«ادال ازامات دەگەنىمىز – جاقسى قاسيەتتەرگە يە بولىپ, ادال ەڭبەك ەتەتىن جانە تابىسقا ادال جولمەن جەتەتىن ادام. ياعني ادالدىق پەن ادىلدىكتى بارىنەن بيىك قويادى. وزىق ويلى ۇلت بولۋ ءۇشىن بۇكىل قوعام سانا-سەزىمىن وزگەرتىپ, جاڭا قۇندىلىقتاردى ورنىقتىرۋى كەرەك. ءاربىر ادام «ادال ازامات» دەگەن اتقا لايىق بولسا, ەلىمىزدە ءادىل قوعام ورنايدى» دەپ كەڭىنەن تولعانىپ ەدى اتىراۋ قالاسىندا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدا پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ. راسىندا, ادالدىق دەگەن نە؟ ول – ادام بويىنداعى شىنشىلدىق, اينىماستىق, ادىلدىك, ار-ۇجدان, جان تازالىعى سياقتى اسىل قاسيەتتەر جيىنتىعى. دانىشپان اباي: «ادام اتا-انادان تۋعاندا ەستى بولمايدى: ەستىپ, كورىپ, ۇستاپ, تاتىپ ەسكەرسە, دۇنيەدەگى جاقسى-جاماندى تانيدى-داعى, سوندايدان بىلگەنى, كورگەنى كوپ بولعان ادام ءبىلىمدى بولادى. ەستىلەردىڭ ايتقان سوزدەرىن ەسكەرىپ جۇرگەن كىسى ءوزى دە ەستى بولادى. سول ەستىلەردەن ەستىپ بىلگەن جاقسى نارسەلەردى ەسكەرسە, جامان دەگەننەن ساقتانسا, سوندا ىسكە جارايدى, سوندا ادام دەسە بولادى» دەيدى. ادالدىق, ار-ۇجدان, ادىلدىك سياقتى ءبىر-بىرىنەن اجىرامايتىن ۇشتاعان ۇعىمعا ابدەن لايىق ازاماتتىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى بەردىبەك ماشبەكۇلى ساپارباەۆ ەدى.
مىنا ومىردە ءتىرى پەندە بولعان سوڭ ارالاسىپ-قۇرالاسىپ, دامدەس بولىپ جۇرەتىن ادامدارىڭنىڭ اراسىنان ەشقاشان ەسىڭنەن كەتپەيتىن اسىل بەينەلەر بولادى. ۋاقىت وتكەن سايىن ونىڭ قادىر-قاسيەتىن, ادامگەرشىلىك تۇلعاسىن, پايىمدى پاراساتىن ودان سايىن تەرەڭ تۇسىنە باستايسىڭ. وسىناۋ تىرشىلىكتە سونداي جانمەن بىرگە اق داستارقان باسىندا شۇيىركەلەسىپ, سىرلاسىپ, ارالاس-قۇرالاس بولعانىڭنىڭ ءوزىن ءبىر عانيبەت سانايسىڭ. مەن ءۇشىن بەردىبەك ماشبەكۇلى قايتالانباس ءىرى تۇلعا بولاتىن. ول وتە قاراپايىم, ادال جانە ەڭبەكقور جان ەدى. ادامدى مۇلدە الالاۋ دەگەندى بىلمەيتىن, بەدەلىنە, اتاق-داڭقىنا قاراپ بولمەيتىن, سىردىڭ اڭقىلداعان قازاعى بولاتىن. جۇزدەسە قالساڭ جايدارى مىنەزىمەن قارسى الىپ, ادالدىقتى تۋ ەتكەن بولمىسىمەن تامساندىرىپ وتىراتىن. جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتتە جۇرگەنىنە قاراماستان كىشىپەيىل, ادامدى ءتۇسىنىپ, ءاردايىم قولداۋ كورسەتەتىن قاسيەتىمەن ەرەكشەلەنەتىن.
بەردىبەك ماشبەكۇلىنىڭ تاعى ءبىر ەرەكشە قىرى ەل اعالارىنا جاقىن جۇرەتىن. ءابىش كەكىلبايۇلى اعاسىنا دەگەن قۇرمەتى بولەك ەدى. جاسىراتىنى جوق, ءابىشتىڭ مادەنيەتتىلىگى, تەرەڭ ءبىلىمى, ادامعا بولسىن دەيتىن كەڭدىگى كىم-كىمدى دە بەيجاي قالدىرمايتىن. ءسوزىمىزدىڭ تۇزدىعى بولسىن, اتىراۋدا وتكەن قۇرىلتايدا پرەزيدەنتىمىز «ءابىش كەكىلباەۆ – رۋحانيات سالاسىندا, مەملەكەتتىك قىزمەتتە ەرەكشە قولتاڭباسىن قالدىرعان ءبىرتۋار تۇلعا, كلاسسيك جازۋشى. مەن ابەكەڭمەن قىزمەتتەس بولدىم, جاقىن ارالاستىم. ول ناعىز تاۋ تۇلعالى ازامات ەدى. ىشكى مادەنيەتى وتە جوعارى جان بولاتىن. ەشقاشان بىرەۋدى بىرەۋگە قارسى قويمايتىن» دەپ اعىنان جارىلعان بولاتىن. ءابىش اعا كوزى تىرىسىندە «بەردىبەك» دەپ ماقالا جازىپ, ونىڭ ىسكەرلىك, ادامگەرشىلىك, ىزگىلىك قاسيەتتەرىن ارقاۋ ەتكەن.
بۇرناعى جىلدارى قۇربان ايت مەرەكەسى كۇندەرىن قاسيەتتى اۋليەاتا جەرىندە وتكىزۋىمە تۋرا كەلدى. بۇل ءوڭىر مەنىڭ جۇمىس ساپارىمەن, قوعامدىق تىرشىلىكتەرمەن تالاي بولىپ جۇرگەن جەرىم عوي. رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىك جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە دە, ازامات رەتىندە دە, تاريحشى, ساياساتتانۋشى, عالىم رەتىندە دە سول جولعى العان اسەرىم مۇلدەم ەرەكشە بولدى.
بەردىبەك ماشبەكۇلى – باقىتىن ەڭبەكتەن تاپقان ازامات. ول بەس وبلىستا باسشىلىق قىزمەتتە ىستەدى. مينيستر لاۋازىمىن دا يەلەندى. ۇكىمەتباسىنىڭ ءبىرى دە بولدى. ۇلكەن مانساپتى قىزمەتتە جۇرسە دە ادامدىق كەيپىن, ادامگەرشىلىك قاسيەتىن جوعالتپادى. اق سويلەدى, ادال ءجۇردى, ادىلدىگىن ايتتى. ادامدارعا دەگەن كىشىپەيىلدىگىن, مەيىرىمىن جوعالتپادى. حالىق ىقىلاسىنا بولەندى
ۇشاقتان تۇسە اياعىمدى جەرگە تيگىزبەي جەرگىلىكتى ازاماتتار قارسى الدى. جوعارى كوڭىل كۇيدە باستالعان ساپارىمنىڭ العاشقى قادامىن سول كەزدە وبلىس اكىمى قىزمەتىندە جۇرگەن بەردىبەك ماشبەكۇلى ساپارباەۆتىڭ قابىلداۋىنان باستادىق. قازاق ەلى پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى, ءمينيسترى, بەس وبلىستىڭ اكىمى بولىپ شىنىققان, كەمەلدەنگەن, تولىسقان تاجىريبەلى باسشى ەمەس پە, بۇرىننان ءبىر-ءبىرىمىزدى بىلەتىنىمىزگە قاراماستان, كەزدەسۋىمىز مەن ءۇشىن وتە تارتىمدى بولدى, ءبىراز پىكىر الماستىق, قايراتكەر تۇلعامەن اڭگىمەمىز جاراسىپ, قوعامنىڭ ءبىراز وزەكتى ماسەلەلەرى تۋرالى, ونىڭ ىشىندە ارداگەرلەردىڭ بەرەكەلى-بىرلىكتى تىرشىلىگىمىزدەگى الار ورنى جايىندا اڭگىمە تيەگىن اعىتتىق.
ارينە, قاي وڭىردە, قاي ايماقتا بولسا دا باسشىلار تاراپىنان اعا بۋىنعا دەگەن قۇرمەت, قامقورلىق ەرەكشە. مەملەكەتتىڭ ارداگەرلەرگە جاساپ وتىرعان الەۋمەتتىك قولداۋى تۋرالى كوپ اڭگىمە ايتۋعا بولادى. مەنىڭ وسى ءماندى-ماعىنالى, اسەرلى كەزدەسۋدەن ءبىر بايقاعانىم, بەردىبەك ماشبەكۇلىنىڭ ءوڭىر ارداگەرلەرىمەن قىزمەت بابىنداعى بايلانىسى وتە تىعىز بولدى.
«ارداگەرلەر ۇيىمى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ورتالىق كەڭەسىندە باسشىلىق قىزمەتتە جۇرگەنىمە ءبىراز جىل بولدى عوي, ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندە بولىپ ءجۇرمىن. ارداگەرلەر قوزعالىسىنىڭ بەلسەندىلەرىمەن, ءار دەڭگەيدەگى اكىمدەرمەن ءجيى كەزدەسىپ تۇرامىن. سوندا بايقاعانىم, مەن وسىندا كەلەردەن ءبىر اي شاماسى بۇرىن وسى وبلىستىڭ ارداگەرلەرگە ارنالعان «عۇمىر-داريا» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى, قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى جاڭاباي ميلليونوۆتىڭ وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆپەن سۇحباتى ايقارا بەتكە جاريالانعان ەكەن. ارينە, سۇحبات جاريالانا بەرەدى عوي, مەنىڭ بىلىگىمدە ارداگەرلەر ۇيىمدارى ءۇشىن بۇل سۇحباتتىڭ ءجونى مۇلدەم بولەك بولعان سىڭايلى. سول كەزەڭدە بەردىبەك ساپارباەۆ وبلىس اكىمدەرىنىڭ اراسىنان ارداگەرلەر گازەتىنە سۇحبات بەرگەن العاشقى باسشى بولدى.
بەردىبەك ماشبەكۇلىنىڭ قاي وبلىستا قىزمەت اتقارسا دا ارداگەرلەرگە ەرەكشە ءمان بەرىپ, ولارعا مەيلىنشە قامقورلىق جاساۋمەن دارالاناتىنىنان بۇرىننان حاباردار ەدىم. وسى سۇحباتىندا جامبىل وڭىرىندەگى اكىم رەتىندە ءوزىنىڭ العاشقى قادامدارى تۋرالى ول بىلاي دەپ وي تۇيەدى: «وبلىس تىزگىنىن سەنىپ تاپسىرعاننان كەيىن كوپ ۇزاتپاي مەن ايماقتىڭ قادىرمەندى قاريالارىمەن, وبلىستىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرىمەن كەزدەستىم. بۇل كەزدەسۋدىڭ مەن ءۇشىن ماڭىزى زور بولدى. جالپى قاي جەردە بولماسىن ارداگەرلەردىڭ بەلسەندىلىگىنە, بارلىق ىستە قوعامشىل, تالاپشىل, ادىلەتتى, شىنشىل قاسيەتتەرىنە ريزا بولىپ جۇرەمىن». اكىمنىڭ ۇلكەندەر تۋرالى ايتقان بۇل ويىنان كوپ نارسەنى اڭعارۋعا بولادى. اقىرى ءسوزدى ب.ساپارباەۆتىڭ «ۇلكەندەردەن ونەگە الىپ, باتاسىمەن وسكەن ۇرپاقپىز» سۇحباتى تۋرالى قوزعاپ قالدىم عوي, ەندى ونداعى اكىمنىڭ ءوزىنىڭ ارداگەر اعالارىنان, اق جاۋلىقتى انالاردان نە كۇتەتىنى تۋرالى ويىن كوپكە ۇلگى بولۋ ءۇشىن تىلگە تيەك ەتەيىن.
بىرىنشىدەن, وبلىس باسشىسى ارداگەرلەر ۇيىمدارىنىڭ تاربيە جۇمىسىنىڭ وزەگى رەتىندە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى باستى نازاردا ۇستاۋىن قالايدى. جالپى ءبىز قاشاندا جاقسى ءسوزدى, ويلى تۇجىرىمدى, بەرىك بايلامدى ۇلكەندەردەن كۇتەمىز. ءبىزدىڭ قازاقى قالپىمىز سونداي. جاقسى ىستەردىڭ جانىندا قاشاندا ارداگەرلەر جۇرەدى. كەيدە اششى بولسا دا شىندىقتى, سىن-ەسكەرتپەلەردى اقساقالداردان ەستىپ جاتامىز. جىل سايىن ءار دەڭگەيدەگى اكىمدەردىڭ ەسەپ بەرۋ جينالىسىندا ەڭ الدىمەن ءسوز الاتىندار – قاريالار, ماسەلە قوياتىن دا, ۇمىت قالعان نەمەسە كەمشىل تۇستارىمىزدى بەتىمىزگە ايتاتىندار دا – ۇلكەندەر جاعى.
ەكىنشىدەن, ۇرپاقتار ساباقتاستىعى بىلە بىلگەن كىسىگە ءبىزدىڭ بۇكىل ءومىرىمىزدىڭ وزەگى دەر ەدىم. اتا-بابادان كەلە جاتقان دانالىعىمىزدى بىلاي قويعاندا, قازىر قوعامدى كوز الدىمىزدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان اتا-اكە-بالا-نەمەرە جالعاستىعى – بەرىك ىرگەتاسىمىز. وسىلاردىڭ التىن قازىعى, دىڭگەگى – بەرىك وتباسى. ال «وتان – وتباسىنان باستالادى».
ۇشىنشىدەن, مەن ءوزىم مەملەكەتكە, ونىڭ يگىلىگى جولىندا جانىمدى سالىپ ەڭبەك ەتۋگە بەرىلگەن اداممىن. تاجىريبەمدە بارىنشا شىنايى, ءادىل ءارى حالىققا قايىرىمدى بولۋعا تىرىسىپ كەلەمىن. البەتتە, حالىق ءوزى باعاسىن بەرەر. حالىقتىڭ العىسىنان ارتىق ەشقانداي قۇرمەت, ماراپات جوق. ءوز پەرزەنتتەرىم مەن نەمەرەلەرىمە دە ۇنەمى وسىنى ايتىپ, حالىقشىل, ادال بولۋعا تاربيەلەۋگە كۇش جۇمساۋدامىن.
تورتىنشىدەن, قازاق بالاسىنىڭ ۇلكەن ادامعا قاراي قول شوشايتۋى, الدىنان كەسىپ ءوتۋى, باسىنان ءسوز اسىرۋى – ادەپسىزدىك.
بەردىبەك ماشبەكۇلى ءوزىنىڭ «عۇمىر-دارياعا» بەرگەن سۇحباتىن مىنا سوزدەرمەن قورىتىندىلايدى: «ءبىز ۇلكەندەردەن ونەگە الىپ, باتاسىمەن وسكەن ۇرپاق وكىلىمىز. سوندىقتان مەنىڭ ايتارىم – اعا بۋىنعا, قاريالارىمىزعا قولدان كەلگەنشە ىزەتپەن, قۇرمەتپەن قاراعانىمىز دۇرىس».
وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى داۋلەت كارىبەكتىڭ, وبلىستىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى ەركىنبەك سولتىباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن وبلىس اكىمىمەن بولعان كەزدەسۋدە اتالمىش سۇحباتتىڭ ارداگەرلەر ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتىن جانداندىرۋعا جانە تاربيە جۇمىسىن ودان ءارى جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان وسىنداي تۇستارىنا مەن كوبىرەك نازار اۋداردىم.
ارينە, اڭگىمەمىز تەك ءبىر سۇحباتتىڭ توڭىرەگىندە بولماعانى بەلگىلى. وبلىستىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ جاي-كۇيى, ۇلكەندەرگە كورسەتىلىپ جاتقان مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ جۇيەلى سيپات الۋى, وبلىس ارداگەرلەر ۇيىمدارىنىڭ سوڭعى جىلدارى جۇمىس تيىمدىلىگىنىڭ جانە بەلسەندىلىگىنىڭ ارتۋى جايلى ءبىراز اڭگىمەنىڭ باسىن قايىردىق.
بەردىبەك ماشبەكۇلىنىڭ تىكەلەي ءوزىنىڭ باستاماسىمەن قولعا الىنعان «ۇلگىلى اۋىل», «اسارلاتىپ ءۇي سالۋ», «بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم», «عيبراتتى كەرۋەن», «تارازعا تارتۋ», باسقا دا جوبالارىنىڭ ءوڭىر حالقىنىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ, ارداگەرلەر قاۋىمىنىڭ ۇلكەن قولداۋىنا يە بولىپ وتىرعانىنا كوزىمىز تاعى ءبىر رەت جەتكەندەي بولدى. تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ جاڭا تاريحى تۋرالى پىكىر الماستىق, ەگەمەن ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ايرىقشا ەڭبەك سىڭىرگەن, كەزىندە قىزمەتتەس, دامدەس-تۇزداس بولعان بىرقاتار قابىرعالى قازاق قايراتكەرى تۋرالى اسەرلى اڭگىمە وربىتتىك.
وسى ارادا «مىڭ كۇنىمە تاتيدى-اۋ وسى وتىرعان ءبىر كۇنىم» دەپ اۋەلەتە شىرقالاتىن ءبىر ءان ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. كوپ جاقسى اداممەن كەزدەسىپ ءجۇرمىز عوي. بىراق بەردىبەك ماشبەكۇلىنداي قازاقتىڭ اردا ازاماتىمەن اڭگىمە-دۇكەن قۇرعان وسى ءبىر ءساتىمدى مەن ۇزاق ەستە ساقتايمىن. سول كۇنى تاراز قالاسىنداعى وبلىستىق عىلىمي-امبەباپ كىتاپحاناسىندا بولعان مەنىڭ سياسى كەپپەگەن بەس تومدىق كىتابىمنىڭ تۇساۋكەسەرى دە جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى.
بەردىبەك ماشبەكۇلىنىڭ باستاماسىمەن تاراز قالاسىنىڭ وسى سوڭعى 3-4 جىلدىڭ كولەمىندە قۇلپىرىپ تۇسكەنى كوزگە ۇرىپ تۇردى. قالا تۇرعىندارىنىڭ دەمالىس كۇندەرىندە, تۇنگى ۋاقىتتاردا تازا اۋادا قىدىرىپ, كوككە ورانعان قالا ساياباقتارىندا, گۇلزارلارىندا, تاريحي ورىندارىندا سەرۋەندەۋىنە بار جاعداي جاسالعان. سولاردىڭ اراسىندا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن بەرىك ۇستانعان ارداگەرلەرىمىزدىڭ كوپتەپ ءجۇرۋى ءبىزدى قۋانتقانى دا راس.
نەگىزى, بەردىبەك ماشبەكۇلىمەن تانىستىعىمىز بۇدان ەرتەرەك باستالعان ەدى. مەن دە ول كىسىمەن جۇمىستاس بولدىم, قاتار ءجۇردىم, ءبىر ادامداي كىسىلىك قاسيەتىن الىستان زامانداستارىنان ەستىپ قانا قويماي, قاتار ءجۇرىپ, ءوز كوزىممەن كورىپ, سەزىنگەن, تۇيسىنگەن جاننىڭ ءبىرىمىن. سوناۋ 1988 جىلى ماڭعىستاۋ وبلىسى جابىلدى. «ەلگە ەل قوسىلسا – قۇت, ەلدەن ەل كوشسە – جۇت» دەگەن عوي حالىق دانالىعى. وبلىس جابىلعان سوڭ, ايماقتىڭ وركەندەۋىنە, الەۋمەتتىك-دامۋىنا وزىندىك ۇلەسىن قوسىپ جاتقان تاجىريبەلى ماماندار تىعىرىققا تىرەلدى. جۇمىسسىز قالدى. قاي جەردە بولسا دا كاسىبي, مىقتى مامان ەڭ باستى قۇندىلىق بولىپ سانالادى ەمەس پە؟ كانىگى ماماندار جان-جاققا تاراپ, تارىداي شاشىلدى. ەكى قولعا ءبىر كۇرەك ىزدەپ, اتىراۋ, الماتى, جەزقازعان, شىمكەنت قالالارىن جاعالاپ كەتتى.
«كوپپەن كورگەن ۇلى توي» دەپ مەن دە الماتى قالاسىنا ات باسىن تىرەدىم. ساباقتى ينە ساتىمەن بولىپ, سول كەزدە جوعارى ءبىلىم, وقۋ-اعارتۋ, كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ سياقتى ءۇش سالالىق مينيسترلىك پەن كوميتەتتىڭ باسىن بىرىكتىرىپ, ءبىلىم مينيسترلىگى قۇرىلدى. مينيستر بولىپ قوستاناي ءوڭىرىنىڭ, اۋليەكول اۋىلىنىڭ تۋماسى شايسۇلتان شاياحمەتوۆ سايلاندى. كەڭپەيىلدى ازامات ەدى. ەشكىمدى الالامادى, ەشكىمدى شەتتەتپەدى. ءبارىن باۋىرىنداي كورىپ, شاپاعاتىن توگىپ, جانىنا توپتاستىردى. ال ۆيتسە-مينيستر تىزگىنىن ۇلكەن جۇرەكتى ازامات بەردىبەك ساپارباەۆ ۇستادى. ءبارىمىز جان-جاقتان كەلگەن, تانىمايتىن ورتاعا تاپ بولعان جاندار بولساق تا, وسى ەكى باسشىمىز ءبىزدى وگەيسىتكەن جوق.
مەن سول مينيسترلىكتىڭ بۇرىنعى وقۋ-ادىستەمەلىك باسقارمالارىنان قۇرالعان وقۋ-ءادىستەمەلىك ورتالىقتىڭ ديرەكتورى قىزمەتىنە تاعايىندالدىم. جۇمىس وتە قيىن بولدى. ءبىر جاعىنان قىسقارتۋعا ءتۇسىپ, جۇمىسسىز قالعان 300 ادامدى شتات قۇرىلىمى نەبارى 100 ادامدى عانا قۇرايتىن ءبىر ءادىستەمەلىك ورتالىعىنا سىيعىزۋ ماسەلەسى دە كۇرمەۋىن تاپپاي جاتتى. بەردىبەك ماشبەكۇلى وسىنداي قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە اقىل-كەڭەسىن ايتىپ, جول سىلتەپ وتىردى. ءاربىر ۇسىنىسىمىزعا ىجداھاتتىلىقپەن, تۇسىنىستىكپەن قاراپ, ۇتىمدى دا ۇتقىر شەشىم قابىلداپ وتىردى. تالاپ-تىلەگىمىزدىڭ ەشقايسىسى جەردە قالعان جوق, بارىنە قۇلاق استى.
«جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت» دەيدى عوي حالىق دانالىعى. وسى ورايدا تاعى ءبىر ايتۋلى وقيعا ەرىكسىز ويىما ورالىپ وتىر. كيەلى ماڭعىستاۋ ءوڭىرى – رەسپۋبليكامىزدىڭ ەڭ شەتكەرى, الىس ايماعى. شالعايدا جاتقان ولكەدە جوعارى ءبىلىمدى پەداگوگيكا ماماندارىن دايارلايتىن بىردە-ءبىر وقۋ ورنى بولمادى. وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋدا بەردىبەك ماشبەكۇلىنىڭ ەڭبەگى ۇشان-تەڭىز. ءتىپتى ەرلىگى دەپ ايتساق اسىرا سىلتەگەندىك بولماس. ۇستازدار قاۋىمىن دايارلاۋ ءۇشىن العاشقى قادامىمىزدىڭ ءبىرى اقتاۋ قالاسىنان اتىراۋ پەداگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ فيليالىن اشۋ ەدى. اراعا ۋاقىت سالىپ, بەردىبەك ماشبەكۇلىنىڭ تىكەلەي ارالاسۋىمەن, قولداۋ كورسەتۋىمەن سول فيليال نەگىزىندە ينستيتۋت دۇنيەگە كەلدى. كەيىن ول قازىرگى كاسپي وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قۇرامىنا كىرىپ, ولكەنىڭ ءىرى وقۋ ورنىنا اينالدى. مۇنداي جاقسىلىق ۇمىتىلا ما, ايتىڭىزدارشى؟!
بەردىبەك ماشبەكۇلى – باقىتىن ەڭبەكتەن تاپقان ازامات. ول بەس وبلىستا باسشىلىق قىزمەتتە ىستەدى. مينيستر لاۋازىمىن دا يەلەندى. ۇكىمەتباسىنىڭ ءبىرى دە بولدى. ۇلكەن مانساپتى قىزمەتتە جۇرسە دە ادامدىق كەيپىن, ادامگەرشىلىك قاسيەتىن جوعالتپادى. اق سويلەدى, ادال ءجۇردى, ادىلدىگىن ايتتى. ادامدارعا دەگەن كىشىپەيىلدىگىن, مەيىرىمىن جوعالتپادى. حالىق ىقىلاسىنا بولەندى. اكىممىن دەپ شىرەنۋدى بىلمەيتىن. تىنىم تاپپاستان وڭىرلەردى ارالاپ, شارۋانىڭ تەتىگىن تابۋعا تىرىساتىن. اياعىنا كەرزى ەتىگىن كيىپ, ۇستىنە كەۋدەشەسىن ءىلىپ الىپ, اۋىل-اۋىلدى ارالاپ, ەل-جۇرتپەن تىلدەسەتىن. جاي عانا كوز ءۇشىن ارالاپ ەمەس, تولعاعى پىسكەن ماسەلەنى كوزىمەن كورىپ, ءتيىستى باسشىلارعا دەرەۋ جونگە كەلتىرۋگە تاپسىرما بەرەتىن. ايتالىق, شىمكەنت قالاسىنىڭ اكىمى كەزىندە دە وزبەك تىلىندە وقىتاتىن مەكتەپ ۇستازدارىنىڭ باسىن قوسىپ, رەسپۋبليكالىق دارەجەدە سەمينار ۇيىمداستىرىپ, ورىن العان پروبلەمانى تالقىعا سالىپ, وي ەلەگىنەن وتكىزىپ, ءتيىستى شارا قابىلدادى. ونىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى, قاي وڭىردە جۇرسە دە, قانداي قىزمەتتى اتقارسا دا ەل اعالارى ارداگەرلەردەن ىرگەسىن اۋلاق سالىپ كورگەن ەمەس. ۇنەمى ولارعا جاقىن ءجۇردى. قولىنان كەلگەن دەمەۋىن ايامادى. پرەمەر-مينيستردىڭ ورىنباسارى بولىپ تۇرعان كەزدە مەنى ءجيى شاقىرىپ الىپ, ارداگەرلەر جۇمىسىن جانداندىرۋ جونىندە اقىلداسىپ وتىراتىن. رەسپۋبليكا اقساقالدارىنىڭ شاعىن توبىن ەرتىپ الىپ, وڭىرلەرگە بىرگە ىسساپارعا شىعاتىن.
وسى ورايدا ايتا كەتەيىن, بەردىبەك ساپارباەۆ ەل اعاسى, سەنات توراعاسى ومىربەك بايگەلدىنى جانە ءبىر توپ دەپۋتاتتى سىر ءوڭىرى – قىزىلورداعا شاقىرىپ, جاڭا كوپىردىڭ اشىلۋى, جيىن-تەرىمنىڭ اياقتالۋى ستاديوندا وتكەن بايگەمەن, جاۋىرىنى جەر يىسكەمەگەن پالۋاندارمەن بۇكىل ەلدىڭ ۇلكەن قۋانىشىنا ۇلاسقانى ءالى جادىمىزدا. اعالارىنا كورسەتكەن ىقىلاسى ەستەن كەتپەيدى. ءوتىپ بارا جاتقان ءومىر-اي! جاقسىلاردىڭ, ەل اعالارىنىڭ ورنى ەرەكشە عوي. «يگى جاقسىعا جارىماعان ەل – باقىتسىز ەل» دەپ تەگىن ايتىلماسا كەرەك-ءتى.
حالىق سۇيىسپەنشىلىگىنە يە بولعان بەردىبەك ساپارباەۆ تۋرالى سوڭعى ۋاقىتتا ءبىراز ماقالا جازىلدى, كونفەرەنتسيا ءوتتى. وزىمەن بىرگە جۇمىستاس بولعان ارىپتەستەرى ونىڭ اق ادال قايراتكەر ەكەنىن العا تارتىپ, مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ويلايتىن مەملەكەتشىلدىگى تۋرالى جازىپ تا, ايتىپ تا ءجۇر. حالقىمىزدا «ادام ولگەن كۇنى ولمەيدى, ۇمىت بولعان كۇنى ولەدى» دەگەن ءتامسىل بار. ادامزاتتىڭ ايتماتوۆى اتانعان شىڭعىس تورەقۇلۇلى «ءبىزدى بىلەتىن كوز كورگەن ادامدار, ياعني زامانداستارىمىز بار كەزدە ۇرپاقتىڭ جادىندا بولامىز. ۇرپاق اۋىسقان كەزدە ۇمىت بولا باستايتىنىمىز اقيقات» دەگەن ەدى. ول ءومىردىڭ زاڭى شىعار. ايتسە دە بەردىبەك ماشبەكۇلىنىڭ كوزى كەتسە دە, ونىڭ ەل يگىلىگى جولىندا جاساعان ۇلىقتى ىستەرى مەن ادامگەرشىلىك بەينەسى كوز كورگەن جانداردىڭ جادىنان وشپەسى انىق. باقۇل بول, ارداقتى دا ارلى ازامات. اسىل بەينەڭ, ەلىڭنىڭ وركەندەۋى جولىندا جاساعان جارقىن ىستەرىڭ حالقىڭنىڭ ەسىندە ماڭگىلىك ساقتالادى.
ومىرزاق وزعانبايۇلى, «ارداگەرلەر ۇيىمى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق
بىرلەستىگى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى, تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى
