وسى اپتادا استانا تاعى دا ساياسي جانە ىسكەرلىك توپتارعا بايلانىستاردىڭ بىرەگەي مۇمكىندىگىن بەردى. «Astana Invest 2012» III حالىقارالىق ينۆەستيتسيالىق فورۋمىنا جينالعان وتاندىق جانە شەتەلدىك كورپوراتسيالاردىڭ 700-دەن استام وكىلى ەلوردانى ىسكەرلىك حابقا اينالدىرۋ ماسەلەسىن تالقىلادى. ناقتى ايتساق, شەتەلدىك مەيماندار قازاقتىڭ باس قالاسىنىڭ ينۆەستيتسيا يلەۋى ەتۋ ءۇشىن جاسالىپ جاتقان جاعدايدىڭ جايىمەن تانىسىپ قايتتى. V استانا ەكونوميكالىق فورۋمىنىڭ اياسىندا وتكەن ينۆەست فورۋمعا قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى سەرىك احمەتوۆ, استانا اكىمى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ قاتىستى.
ەلدەگى ينۆەستيتسيالىق احۋالدى جاقسارتۋ, شەتەل ينۆەستورلارىن تارتۋ مەن ەلوردانىڭ بۇگىنگى ەكونوميكالىق جاعدايى مەن ينۆەستيتسيا قۇيۋ بولاشاعى. بۇلار – استانادا وسىمەن ءۇشىنشى رەت وتكەن حالىقارالىق ينۆەستيتسيالىق فورۋمنىڭ نەگىزگى تاقىرىبى بولدى. پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى سەرىك احمەتوۆ «Astana Invest» فورۋمى ينۆەستيتسيالىق الەۋەتتى دامىتۋدىڭ ءبىر جولى ءارى الەمدىك قاۋىمداستىق الدىندا استانانىڭ ورنىن ايشىقتايتىنىن ايتتى.
قازاق بيلىگىنىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساليقالى ءھام تۇراقتى ساياساتى شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ سەنىمىنە يە بولىپ كەلەدى. سەبەبى, ينۆەستورلارعا اۋەلگى كەرەگى – ەلدەگى ساياسي, ەكونوميكالىق, الەۋمەتتىك تۇراقتىلىق. سونىڭ ءبىر دالەلى رەتىندە مىنا دەرەكتى ايتۋعا بولادى. 1993 جىلدان بەرى ينۆەستورلار قازاقستان ەكونوميكاسىنا 147 ملرد اقش دوللارىن قۇيدى. بۇل رەتتى, ءبىز, تمد بويىنشا ەكىنشى, ال ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ اراسىندا ءبىرىنشى ورىندا كوش باستاپ تۇرمىز.
جالپى, ينۆەستورلارعا جاعداي جاساۋ جاعىنان قازاقستان بىرقاتار ەلگە ۇلگى كورسەتىپ وتىر. ماسەلەن, بۇكىلالەمدىك بانكتىڭ «Doing Business» ينۆەستيتسيالىق رەيتينگى بويىنشا قازاقستان 183 ەلدىڭ ىشىندە 47 ورىندا. ال ينۆەستورلاردى قورعاۋ كورسەتكىشىنە كوز جۇگىرتسەك, ۇزدىك وندىقتا ەكەنبىز.
ءوز سوزىندە سەرىك احمەتوۆ قازاقستاندا 9 ارنايى ەكونوميكالىق جانە 4 يندۋستريالىق اۋماق جۇمىس ىستەيتىنىن, ينۆەستيتسيالىق قىزمەتتى قولداۋدىڭ قۇقىقتىق بازاسى جاسالىپ, سالىقتى جەڭىلدەتۋدەن باستاپ قاجەتتى ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدارمەن قامتاماسىز ەتۋ سىندى مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى قامتىلعانىن ايتتى.
– شەتەلدىك ارىپتەستەرىمىزدى قازاقستانداعى, ەلوردامىز استاناداعى ينۆەستيتسيالىق ۇلەستەرىن كەڭەيتۋگە, بىرلەسكەن كاسىپورىندار اشۋعا, وندىرىستەر قۇرۋعا شاقىرامىز. قولدانىستاعى بارلىق تەتىكتەر مەن مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى قامتاماسىز ەتىلەدى. بۇگىنگى فورۋمنىڭ ءپىشىنى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بيزنەس جۇرگىزۋدىڭ ەكونوميكالىق, قۇقىقتىق جانە باسقا دا شارتتارىن جاقىنىراق تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى, – دەدى پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى.
بۇدان سوڭ استانانىڭ قولايلى ينۆەستيتسيالىق احۋالى جونىندە ەلوردا اكىمى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ باياندادى. ءوز ءسوزىن «ءبىزدىڭ ەكونوميكانىڭ باسىمدىعى نەدە؟» دەگەن سۇراقپەن باستادى. ناقتى ايتساق, قالاباسى باس قالاعا ينۆەستيتسيا سالۋدىڭ باسىمدىقتارىن ايتتى. ونىڭ نەگىزگىسى – «استانا – جاڭا قالا» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعى دەپ اتالاتىن زاماناۋي وندىرىستىك دامۋدىڭ قالىپتاسقان ەكونوميكالىق الاڭى. 7 مىڭنان استام گەكتارعا ورنالاسقان ارنايى ايماقتىڭ ىسكە قوسىلعانىنا 10 جىل بولعان. اتالمىش اۋماقتا اۋدانى 600 گەكتاردى شامالايتىن يندۋستريالىق پارك بار. شەتەلدىك ينۆەستيتسيالار تارتۋ ءۇشىن بىلتىر سول يندۋستريالدىق پاركتىڭ اۋماعى تاعى 400 گەكتارعا كەڭەيدى. اەا قاتىسۋشىلارى ونىڭ اۋماعىندا تەگىن جەر ۋچاسكەلەرىنە يە بولادى. سونداي-اق جەر, مۇلىك جانە كورپوراتيۆتى تابىس سالىعىنان تولىعىمەن بوساتىلادى. جەردى جالعا الۋ بويىنشا قۇجاتتاردى راسىمدەۋ, مەملەكەتتىك ساراپتامادان وتكىزۋ, جۇكتى جەتكىزۋ مەن مامانداردىڭ قۇجاتتارىن راسىمدەۋ جەدەلدەتىلگەن تارتىپتە جۇرگىزىلەدى.
بۇدان بولەك, وتكەن جىلى ينۆەستيتسيالىق فورۋمنان كەيىن ەلوردادا ينۆەستورلارعا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى جۇمىس ىستەي باستادى. وندا ءار ينۆەستورعا سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتەدى, ينۆەستيتسيالاۋعا دەيىن, بەلسەندى جۇمىس كەزىندە جانە ودان كەيىنگى كەزەڭدەردە تولىعىمەن قولداۋ ءبىلدىرىپ وتىرادى. «مۇنىمەن ءبىز ۋاقىت ۇتامىز. بۇل بىزگە دە, تەز ارادا اقشاسىن قايتارىمى مول ىسكە سالعىسى كەلەتىن ينۆەستورلارعا دا ءتيىمدى. سونىمەن بىرگە ءبىز جەمقورلىقتى ازايتامىز. ويتكەنى ءاربىر اكىمشىلىك كەدەرگى – شەنەۋنىكپەن اۋىز جالاسۋ, بۇل ونىڭ جاعدايدى ءوز جەكە باس پايداسىنا قولدانۋعا دەگەن مۇمكىندىك» دەدى ي.تاسماعامبەتوۆ.
«كولەڭكەلى قىزمەت» دەپ اتالاتىن ايماققا كاپيتال كەلمەيدى». وسىنى ايتقان استانا اكىمى ينۆەستورلارعا بيزنەسىن ەركىن جۇرگىزۋگە اكىمدىك تاراپىنان بەرىلەتىن كەپىلدىكتەرگە توقتالدى. ولار كەلەسى ماسەلەلەردى قامتيدى. بىرىنشىدەن, ەل زاڭدارىندا ينۆەستيتسيا ءۇشىن بازالىق شارت ناقتى جازىلعان. ياعني, مەنشىككە قول سۇعىلمايتىندىعى, كەلىسىم-شارتتاردىڭ تۇراقتىلىعى, كەلىسىم-شارتتار بۇزىلعان جاعدايدا شىعىنداردى تولىق وتەۋ جانە مۇلىكتىڭ نارىقتىق قۇنىن وتەۋ ناقتى كورسەتىلگەن. سونىمەن بىرگە, استانادا اكىمشىلىك كەدەرگىلەر مەن جەمقورلىق بويىنشا الەمدىك تاجىريبەنى جان-جاقتى زەردەلەپ, ونىڭ ۇزدىك جاعىن ەنگىزۋگە مۇمكىندىك بار. ەكىنشىدەن, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تاپسىرماسىنا ساي مەملەكەت بيزنەس باستامالاردى قورعاۋدىڭ جاڭا قۇقىقتىق تەتىكتەرىن ەنگىزۋدى جالعاستىرۋدا. وسى ورايدا اكىم بىلاي دەدى: «ولاردىڭ قاتارىندا الەۋەتتى ينۆەستورعا مول مۇمكىنشىلىك بەرەتىن مەملەكەتتىك-جەكە ارىپتەستىكتىڭ جاڭا فورماسى تۋراسىنداعى زاڭ جوباسى دا بار. ول قابىلدانعاننان كەيىن ءتيىمدى ينۆەستيتسيالىق جوبالار قاتارىنا الەۋمەتتىك قىزمەتتەر نارىعى دا ەنەدى. جەكە سەكتور ءۇشىن بۇل جاڭا ينۆەستيتسيالىق مۇمكىندىكتەر, سايكەسىنشە, جاڭا تابىس كوزى بولماق, ەڭ باستىسى – مەملەكەتپەن بىرگە قارجىلىق تاۋەكەلدى ءبولىسۋ مۇمكىندىگى پايدا بولادى».
بايانداما بارىسىندا ينۆەستورلاردىڭ كومەگىمەن جوعارى تەحنولوگيالىق جوبالار مەن يننوۆاتسيالاردى ەنگىزۋگە ىنتالى ەكەندىگى دە باسا ايتىلدى. استانا مەن قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى ءۇشىن جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋ, قازاقستاندىق مازمۇندى ارتتىرۋ ماڭىزدىلىعى دا ەرەكشە اتالدى.
– ءبىز سىزدەردىڭ كەز كەلگەن جوبالارىڭىزدى قاراۋعا مۇددەلىمىز. ارينە, ءححى عاسىردا قالىپتاسىپ كەلە جاتقان استانا رەتىندە ءبىز جاقسى يننوۆاتسيالىق مۇمكىنشىلىكتەرى بار جوعارى تەحنولوگيالىق جوبالارعا قىزىعۋشىلىق تانىتامىز ءارى وسى فورۋم اياسىندا سىزدەرمەن كەلىسسوز ۇستەلىنە وتىرۋعا دايىنبىز. ءبىز ءۇشىن سىزدەردىڭ ارقايسىڭىزدىڭ قالامىزدا بيزنەستەرىڭىزدى جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك العاندىقتارىڭىز ماڭىزدى. ءبىز ءوز تاراپىمىزدان سىزدەردىڭ بارلىق باستامالارىڭىزدىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىنا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋگە كەپىلدىك بەرەمىز, -دەپ ءتۇيدى ءسوزىن استانا اكىمى ي.تاسماعامبەتوۆ.
رەسمي راسىمدە اشىلعان فورۋم جۇمىسى «استانا – ەۋرازيانىڭ جۇرەگى جانە كەدەن وداعىنىڭ قاقپاسى», «استانا قالاسىنىڭ ينۆەستيتسيالىق مۇمكىندىكتەرى جانە بولاشاعى» جانە ««Smart Astana» («اقىلدى» استانا) جوباسىنا ينۆەستيتسيالار» دەگەن تاقىرىپتارعا ارنالعان پلەنارلىق وتىرىستارعا ۇلاستى.
جالپى, بيىلعى فورۋمعا دايىندىق بارىسىندا الەۋەتتى ينۆەستورلارعا ارنالىپ 43 پەرسپەكتيۆالىق جوبالاردىڭ ەلەكتروندىق بازاسى قۇرىلدى. ونىڭ 19-ى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بىرىڭعاي يندۋستريالدىق-يننوۆاتسيالىق كورمەسى شەڭبەرىندەگى استانا قالاسىنىڭ ينۆەستيتسيالىق ۇسىنىستارى كورمەسىنە قويىلدى. سونىمەن قاتار, فورۋم اياسىندا يندۋستريالدى پارك اۋماعىندا جۇزەگە اسىرىلاتىن جوبالار جانە مەملەكەتتىك جەكە ارىپتەستىك قاعيداسىنا سايكەس جوبالار بويىنشا 9 مەموراندۋمعا قول قويىلدى. «كوپ ەستىگەننەن, ءبىر كورگەن ارتىق». ينۆەستورلار استانانىڭ ينۆەستيتسيالىق الەۋەتى تۋرالى قۇر ەستىپ قانا قويماي, ارنايى ەكونوميكالىق ايماققا ينۆەستيتسيالىق تۋر جاسادى. يندۋستريالدى پاركتاعى لوكوموتيۆ قۇراستىرۋ, تەمىربەتون بۇيىمدارىن جاساۋ, جولاۋشىلار ۆاگونىن قۇراستىرۋ, ەلەكتروۆوزداردى وڭدەۋ جانە جاڭادان سالىنىپ جاتقان ەلەكتروندىق-وپتيكالىق قۇرىلعىلار مەن تەپلوۆيزورلار جاساۋ زاۋىتتارىنا تابان تىرەپ, ونداعى احۋالمەن تانىسىپ قايتتى.
اينۇر شوشاەۆا
