elşılıgınıŋ
baspasöz qyzmetı
