پرەزيدەنت ق.توقاەۆتىڭ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى ماقالاسىنان كەيىن سوڭعى جىلدارى ءىشىنارا عانا ايتىلىپ, زەرتتەۋ ءبىراز باسەڭدەگەن 1921-1922 جانە 1931-1933 جىلدارداعى اشارشىلىق ماسەلەسى قايتا كوتەرىلىپ, كەشەندى زەرتتەۋ جۇمىسى قايتا جانداندى. 2020 جىلدىڭ قاراشاسىندا «ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ جونىندە مەملەكەتتىك كوميسسيا تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2020 جىلى 24 قاراشادا №456 جارلىعى شىقتى. جارلىققا سايكەس, رەسپۋبليكالىق جانە ءار وبلىس ورتالىعىندا جانە قالالاردا وڭىرلىك كوميسسيالار ءوز جۇمىسىن باستادى. نۇر-سۇلتان قالاسىندا دا بەس جۇمىس توبى قۇرىلىپ, ارحيۆ قۇجاتتارىن زەردەلەۋ ارقىلى قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ جۇمىسىن جۇيەلى جۇرگىزۋدە.
وقيعالار جەلىسىن رەتىمەن بايانداساق, 1927 جىلى جەلتوقساندا بايلار شارۋاشىلىعىن تاركىلەۋ (كامپەسكەلەۋ) تۋرالى زاڭ دايىنداۋ ءۇشىن ارنايى كوميسسيا قۇرىلدى. ال 1928 جىلى 27 تامىزدا «بايلاردىڭ شارۋاشىلىعىن تاركىلەۋ تۋرالى» جانە 13 قىركۇيەكتە «تاركىلەۋگە قارسىلىق كورسەتكەنى ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپقا تارتۋ جانە ءىرى, جارتىلاي ءىرى فەودالداردى كوشىرۋ تۋرالى» دەپ اتالعان ەكى قاۋلى قابىلداندى. 700 ءىرى شارۋاشىلىقتىڭ مال-مۇلكىن تاركىلەۋ الدىن الا جوسپارلاندى. مالمەن قوسا, باۋ-باقشا, اۋىل شارۋاشىلىعى قۇرالدارى: سوقا-سايمان, اربا, شانا, باسقا دا بايلار يەلىگىندەگىنىڭ ءبارى تاركىلەندى. جالپى, 145 مىڭ مال تاركىلەنىپ, 619 وتباسى كوشىرىلدى. بايلاردىڭ مال-مۇلكىن تاركىلەۋ ولاردىڭ كەدەي تۋىستارىنىڭ كولىمەن جۇرگىزىلدى. وسىلايشا قازاقتاردى ءوزارا ارازداستىرۋ, ولاردىڭ اراسىندا تاپتىق ۇستانىم نەگىزىندە ىرىتكى سالۋ ساياساتى تەرەڭدەي ءتۇستى.
1928 جىلعى 27 تامىزداعى قازاق اكسر حكك جانە واك قاۋلىسى بويىنشا جەر اۋدارىلۋعا جاتاتىن ادامداردى كوشىرۋ ءۇشىن اۋدانداردى ايقىنداۋ تۋرالى قاسسر حكك №82 قاۋلىسى شىقتى. قازاق بايلارىن جەر اۋدارۋ مىنا تارتىپپەن جۇرگىزىلدى.
- جەتىسۋ جانە سىرداريا وكرۋگتەرىنەن ورال وكرۋگىنە.
- ورالدان جەتىسۋ وكرۋگىنە.
- گۋرەۆتەن پەتروپاۆل وكرۋگىنە.
- قارقارالىدان قوستاناي وكرۋگىنە.
- سەمەيدەن سىرداريا وكرۋگىنە.
- پاۆلوداردان اقتوبە وكرۋگىنە.
- پەتروپاۆلدان اقتوبە وكرۋگىنە.
- قىزىلوردادان اداي وكرۋگىنە.
- اقمولادان گۋرەۆ وكرۋگىنە.
- اقتوبەدەن قارقارالى وكرۋگىنە.
- قوستانايدان سەمەي وكرۋگىنە جەر اۋدارىلدى.
وسى قاۋلىنى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار مىندەتتى تۇردە ورىنداۋعا ءتيىس دەگەن نۇسقاۋ دا بەرىلدى.
ارحيۆ قورلارىندا جانە سوڭعى جىلدارى جارىق كورگەن ەڭبەكتەردە قازاق بايلارىن تاركىلەۋگە قاتىستى دەرەك وتە كوپ. سونداي اۋقاتتى, ەلگە سىيلى بايلاردىڭ ءبىرى بەردىباي قامالارىنىڭ الدىندا حالىقتى جيناپ ۇلكەن اس بەرەدى. استىڭ سوڭىندا: «تاياۋ كۇندەرى قاماۋعا الاتىن شىعار, ەلگە ورالار-ورالماسىمىز بەلگىسىز. مەندە قارىزدارىڭ بولسا سۇراڭىزدار. رەنجىتكەن جەرىم بولسا كەشىرۋلەرىڭىزدى وتىنەمىن» دەيدى. بەردىبايدىڭ بۇل سوزىنە جينالعان حالىق قاتتى قامىعادى. بىراق قولدان كەلەر قايران جوق ەدى.
ەڭبەكپەن جيعان مالىن تارتىپ الىپ, داۋرەنى ءوتىپ, باستان باعى تايىپ, ەرتەڭگى كۇنى بەلگىسىز بولىپ جەر اۋدارىلىپ بارا جاتقان جانداردىڭ قايعى-زارىنان سول جىلدارى مىناداي ولەڭ جولدارى تۋعان ەكەن:
قۇم جيىلىپ تاس بولىپ,
تالقان بولعان شاعىمىز.
قۇل جينالىپ باس بولىپ,
يەسىز قالعان تاعىمىز.
كامپەسكەلەپ پارشەلەپ,
باستان تايدى باعىمىز.
ازعانىمىز ەمەس پە,
قويشىدان سىندى ساعىمىز.
اعايىن سەنەن راقىم جوق,
تالاۋعا ءتۇستى مالىمىز.
ارۋاق سەنەن جاقىن جوق,
وسىلاي بولدى ءحالىمىز.
بۇل جاعداي ەلىنەن جەر اۋدارىلىپ كەتكەن قازاق بايلارىنىڭ ءبارىنىڭ باسىنان ءوتتى.
قازاق بايلارىن تاركىلەۋمەن قاتار, وتىرىقشىلاندىرۋ مەن ۇجىمدىق شارۋاشىلىق قۇرۋ ءۇردىسى جۇرگىزىلدى. وتىرىقشىلاندىرۋ مەن ۇجىمدىق شارۋاشىلىقتار قۇرۋ قاجەتتى, پروگرەسسيۆتى بولعانمەن, حالىقتىڭ, جەرگىلىكتى جاعدايدىڭ ەرەكشەلىگىنە سايكەس جۇيەلى جۇرگىزىلمەدى. بۇل عاسىرلار بويى قالىپتاسقان شارۋاشىلىق تسيكلىن بۇزدى.
سونىمەن قاتار ەت دايىنداۋ مەن استىق دايىنداۋ شارالارى ەل ىشىندەگى احۋالدى ودان بەتەر شيەلەنىستىرىپ جىبەردى. ەت جانە استىق دايىنداۋ جوسپارىنىڭ جىل سايىن ءوسۋى وسى جىلدارى كەڭەس وداعىندا قالىپتاسقان جاعدايمەن بايلانىستى بولدى.
1928 جىلى جەلتوقساندا ساياسي بيۋرو يندۋستريالدى ورتالىقتاردىڭ اكىمشىلىكتەرىنە نانعا كارتوچكا ەنگىزۋ تالابىن قويدى. 1929 جىلدىڭ اقپانىندا كەڭەس وداعىنىڭ بارلىق تەرريتورياسىندا نانعا كارتوچكا ەنگىزىلدى. ال ارادا شامالى ۋاقىت وتكەن سوڭ, وسى 1929 جىلدىڭ شىلدەسىندە ەتكە كارتوچكا ەنگىزىلدى. قازاندا نان, جارما, ەت, ماي, قانت, شاي مەن جۇمىرتقانىڭ جەتىسپەۋشىلىگى ايقىن سەزىلىپ, ءبارى كارتوچكامەن بەرىلە باستادى. سوندىقتان ازىق-تۇلىك جەتىسپەۋشىلىگى جاعدايىندا ماسكەۋ قازاقستاندا قاتاڭ تالاپپەن جۇرگىزىلۋگە ءتيىستى ەت دايىنداۋ جۇمىسىنا ەرەكشە نازار اۋداردى. بىراق قازاقستاندا دا جاعداي ونشا ەمەس ەدى. ءتىپتى 1930 جىلدىڭ وزىندە قازاقستاننىڭ كەيبىر ايماعىندا اشارشىلىق ەتەك الىپ, وگپۋ-ءدىڭ قۇپيا ەسەبىندە 110000 اش بار ەكەندىگى, ونىڭ شاپشاڭ ءوسىپ وتىرعاندىعى مالىمدەندى. حالىق جاعدايىنىڭ ناشارلاپ كەتكەنىنە قاراماستان, ورتالىقتان ەت دايىنداۋ قارقىنىن ودان سايىن ارتتىرۋ قاجەت دەگەن تالاپ قويدى.
1931 جىلدىڭ قىسىندا وسى ماقساتپەن قازاقستانعا حالىق كوميسسارى ا.ميكويان ارنايى كەلدى. ول 1931 جىلى قاڭتاردا الماتىدان ستالين مەن مولوتوۆقا تەلەگرامما سالىپ: «پلان مياسوزاگوتوۆوك ۆوپرەكي ۋتۆەرجدەنيام كازاحستانا… سكورەە پەرەۋمەنشەن, چەم پەرەۋۆەليچەن. گوسپلان كازاحستانا وپەريرۋيۋت… ي دوكازىۆاەت پەرەۋۆەليچەننوست پلانا مياسوزاگوتوۆوك. نا دەلە گرومادنىە كوليچەستۆا نەۋچتەننوگو سكوتا…» دەپ جازدى.
قازاقستاندا ماماندار مالدى شامادان تىس الۋ, سويۋ الاپات جاعدايعا دۋشار قىلۋى مۇمكىن دەپ قارسىلىق تانىتقانمەن, ميكوياننىڭ «…ەسەپكە الىنباعان وراسان كوپ مال بار…» دەپ ماسكەۋگە بەرگەن تەلەگرامماسىنان سوڭ قىسىم كۇشەيدى. مال سويۋ پۋنكتتەرى سالىنىپ, تارتىپ الىنعان مالدى سويۋ قارقىن الدى.
قكپ سەكرەتارى فيليپپ گولوششەكين قازاقستان وداقتا ەت دايىنداۋدىڭ نەعۇرلىم ءىرى ايماعى دەي وتىرىپ, ەت دايىنداۋدا ماسكەۋ بەكىتكەن جوعارى مەجەگە ەشقانداي قارسىلىق بىلدىرمەي ورىنداۋ تالابىن قويادى.
1930-1931 جىلدارى قازاقستانعا 493500 توننا ەت وتكىزۋ بەكىتىلدى. بۇل كەڭەس وداعى بويىنشا ەڭ جوعارعى كورسەتكىش ەدى. ەكىنشى ورىنداعى ۋكراينا 434800 توننا, ال ءۇشىنشى ورىنداعى سولتۇستىك كاۆكاز 226700 توننا وتكىزۋگە ءتيىستى بولادى. ال اشارشىلىق قاقپانىنا تۇسپەگەن قازىرگى ورتالىق ازيانىڭ ءۇش مەملەكەتى – وزبەكستان, تۇرىكمەنستان جانە تاجىكستان نەبارى 66200 توننا وتكىزۋى كەرەك بولادى. قىرعىزستانعا بەكىتىلگەن ەت دايىنداۋ جوسپارى تىپتەن از بولاتىن.
وسى جىلدارى استىق دايىنداۋ جوسپارى قازاقستان ءۇشىن جىل سايىن ءوسىپ وتىردى. ەلىمىزدەن 1929 جىلى – 37,8 ملن پۇت, 1930 جىلى – 40,7 ملن پۇت, 1931 جىلى – 40,4 ملن پۇت, 1932 جىلى 45,3 ملن پۇت استىق اكەتىلدى
ماسكەۋ قالاسى مەن ماسكەۋ وبلىسىنا 1931 جىلدىڭ اقپان-ناۋرىز ايىندا جەتكىزىلگەن ەتتىڭ 53,9 پايىزى, لەنينگراد قالاسى مەن لەنينگراد وبلىسىنا جەتكىزىلگەن ەتتىڭ 43,3 پايىزى قازاقستاننان اكەلىنەدى. ال رسفسر-ءدىڭ ماسكەۋ مەن لەنينگرادتان باسقا ايماقتارىنا جەتكىزىلگەن ەتتىڭ 57,5 پايىزى قازاقستاننان جەتكىزىلدى.
جوعارىدا ايتىلعانداي, 1931 جىلى اقپان-ناۋرىز ايلارىندا ماسكەۋ قالاسى مەن ماسكەۋ وبلىسىنا جەتكىزىلگەن ەتتىڭ جارتىسىنان استامى قازاقستاننان اكەلىنگەن بولاتىن. كەلەسى جىلى دا وسى كورىنىس ساقتالدى. ال وسى ۋاقىتتا قازاق جەرىندە اشارشىلىق دەندەپ, حالىق اشتان قىرىلدى. قايتسەك امان قالامىز دەپ كوتەرىلە كوشتى. باسقا وبلىستار جەرىنە, رەسەي تەرريتورياسىنا سىپىرىلا قوزعالدى. قىتاي استى. قازىرگى وزبەكستان, قىرعىزستان, تۇرىكمەنستان, تاجىكستان جەرىنە كەتتى.
وسى جىلدارى استىق دايىنداۋ جوسپارى قازاقستان ءۇشىن جىل سايىن ءوسىپ وتىردى. ەلىمىزدەن 1929 جىلى – 37,8 ملن پۇت, 1930 جىلى – 40,7 ملن پۇت, 1931 جىلى – 40,4 ملن پۇت, 1932 جىلى 45,3 ملن پۇت استىق اكەتىلدى.
ەلدى اشارشىلىق جايلاپ, حالىق قىرىلىپ جاتقاندىعىنا قاراماستان, استىق سالىعى تومەندەگەن جوق. جينالعان استىقتى تولىق الىپ كەتىپ وتىردى. بىرقاتار شارۋاشىلىققا جانە شارۋالارعا بەرىلگەن تاپسىرما جينالعان استىق مولشەرىنەن دە بىرنەشە ەسە كوپ بولدى. بۇل جونىندە شىدامى تاۋسىلعان حالىق, ارنايى استىق دايىنداۋعا جىبەرىلگەن وكىلدەر ءستاليننىڭ وزىنە حات جازدى.
سەلو تۇرعىندارىنىڭ تاپسىرۋىمەن 1931 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا كولحوزشى سوكولوۆا ستالينگە بىلاي دەپ حات جازدى. «ناستوياششيم مى, كولحوزنيكي كازاحستانا, سووبششاەم, كاك چينگيرلاۋسكوم رايونە پروحوديات حلەبوزاگوتوۆكي. حلەبوزاگوتوۆكي دايۋت بولشە ۆالوۆوگو سبورا. ۆ كولحوزە «پوبەدا» ۆالوۆوي سبور ۆسەگو 162 تسەنتنەرا, ا پلان حلەبوزاگوتوۆوك – 322 تسەنتنەرا. پريەحاۆشي ۋپولنوموچەننىي ريك وتگرۋزيل ۆەس حلەب دو زەرنا ۆ ەلەۆاتور…» دەپ جازدى. بۇل باتىس كازاقستانداعى جاعداي ەمەس, قازاقستاننىڭ بارلىق اۋدانىنا ءتان بولدى.
1932 جىلدىڭ قاڭتارىندا وباعان اۋدانىنان ۆ.تۆەردوحلەبوۆ ستالينگە: «يا رابوچي, ۆ پارتي سوستويۋ س 1917 گ. بىل كومانديروۆان ۆ ەتوم گودۋ ۆ سەلسكوحوزيايستۆەننىە رايونى… پلانى حلەبوسداچي بىلي زاۆىشەنى – ۆىشە ۆالوۆوگو سبورا. يح ۆىپولنەنيە وسۋششەستۆلياەتسيا گلاۆنىم وبرازوم زا سچەت يزياتيا ۆسەگو حلەبا ۋ كولحوزنيكوۆ ي ەدينوليچنيكوۆ. كوممۋنا ۆاشەگو يمەني سوبرالا ۋروجاي 5070 تسەنتنەروۆ, گوسۋدارستۆۋ جە سدانو 4700 تسەنتنەروۆ. كوممۋناروۆ ودنا تىسياچا چەلوۆەك, وني وستاليس نا پرويزۆول سۋدبى. ك موەمۋ پريەزدۋ ۋ نيح ۆ ناليچي نە بىلو سوۆەرشەننو حلەبا – ني پرودوۆولستۆەننوگو, ني سەمەننوگو. ۆ كولحوزاح زامەچەنى سلۋچاي وپۋحانيا وت گولودا. كازاحي سوۆەرشەننو وستاليس بەز پرودۋكتوۆ پيتانيا… ۆسە ەتو سوزدالو ۋسلوۆيا دليا ۋجە ناچاۆشەگوسيا رازبەگانيا كولحوزنيكوۆ» دەپ جازدى. بۇل قازىرگى قوستاناي وبلىسىنىڭ اۋدانىندا بولعان جاعداي ەدى.
بىراق بۇل جوعارىدا ايتىلعان باتىس قازاقستان جانە قوستاناي وبلىسىندا بولعان جاعداي ەمەس ەدى. اشارشىلىق قۇرساۋى بۇكىل قازاق جەرىن قۇرسادى. زەرتتەۋشىلەر پىكىرىنە سۇيەنسەك, قازاقستان شامالى عانا ۋاقىت ىشىندە مالدىڭ 90 پايىزىنان, حالىقتىڭ جارتىسىنان استامىنان ايىرىلدى. ادام شىعىنىنا بايلانىستى زەرتتەۋشىلەر اراسىندا ورتاق پىكىر جوق. كەزىندە اكادەميك م.قوزىباەۆ پەن بەلگىلى عالىم ق.الداجۇمانوۆ تەك قانا 1930-1932 جىلدارى 1 ملن 200 مىڭ ادام اشارشىلىقتىڭ قۇربانى بولدى دەپ جازدى. كەيىنگى زەرتتەۋشىلەر بۇدان دا كوپ دەپ, جالپى ەكى اشارشىلىقتا 2,5 ملن-نان 4,5 ملن ارالىعىن كورسەتىپ ءجۇر.
قالاي دەسەك تە اشارشىلىق قازاقستان حالقىنىڭ, ونىڭ ىشىندە اسىرەسە قازاق حالقىنىڭ باسىنان وتكەن قاسىرەت بولدى. وسى اۋىر قاسىرەتتى ءوز باسىنان وتكىزگەن, ءوزى دە وسى اشارشىلىقتىڭ قۇربانى بولعان تورعايلىق كۇدەرى اقىن ولەڭىنەن ءۇزىندى كەلتىرسەك بىلاي دەپ سيپاتتاعان ەكەن:
قولىمىز جەتپەي بوسقا ولدىك,
ءبىر تامشى ءسۇت اعىنا.
قويدان بەتەر قىرىلدىق,
تيگەندەي ىندەت تابىنا.
ەلدەن توپىراق بۇيىرماي,
كىرمەيتىن جەرگە اينالدىم.
قارعا ادىم جەر مۇڭ بولدى,
قازىققا اجال بايلاندىم.
قۇر تەرىم تۇر قاۋدىراپ,
سۇيەگىم قالدى ساۋدىراپ.
اشتىقتان باسقا دەرتىم جوق,
تالىقسىپ تۇرمىن ماۋجىراپ.
اشا الماي جابىق تۇندىكتى,
ولىمگە قازاق كوندىكتى.
كىمنەن كەلگەن قاسىرەت,
سۇرايتىن ادام جوق ءتىپتى.
ءجۇرمىن قاڭعىپ ءار ۇيدە,
تاۋسىلدى تۇزىم فانيدە.
ولىكتىڭ ءيىسى اڭقيدى,
بەي-جاي بوپ تۇرمىن ءبىر كۇيدە.
ءدال وسىنداي جاعداي قازاقتىڭ بارلىق ايماعىندا بولدى. اقيقاتى ايقىن نارسە, ەت دايىنداۋ مەن استىق دايىنداۋدىڭ قاتال تۇردە جۇرگىزىلۋى, حالىقتىڭ قولىنداعىسىن سىپىرىپ, تارتىپ الۋى اشارشىلىقتى تۋدىرۋشى فاكتورلاردىڭ ءبىرى بولعاندىعىن تەرىسكە شىعارۋ مۇمكىن ەمەس.
سونىمەن قاتار «اشارشىلىقتىڭ بەلەڭ الىپ كەتۋىن بولدىرماۋعا بولار ما ەدى؟ ونىڭ ءبىر نەمەسە بىرنەشە وكرۋگتە عانا ەمەس, قازاقستاننىڭ 13 وكرۋگىن تولىق قامتۋىنا نە سەبەپ؟ نەگە اشارشىلىق قازاق حالقىن باۋداي ءتۇسىردى؟» دەگەن سۇراق تۋادى.
ءبىرىنشى فاكتور – گولوششەكين تۇلعاسى. ارينە, بۇل فاكتوردى تەرىسكە شىعارۋعا نەمەسە ونى ول پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ تاپسىرماسىن ورىندادى دەپ تومەندەتۋگە بولمايدى. قازاقستانعا 1925 جىلدىڭ قازانىندا كەلىپ, 1933 جىلدىڭ اقپانىنا دەيىن قىزمەت ىستەگەن فيليپپ يساەۆيچ گولوششەكين وسى ارالىقتا رەۆوليۋتسياعا دەيىن قالىپتاسقان, قازاق قوعامىندا ىقپالدى بولعان قازاق زيالىلارىن عانا ەمەس, رەۆوليۋتسيانىڭ جاعىندا بولىپ, كەڭەس وكىمەتىن ورناتۋعا بەلسەنە ارالاسقان تۇلعالاردى دا تۇقىرتىپ بيلىكتەن شەتتەتتى… گولوششەكيننىڭ ايتقانىنا كونىپ, ايداۋىنا جۇرگىسى كەلمەيتىن س.سادۋاقاسوۆ سەكىلدى ۇلتشىل ازاماتتار ەلدەن ىعىستىرىلدى.
1918 جىلى شىلدەنىڭ 17-سىنەن 18-ىنە قاراعان ءتۇنى ەكاتەرينبۋرگتەگى يپاتەۆ ءۇيىنىڭ جەرتولەسىندە پاتشا وتباسىن ءولتىرۋدى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى بولعان گولوششەكين تابيعاتىنان ميزانتروپ, ادامعا مەيىرىمى, اياۋشىلىعى جوق جان بولاتىن. وسىنداي بولشەۆيكتىڭ قازاق جەرىندە بيلىك باسىنا كەلۋى, جەرگىلىكتى جاعدايمەن ساناسپاي, كۇشتەۋ شارالارىن قولدانۋى قازاق حالقىنىڭ باسىنداعى قاسىرەت بۇلتىن قويۋلاندىرا ءتۇستى.
قازاقستاننىڭ اشارشىلىققا دۋشار بولۋىنىڭ ەكىنشى فاكتورى – گولوششەكينمەن بىرگە بيلىكتە بولعان قازاق بولشەۆيكتەرى قولىنداعى مالىنان ايىرىلعان حالىقتىڭ, اشارشىلىققا دۋشار بولاتىنىن ءارى ونىڭ زاردابىن الدىن الا بولجاي المادى. ايتۋعا باتىلى جەتپەدى. قازاق بولشەۆيكتەرىنىڭ بىرقاتارى كوممۋنيستىك پارتيانىڭ جولى دۇرىس, ۇلى ىستەر جولىندا قۇرباندار بولادى دەپ سانادى.
ءۇشىنشى فاكتور – ورتالىقتىڭ ماسكەۋدىڭ ەت, استىق دايىنداۋ قىسىمى وتە جوعارى بولدى. قازاقستانعا رەسەيدىڭ وندىرىستىك قالالارىنان ەت, استىق دايىنداۋ ناۋقانىنا كەلگەن وكىلدەر ءوز مىندەتىن قاتال اتقاردى.
كۇشتەۋ ورگاندارى نارازىلىق بىلدىرگەن حالىقتى اياۋسىز باسىپ جانىشتى. شاراسىز جانى القىمعا تايانعاندا, شەكارادان ءوتىپ كەتپەك بولعان حالىقتى قارۋلى اسكەر كۇتىپ الىپ قىرىپ سالدى نەمەسە قۋدالاپ, سوڭىنا ءتۇستى.
بۇل – وتكەن تاريحتىڭ قاسىرەتتى بەتىنىڭ ءبىرى. وتباسىن, ءوزىن, جاقىندارىن ساقتاۋ ماقساتىندا كولحوزدىڭ ءبىر مالىن سويىپ العانى ءۇشىن نەمەسە الدىنداعى ون شاقتى مالىن سالىققا بەرمەۋ ءۇشىن ەلدەن اۋا كوشكەندەر «سوتسياليستىك مەنشىكتى تالان-تاراجعا سالدى» دەپ ايىپتالدى, بىرنەشە جىلعا سوتتالدى. مىنە, وسىلاردىڭ اق-قاراسىن اشىپ, اقتاۋ, زەردەلەۋ – بۇگىننىڭ مىندەتى.
قۇرمانعالي داركەنوۆ,
ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى, ت. ع. ك.
