Keiıngı jyldary «volonter» degendı jiı estitın boldyq. Volonter degen kım, olardyŋ qyzmetı qandai? Osy sūraqtardyŋ män-maŋyzyn aşamyz.
VOLONTERLIK DEGEN NE?
Qarapaiym tılmen tüsındırgende, qoǧamnyŋ nemese naqty adamdardyŋ igılıgı üşın aqysyz ıstegen kez kelgen äreket «erıktı kömek» dep atalady. «Volonterlık qyzmet turaly» zaŋda öteusız negızde jüzege asyrylatyn, äleumettık baǧyttaǧy erıktı, erık qalauymen oryndalatyn qoǧamdyq paidaly qyzmet dep körsetılgen. Mūndai qaiyrly ıster qazaq qoǧamynda ǧasyrdan-ǧasyrǧa jalǧasyp, ūlttyŋ saqtalyp qaluyna tıkelei äser etken-dı. «Asar» taǧylymy «volonter» degen atauǧa özgergenı bolmasa, qinalǧanǧa demeu, jabyqqanǧa jebeu bolu qūndylyǧy älı jalǧasyp keledı.
Esterıŋızde bolar, 2019 jyly 24 mausymda Arys qalasyndaǧy äskeri qoimada şyqqan ört jarylysqa ūlasyp, arystyqtar ürei-qorqynyşpen betbe-bet qaldy. 2020 jyly 5 mamyrda su tasqyny saldarynan Maqtaaral audanyndaǧy 5 auyldy su basty. Osynau qiyn kezde eldıŋ är tükpırındegı volonterler qol ūşyn sozyp, bırı azyq-tülıkpen, ekınşısı körpe-tösekpen qamtamasyz etkenı älı esımızde. Biyl Qostanai oblysynda ört şyqqan kezde de volonterler qarap jatpai, ört söndıruge atsalysty. Mūny Prezident Qasym-Jomart Toqaev dūrys baǧalap, bırqatar volonterdı memlekettık nagradamen marapattady.
Qazaq qoǧamynda volonterlık qasiet ejelden bar dedık. Volonterlerdı zaŋdy tūrǧyda qoldau qalai jüzege asty? Būl turaly Qazaqstandaǧy BŪŪ volonterler baǧdarlamasynyŋ üilestıruşısı Nikita Şabaev: «1993 jyldan bastap BŪŪ Qazaqstanmen bırge zaŋ jobasyn jäne volonterdı damytudyŋ Jol kartasyn äzırlep, sol boiynşa jūmys bastady» deidı.
Älem elderınıŋ ömır saltyna belgılı bır deŋgeide yqpal etetın halyqaralyq ūiym – BŪŪ-nyŋ volonterlık qozǧalystyŋ damuyna äserı bar. Ony joqqa şyǧara almaimyz. Degenmen ūlttyq salt-dästürımız de qaiyrymdy, qaiyrly ıstermen ūştasyp jatyr. Sony zaŋdy tūrǧyda qoldasa bolǧany. Volonterlık qozǧalystyŋ damuyna toqtalǧan «Astana jastary» resurstyq ortalyǧy volonter qozǧalysyn damytu bölımınıŋ basşysy Elvira Esmūhanova:
– 2006 jyly 25 şıldede Prezident «2006-2011 jj. Qazaqstanda azamattyq qoǧamdy damytu tūjyrymdamasyna» qol qoidy. Būl qūjat volonterlık qozǧalystyŋ belgılı bır deŋgeide damuyna dem berdı. 2016 jyly 30 jeltoqsanda Prezident «Volonterlık qyzmet turaly» zaŋǧa qol qoidy. Osy kezden bastap erıktıler qozǧalysynyŋ sany artyp, sapalyq deŋgeiı östı. 2019 jyl – «Jastar jyly», 2020 jyl «Volonterler jyly» dep jariialandy. Memleket basşysynyŋ būl qamqorlyǧy erıktılerdıŋ jūmysyna motivasiia berıp, damuyna äser ettı, – dep tüsındırdı.
2020 jyly 12 aqpanda Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev «Birgemiz» atty respublikalyq volonterler front-ofisınıŋ aşyluyna qatysyp, igı ıspen ainalysatyn jastarǧa rizaşylyǧyn bıldırdı. Būl – Qazaqstanda erıktılerdıŋ basyn bırıktırgen «Ūlttyq volonterlık jelı» bırlestıgınıŋ damuyna jol aşyp, jastardy volonterlık ıske yntalandyra tüstı. Osy bırlestıktıŋ ökılı Aidana Maqyşevanyŋ sözınşe, 2010 jyly volonterlık bastamalar men volonter mädenietın qalyptastyru, qoldau jäne damytu maqsatynda qūryldy.
– Volonterlık eŋbektı därıpteu, qyzmetke ärtürlı äleumettık jastardy tartu, azamattyq qoǧamdy damytuda volonterlıktıŋ rölı turaly nasihattau maqsatynda jyl saiyn 5 jeltoqsanda Halyqaralyq volonter künın atap ötemız. Bügınde medisinalyq, ekologiialyq, äleumettık, mädeni, sporttyq baǧytta volonterlık damuda. Sondai-aq januarlardy qorǧaityn jäne media-volonterlık, etno-volonterlık jäne IT-volonterlık t. b. boiynşa qoǧamdyq ūiymdar jūmys ısteidı, – dedı A.Maqyşeva.
TALABY JÄNE TÜRLERI QANDAI?
Volonter boludyŋ negızgı talaby:
– Körsetetın qyzmettı aqysyz jüzege asyrady.
– Kämelettık jasqa tolmaǧandardyŋ densaulyǧyna ziian keltırmeitın nemese oquyna kedergı keltırmeitın bolsa, erıktılık ıs-şaralarǧa qatysady.
– Tötenşe jaǧdailar kezınde qajettı daiyndyq deŋgeiıne ie eresek erıktıler ǧana kömek körsetedı.
Al volonterlık qyzmettıŋ türı köp. «Volonterlık qyzmet turaly» zaŋda:
– äleumettık kömek, halyqtyŋ äleumettık jaǧynan qorǧalmaǧan toptaryna, ömırlık qiyn jaǧdaiǧa tap bolǧan balalarǧa kömek körsetuge;
– qarttarǧa, mügedektıgı bar adamdarǧa äleumettık qyzmet körsetu, mügedektıgı bar adamdar üşın ortanyŋ qoljetımdılıgın ūiymdastyru, jetım balalardy jäne ata-anasynyŋ qamqorlyǧynsyz qalǧan balalardy äleumettık beiımdeuge;
– dülei zılzala, ekologiialyq, tehnogendık jäne t. b. apattar, jazataiym oqiǧalar saldarynan zardap şekken adamdarǧa, qūqyq būzuşylyqtar qūrbandaryna, bosqyndarǧa jäne şarasyzdan qonys audaruşylarǧa kömek körsetuge;
– ortalyq jäne jergılıktı atqaruşy organdarǧa tötenşe jaǧdailardyŋ aldyn aluǧa jäne saldaryn joiuǧa järdemdesuge;
– habarsyz ketken adamdardy, Ūly Otan soǧysyna qatysuşylardyŋ süiegın ızdeuge;
– qorşaǧan ortany qorǧauǧa jäne saqtauǧa, aumaqtardy abattandyruǧa qol ūşyn beru;
– tarihi jäne mädeni mūrany saqtau, tarihi-mädeni mekendeu ortasyn qalpyna keltıru men saqtau üşın mümkındıkter jasauǧa;
– bılım berudı, ǧylymdy, mädeniettı damytuǧa;
– dene şynyqtyrudy, sport pen belsendı demalysty damytu, halyqaralyq dene şynyqtyru jäne sport ıs-şaralaryn ūiymdastyru men ötkızuge;
– halyqtar arasyndaǧy tatulyqty, dostyq pen kelısımdı nyǧaituǧa, äleumettık, ūltaralyq, konfessiiaaralyq, etnosaralyq, dıni şielenısterdı bolǧyzbauǧa qatysady.
Äleumettık ideialardy jüzege asyru: mälımet jinau, sūraq qoiu, ärtürlı flaer, broşiura jasau jäne olardy keiınnen taratudyŋ mänı zor. Taqyryptyq ıs-şaralar men keşter ötkızu, özektı taqyryp boiynşa leksiialar jäne treningterdıŋ barlyq türlerıne qatysu da volonterler jūmysynyŋ baǧytyn keŋeitedı.
Volonterlık qyzmettıŋ uaqytşa jäne tūraqty türı bar: bırınşısı qysqa merzımdı jobaǧa qatysudy qamtysa, ekınşısı bır baǧytta volonterlık ıspen ainalysady.
«Astana jastary» resurstyq ortalyǧy volonter qozǧalysyn damytu bölımınıŋ mamany Aizat Äli:
– Volonterlık qyzmette uaqytşa nemese tūraqty dep qaramai, onyŋ paidasyna män beru maŋyzdy. Mäselen, elde ötetın bedeldı halyqaralyq forumdar men sammitter kezınde erıktıler maŋyzdy röl atqarady. Dimaş Qūdaibergennıŋ Almaty qalasynda ötken konsertıne älemnıŋ 68 elınen änşınıŋ tyŋdarmany keldı. Olarǧa 400-ge juyq volonter qyzmet körsetkenın jaqsy bılemız. Bastysy, volonterlık qyzmet memlekettık saiasattyŋ negızgı baǧytynyŋ bırı ekenın tüsınuımız kerek, – dedı.
VOLONTERLIKTIŊ PAIDASY NEDE?
«Astana jastary» jastar resurstyq ortalyǧynyŋ jetekşısı Şyŋǧys Tıleulin:
– Bırınşı kezekte, volonterler azamattyq qoǧamnyŋ damuyna äser etıp, jastardyŋ qoǧamdyq belsendılıgın arttyrady. Ekınşı kezekte, sauapty ısterge atsalysqan jastardyŋ boiynda patriottyq sezımı damidy. Qazır ärtürlı baǧytta qyzmetın jüzege asyratyn volonterlık qozǧalystar bar. Mäselen, ekologiialyq erıktılık qalanyŋ tazalyǧyna üles qosady, – dedı.
Jastar jetekşısı sözınıŋ jany bar. Bır ǧana däiek, jalpyūlttyq ekologiialyq aksiiaǧa atsalysqan elordalyq erıktıler 100 tonnaǧa juyq qoqys jinady. Söitıp, volonterler tabiǧattyŋ florasy men faunasyn saqtauǧa, qalalyq tazalyq pen ekologiialyq jaǧdaidy jaqsartuǧa üles qosty.
Küzdegı eleŋ etkızetın jaŋalyqtyŋ bırı – Ūlttyq volonterlık jelısı Toqaevtyŋ kandidaturasyn qoldau jönındegı halyqtyq koalisiiaǧa qosylyp, saiasi nauqanǧa belsendı aralasuǧa bel bailap otyr. Būl degenıŋız qoǧamdyq-äleumettık, tabiǧi-ekologiialyq jūmystarǧa erıktı türde qyzmet etıp jürgen belsendı jastar saiasi üderısterge de belsendı aralasyp, eldıŋ damuyna üles qosuǧa niet bıldırıp otyr.
Volonterlık ideiasyn belsendı ılgerıletudıŋ nätijesınde ata-babamyzdyŋ «Jūmyla kötergen jük jeŋıl» sözınıŋ män-maǧynasyn tereŋ tüsınıp, soǧan sai amal ısteudı üirenıp kelemız.
P.S: Parlament Senatynda talqylanǧan «Volonterlık qyzmet turaly» zaŋ şeŋberınde volonterlerge azamattyq qyzmetke ornalasu, joǧary oqu oryndaryna tüsu kezınde jeŋıldıkter men memlekettık nagradalar («Şapaǧat» medalı) beru, volonterlık ūiymdarǧa memlekettık mülıktı jeŋıldıktı şarttarmen ūsynu, korporativtık volonterlık boiynşa normalar, uäkılettı organnyŋ qūzyretıne volonterlık qyzmettı esepke alu tızılımın jürgızu jönındegı funksiialar engızılıp, 18 jasqa tolmaǧan volonterler üşın densaulyq pen adamgerşılık damuyna qauıp töndırmeitın volonterlık qyzmet türlerı naqtylandy. Demek, volonterlık qozǧalystyŋ damuyna memlekettık deŋgeide män beru jalǧasyn tabady.
