Elımızdıŋ bas ordasy Aqmola jerıne köşıp, astana Astana bolǧan az jyldyŋ ışınde äkımşılık ortalyq retınde ǧana qalyptasyp qoimai, söz kiesımen bıte qainasqan ruhani ortaǧa da ainalyp ülgerdı. Al mūndai ortany, älbette, astanaǧa at basyn būrǧan ädebiet pen ruhaniiat qairatkerlerı qalyptastyrdy. Olardyŋ arasynda şoqtyǧy biık jazuşy, alaştanuşy, zertteuşı ǧalym Änes Sarai da bar. Qabyrǧaly qalamger, özındık tarihi jäne ädebi közqarasy äbden tolysqan azamat Änes Sarai biyl 75 jasqa şyqty.
Memlekettık syilyqtyŋ iegerı, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, belgılı jazuşy, dramaturg Änes Saraidyŋ mereitoiy-na arnalǧan «Ūlt. Tarih. Qalamger» atty şyǧarmaşylyq keş L.N.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde öttı. Oǧan QR Memlekettık hatşysy Mūhtar Qūl-Mūhammed, QR Mädeniet jäne aqparat ministrı Darhan Myŋbai, jazuşynyŋ qalamger ärıptesterı jäne onyŋ tuyndylaryn süiıp oqityn köpşılık qauym qatysty. Būl şarany Astana qalalyq Tılderdı damytu basqarmasy men L.N.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınıŋ ūjymy bırlesıp ūiymdastyrdy.
Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev Änes Saraidy 75 jyldyq mereitoiymen qūttyqtap, hat joldady. Aldymen, jazuşy şyǧarmaşylyǧynyŋ san qyrlylyǧyna toqtalyp, jazuşy qalamynan köptegen ocherkter men maqalalar, äŋgımeler men povester, romandar men dramalyq tuyndylar düniege kelgenın, Noǧaily jäne
Alaşorda haqynda tarihi zertteuler jazylǧanyn aita kele, Mūhtar Qūl-Mūhammed Elbasynyŋ qūttyqtau hatyn oqyp berdı.
Resmi qūttyqtaudan keiın Qazaqstannyŋ Halyq jazuşysy, Memlekettık syilyqtyŋ iegerı, Eŋbek erı Äbış Kekılbaev söz söiledı.
«Men Änestı öz ömırbaianynda aitylatyn Almatyǧa kelgen künınen bastap bılemın. Universitette oqyp jürgen kezınde ol ünemı qaǧaz ben kıtaptan basyn almai, jūmys jasaumen jüretın… 1963 jyly «Leninşıl jas» gazetınde bırge qyzmet ıstedık. Mūnda da ol eŋbekqorlyǧynan tanbady. Bır künı bır äŋgımesın alyp keldı. Äŋgıme jazatynyn äuelden bıletınmın. Bıraq däl mūndai käsıbi deŋgeide jaza qoiady ǧoi dep oilaǧan joq edım. Söitıp, ol ülken prozaǧa ız tastady» degen zaŋǧar jazuşy qalamdasyna özınıŋ jürekjardy sözın arnap, ötken künderden tereŋ syr şerttı. Änes Saraidyŋ azamattyq, qalamgerlık kelbetın meilınşe aşa tüstı. Sondai-aq, Qazaqstan Jazuşylar odaǧy basqarmasynyŋ töraǧasy, belgılı aqyn Nūrlan Orazalin, qoǧam qairatkerı Sūltan Orazaly, Halyqaralyq TÜRKSOI ūiymynyŋ bas hatşysy Düisen Qaseiınov, M.Äuezov atyndaǧy Ädebiet jäne öner institutynyŋ direktory Uälihan Qalijan sekıldı elge belgılı tūlǧalar da jazuşyny mereitoiymen qūttyqtap, iyǧyna şapan japty. Universitet rektory Erlan Sydyqov QR Bılım jäne ǧylym ministrı Baqytjan Jūmaǧūlovtyŋ qūttyqtau hatyn oqydy. Mereitoilyq keşte jazuşynyŋ töl tarihymyzdy tereŋ zerttegen «Könelıkter», «Noǧaily» syndy tarihi-tanymdyq şyǧarmalarynyŋ ışındegı «Kök türıkter» atty şejırelı tuyndysynan üzındını halyq ärtısı Tılektes Meiramov oryndasa, belgılı jyrau, Qazaq ūlttyq öner universitetınıŋ professory Almas Almatov Tūrmaǧambettıŋ «Naqyl söz» tolǧauyn naqyşyna keltıre şyrqady. Al, Q.Quanyşbaev atyndaǧy Qazaq akademiialyq memlekettık muzykalyq drama teatrynyŋ ärtısı Quandyq Qystaqbaev «Mahambettıŋ han ordasynan ajyrauy» atty üzındını tebırene oqydy.
Qazaq halqy Änes Saraidy tarihi şyǧarmalardy düniege äkelgen daryndy jazuşy retınde bıledı. Äsırese, «Qaraşa ötken soŋ», «Bozqyrau», «Tosqauyl», «Altyn aral», «Aq tymyq tün», «Asyldyŋ synyǧy», «Mūhammed paiǧambardyŋ ömırı», «İsatai men Mahambet», «Adailardyŋ arǧy tarihy», «Noǧaily», «Könelıkter» atty kıtaptaryn oqyrmandar erekşe yqylaspen qabyl aldy. Sondai-aq, qazaq önerınıŋ örkendeuı üşın tarihi maŋyzy zor dramaturgiialyq şyǧarmalardy tartu ettı.
Qalamgerdıŋ şoqtyǧy biık şyǧarmasy – «Edıl-Jaiyq» tarihi romany. Jazuşy osy eŋbegınde 1917-1920 jyldar arasyndaǧy Kaspii teŋızı men Atyrau öŋırındegı töŋkerıs oqiǧalaryna özındık közqaras bıldırıp, onyŋ tarihyna tyŋ da tosyn paiymdau-lar jasaidy. Qalamgerdıŋ eŋbegı joǧary baǧalanyp, 1992 jyly Qazaqstan Memlekettık syilyǧyna ie boldy.
Jazuşy taǧdyrdyŋ būiryǧymen qazaq topyraǧynan jyraqta düniege kelse de, es bılıp, etek japqan jerı Atyrau öŋırı boldy. Teŋız jaǧasynda qanatyn qataitqan jazuşynyŋ 1963 jyly jaryq körgen «Dau-ylda» atty tyrnaqaldy äŋgımesınen bastap «Edıl-Jaiyq» trilogiiasyna deiıngı barlyq şyǧarmalary teŋız taqyrybyna arnalyp keldı. Tıptı, jazuşynyŋ qazaq ädebietınde, öz qalamdastary arasynda «teŋız jyrşysy» atanyp ketkendıgı sondyqtan.
Al, bügınde Änes Sarai qazaq tarihynyŋ aqtaŋdaq tūstaryn zerttep, tarihi jädıgerlerdı keŋınen nasihattap keledı. Atap aitatyn bolsaq, osy künge deiın «Atyrau» dilogiiasy, «Edıl-Jaiyq» romany, «Mūhammed paiǧambardyŋ ömırı» atty tarihi audarma eŋbegı, «İsatai men Mahambet» atty zertteu eŋbekterı jaryq körıp, onnan astam pesalary Astana, Almaty, Qyzylorda, Qaraǧandy tea-trlarynda sahnalanyp jür. Qazır qalamger HVII–HVIII ǧasyrlardaǧy qazaq ömırınen syr şertetın «Qalmaq qyrǧyny» atty tarihi zertteu eŋbegın jazu üstınde ekenın aitady.
