Орыстарды орысшадан таң қылып,
Ана тілін білмеу қандай заңдылық?!
Өсер балаң,
Байтақ далаң тұрғанда,
Қазақ тілі жасау керек мәңгілік!
Белгілі жыршы, термеші, марқұм Шынболат Ділдебаев өзінің әйгілі «Шындығын» толғағанына бақандай 30 жылға жуықтады. Содан бері тәуелсіз ел атандық, жаңа астанамыз бой көтерді, ғасыр алмасты. Бірақ Шынболаттың толғауы әлі де өзекті.
Қазір өзімізді айтпағанда, кішкентай балаларымызға дейін орысшаға әуес болып алды. Ана тілі мәселесі қанша айтылып, қанша жазылса да, түпкілікті шешілер емес. «Астана ақшамы» газеті де тілдің жайын жиі қозғайды. Әсіресе, бас қаламыздағы мемлекеттік тілдің қоғамдық, көпшілік орындарда қолданылу жайына үнемі алаңдаушылық білдіріп отырады. Бүгін біз көтеріп жүрген тақырыптарға үндесетін «Фейсбук» қолданушыларының пікірлерін жариялауды жөн көрдік.
ҚАЗАҚ ТОЛЫ АСТАНА ҚАЙТСЕК ҚАЗАҚША СӨЙЛЕЙДІ?
Біз күнде осыған куә боламыз. Күн санап астаналықтар, қазақтар, негізінен, орысша сөйлеуді әдетке айналдырып барады. Жүрегің ауырады. Мемлекеттік мекемелерді айтып отырған жоқпын. Олар халық талап еткен соң ептеп болса да сөйлей бастады ғой. Менің айтып отырғаным, өзіміз. Қарапайым адамдар. Үйде, көшеде, балабақшада, мектепте, дүкенде, автобуста, дәмханада… білетіні де, білмейтіні де шатып-бұтып орысша сөйлеседі. Айналайын бауырларым-ау, қазақтар! Үйде, қоғамдық орындарда қайда жүрсеңдер де қазақша сөйлеңдерші. Бұл Астана ғой! Мемлекетіміздің жүрегі ғой! Жүрегі қазақша соқпаса қалай болады?!
Біз қазақ тілді қауым тіл мәселесін қазақ тілді ортада айтамыз-айтамыз, өз қазанымызда қайнаймыз-қайнаймыз… сол жерде қалады. Ал орыс тілді қазақтар оны естіп біліп жатқан жоқ. Әрине, әр адам 99 тіл білсе де еркі. Бірақ біз Қазақ Елі деген мемлекетпіз ғой. Әртүрлі себептермен орысша сөйлеп әдеттеніп кеткен бауырларымызды өз тіліне қалай қайтарамыз?
Осы ой маза бермей жүр еді. Мына төмендегі Русланның постын оқып, өкініш өзегін өртейтін мен ғана емес екенімді ұқтым…
Сижу в кафе, обедаю.
Рядом три столика. Два столика заняты семейными с детьми, а за третьим (сдвоенным) сидит большая дружная компания спортсменов.
Абсолютно все – казахи.
И абсолютно все говорят между собой по-русски.
Все – родители с детьми, спортсмены между собой.
И обращаются к официантам (все они тоже казахи, разумеется) строго по-русски.
Сразу вспомнил, как однажды в Москве оказался в компании ребят-калмыков.
Все говорят по-русски, конечно. Внешне сильно похожи на нас.
Дежавю, в общем.
Но они в составе России, а мы что?
Вот, теперь думаю: что толку, что в Астане 80% казахов, если город, по сути, русский?
Что толку от такой столицы, если он фактически является столицей русскоязычных казахов?
В чём его миссия тогда?
Стоило ли городить огород с переносом столицы, если мы создали комфортную среду только для русскоязычных чиновников и их обслуги?
И, соответственно, не совсем удобную для большинства казахов?
Причём ситуация не меняется ни на йоту, даже где-то становится хуже в плане использования государственного языка.
Напротив, мне кажется, что позиции казахского сильно сдаются – и гораздо больше, чем раньше.
Астана не выполняет свою главную функцию – функцию политической, культурной и духовной столицы казахов.
Вот что очень досадно…
