ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىن جاڭاشا تويلاۋ, بالالار قىزىعاتىنداي ەتىپ وتكىزۋ تۋرالى ءار ءتۇرلى وي-پىكىر ايتىپ, جازىپ جۇرگەنىمىزگە بىرنەشە جىلدىڭ ءجۇزى بولدى. ءبىر وكىنىشتىسى, وسىنداي وي-پىكىرلەر, ۇتىمدى ۇسىنىستار ءباسپاسوز بەتىندە, ايتىلعان جەردە قالىپ قويادى. مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى, وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى, يا بولماسا اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى وسى ماسەلەگە جاۋاپتى بولىپ, ارنايى باعدارلاما جاساپ, ىسكە اسىرسا قۇبا-قۇپ بولار ەدى. بىراق… بيىل دا ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى سول «ايتەۋىر وتكىزۋ كەرەك» دەگەن نەمقۇرايدى نيەتپەن, ەسكى سارىنمەن وتەتىنگە ۇقسايدى. وسى جەردە ناۋرىزدى بالالار اسىعا كۇتەتىن ۇلتتىق مەيرامعا اينالدىرۋىمىز ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك دەگەن ساۋالعا ءوزىمنىڭ وي-تۇجىرىمىمدى, ۇسىنىسىمدى ايتايىن.
بايعازى بەرۋ باۋىرمالدىقتى ارتتىرادى
ناۋرىز – ۇلتتىق ادەت-عۇرپىمىزدى, سالت-ءداستۇرىمىزدى دارىپتەيتىن ءتول مەيرامىمىز. دەمەك, ۇلتتىق سانا-سەزىمىمىزدىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتەمىز دەسەك, ۇلتتىق ادەت-عۇرپىمىزدى جاڭعىرتۋعا كوبىرەك كوڭىل ءبولۋىمىز كەرەك. ناۋرىز كۇنى قۋانىشقا كەنەلىپ, ماسايراعان ەل-جۇرت اپپاق كويلەگى مەن جاڭا كيىمىن كيىپ, دالاعا شىعادى. ءۇي-ءۇيدى ارالايدى. مىنە, وسى جەردە نازار اۋداراتىن ءبىر نارسە بار. ول – ءار بالانىڭ كوڭىلىن كوتەرۋ, قۋانىش سىيلاۋ. ول ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ البەتتە, سىي-سياپات, تارتۋ-تارالعى بەرۋگە بولادى. ياعني جاڭا كيىم كيىپ شىققان ءار بالاعا بايعازى بەرۋدى ادەتكە اينالدىرساق, نەسى بار؟ بۇل جەردە ۇلكەندەر دە بالالارعا بايعازى بەرسىن, يا بولماسا بالالار وزدەرى ءبىر-بىرىنە كورىمدىك بەرسىن. ول ءار بالانىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن باۋىرمالدىعىن, قادىرىن ارتتىرادى. تاتۋلىق پەن بىرلىككە ۇندەيدى. ءبىر رەت سىيلىق العان بالا كەلەر جولى بۇل مەيرامدى تاعاتسىزدانا كۇتەدى.
جاڭا جىلدى بالالار نەگە اسىعا كۇتەدى؟ سەبەبى جاڭا جىلدىق شىرشاعا كيىنىپ بارىپ, اياز اتادان سىيلىق الادى. بالانى وزىنە قاراتۋ ءۇشىن سىيلىق بەرگەن اياز اتا ساناسىندا ىزگىلىكتىڭ سيمۆولى بولىپ قالىپ قويادى. جاڭا جىلدىڭ بالالارعا جاقىن, مەيىرىمدى مەرەكە بولىپ كەتكەنى وسىدان. دەمەك, ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىن تويلاعاندا ەڭ الدىمەن بالالاردى قۋانتۋدىڭ جولىن ويلاستىرۋىمىز قاجەت. مىسالى, ءاربىر بالاباقشادا, مەكتەپتە ەڭ ادەمى مەرەكەلىك كوستيۋمدەردىڭ بايقاۋىن وتكىزىپ, بارلىق جاڭا كيىم كيىپ شىققان بالالارعا تارتۋ-تارالعى جاسايىق. جالپى, ۇلىس كۇنى تازا, جاڭا كيىم كيىپ شىققان بالالاردىڭ بارىنە اكە-شەشەسى, تۋعان-تۋىسى بايعازى بەرسىن.
بالانىڭ ءتىلىن تاتتىمەن تابايىق
راسىندا دا, ءار بالانىڭ قالاۋىن, ءتىلىن تابامىز دەسەك, مەرەكەدە تاتتىلەردى ايامايىق. 14 ناۋرىزداعى كورىسۋ كۇنىنەن باستاپ 22 ناۋرىزداعى ۇلىس كۇنىنە دەيىن بالالارعا جاپپاي تاتتىلەر, مەرەكەلىك سىيلىقتار ۇلەستىرەيىك. بۇل جۇمىستى جەر-جەردەگى ءبىلىم بەرۋ باسقارمالارى, جوعارى وقۋ ورىندارى ءبىر جۇيەگە كەلتىرىپ, باقىلاپ, ىسكە اسىرۋى كەرەك.
تاتتىلەردى, ءدامدى تاعامداردى, جەڭىل سۋسىنداردى جاقسى كورمەيتىن بالا كەمدە-كەم. قاعازىنا ۇلتتىق ويىندار, سالت-داستۇرلەرىمىز بەينەلەنگەن كامپيتتەر, 0,5 بوتەلكەگە قۇيىلعان قىمىز, شۇبات شىعارىپ, 9 كۇن بويى مەيرام وتەتىن جەرلەردىڭ بارىندە بالالارعا تاراتىپ بەرەيىك. ول ءۇشىن ۇلتتىق كامپيتتەردى, ونىمدەردى شىعاراتىن كاسىپكەرلەرگە ۇكىمەتتەن الدىن الا قاراجات ءبولىنسىن. مىسالى, قىزىلوردادا شىعاتىن قازالىنىڭ كامپيتتەرى قانداي كەرەمەت! وسىنداي كامپيتتەردى تۇركىستان دا, شىمكەنت تە, قاراعاندى دا شىعارا الادى. تەك ءوندىرىسىن دۇرىس جولعا قويساق. ۇلتىن سۇيەتىن كاسىپكەرلەر, قازاقتىڭ بايلارى مۇندايدا قاراپ قالمايدى دەپ ويلايمىن.
ۇلىس كۇنىندە ۇلتتىق ناقىشپەن, بوياۋمەن جاسالعان اشىق حاتتاردىڭ دا اسەرى ەرەكشە بولادى. ءار بالاباقشادا, مەكتەپتە بالالارعا اشىق حات جازعىزىپ, ۇيدەگى ۇلكەندەرگە سىيلاۋ ءداستۇرىن جانداندىرساق, نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. ءار بالاعا اشىق حاتتىڭ ءماتىنىن قالاممەن جازدىرعان ءجون. بۇگىنگىدەي بالا اتاۋلى سمارتفونعا تەلمىرگەن تسيفرلى زاماندا ءار بالانىڭ جازۋ, ويلاۋ قابىلەتىن شىڭداۋعا بۇل تاپتىرماس ءتاسىل. كيبەرمانياعا قارسى تۇرۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى – وسى. مەنى كەز كەلگەن اتا-انا قولدايدى دەپ سەنەمىن.
ۇلتتىق سىيلىق تارتۋ ەتەيىك
ناۋرىز تويىنىڭ كىشكەنتاي بالالاردىڭ جۇرەگىنەن ورىن الماۋىنىڭ ءبىر سەبەبى – جاساندىلىق كوپ. قازىر بالاباقشالاردا, مەكتەپتەردە ناۋرىز كۇنى كەلىن ءتۇسىرۋ, قىز ۇزاتۋ, تۇساۋكەسەر سالتىنان شاعىن كورىنىس قويادى. مەنىڭشە, مۇنداي جاساندى كورىنىستەن گورى اسىق اتۋدان, كۇرەستەن, ارقان تارتۋدان, باعاناعا ورمەلەۋدەن, اۋدارىسپاقتان, جاياۋ جارىستان, ۆيكتورينا سۇراقتارىنان سايىس وتكىزسە, شىنايى بولادى.
جۇمباق ايتىسىن, جىر-تەرمەلەر جارىسىن وتكىزسىن. 100 مەتر, 300 مەتر, 500 مەتر, 1 شاقىرىم قاشىقتىققا جاياۋ جارىس وتكىزسە, بالالاردىڭ ءبارى قاتىسادى. وزعاندارعا سپورت كيىمدەرى, ۇلتتىق ناقىشى بار ناعىز قاجەتتى سىيلىقتار بەرىلگەنى دۇرىس. باعاناعا ورمەلەۋ – وتە قىزىق ويىن. بيىكتىگى 10 مەتر بورەنەنىڭ باسىنا ءبىر قىمبات بۇيىم ىلىنەدى. كىمدە-كىم ورمەلەپ باسىنا شىقسا, سول بۇيىمدى سىيلىققا الادى.
14-22 ناۋرىز ارالىعىندا ەلىمىزدەگى بارلىق مەكتەپ اسىق ويناۋدان, كۇرەستەن, جاياۋ جارىستان, تاي جارىستان قالالىق, وبلىستىق چەمپيونات ۇيىمداستىرىپ, وتكىزسە قانداي كەرەمەت بولار ەدى! جارىستاردىڭ جۇلدە قورى دا قوماقتى بولۋى كەرەك. جارىس جەڭىمپازدارىن ءار بالاعا قاجەتتى سىيلىقتارمەن ماراپاتتايىق. سىيلىق بولعان جەردە بالا دا جۇرەدى. ورتا جانە جوعارى بۋىن سىنىپتاردا وقيتىن بالالار ءبىر-بىرىنە ۇلتتىق سىيلىقتار تارتۋ ەتسىن. ۇل بالالار قىزدارعا شاشباۋ, اينا, تاراق, ۇلتتىق اشەكەيلەر سىيلاسا, قىز بالالار ۇلدارعا قامشى, اسىق تارتۋ ەتسىن. ءبىر عانا اسىق اتۋمەن بالالاردى قاتتى قىزىقتىرۋعا بولادى.
«قىزىر ءتۇنى» قىزىقتىرادى
بالالاردىڭ عاجايىپقا قۇمار, تاڭعالارلىق نارسەلەرگە قىزىعاتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز. ۇلىس تويىندا وسىعان «قىزىر ءتۇنىن» پايدالانۋعا بولادى. حالقىمىزدىڭ ميفولوگيالىق تۇسىنىگى بويىنشا 21 ناۋرىزدىڭ تۇنىندە دالانى قىزىر ارالايدى ەكەن. سول سەبەپتى وسى ءتۇن «قىزىر ءتۇنى» دەپ اتالادى. قىزىر – ادامدارعا داۋلەت دارىتىپ, باق قوندىراتىن, اقساقال كەيپىندە كوزگە كورىنەتىن قيال-عاجايىپ كەيىپكەر. جاقسىلىقتىڭ جارشىسى – قىزىر اتا دالانى ارالاپ ءجۇرىپ, نازارى جەرگە تۇسسە, ونىڭ توڭ كەۋدەسىن جىبىتەدى, ال تاسقا تۇسسە, ەرىتىپ جىبەرەدى ەكەن. مىنە, بالالاردى وسى «قىزىر ءتۇنىن» قارسى الۋعا قىزىقتىرايىق. «جاڭا جىل مۇنتازداي تازا ۇيگە كىرسە, ول ءۇي اۋرۋ-سىرقاۋدان, پالە-جالادان امان بولادى» دەگەن سەنىممەن بالالارمەن بىرگە ءۇي ىشىندەگى جيھاز-مۇلىكتىڭ شاڭىن ءسۇرتىپ, تازالايىق. «جىل بويى اق مول بولسىن, بەرەكە-توقشىلىق بولسىن» دەپ بالالار ۇيدەگى ىدىس اتاۋلىنى اققا ء(سۇت, ايران, شۇبات, ۋىز جانە ت. ب.) تولتىرىپ شىقسىن. بۇل «حالىق سەرۋەنى» دەگەن جاساندىلىقتان گورى ءار وتباسىندا ۇلىس كۇنىن ۇلىقتاۋدىڭ ءبىر جولى دەپ بىلەمىن. وسىنداي نارسەلەر ۇلتتىق مەيرامنىڭ بۇقارالىق سيپات الۋىنا جول اشادى.
ۇلتتىق ونەردىڭ تويىنا اينالسىن
ناۋرىزدىڭ بار ءسان-سالتاناتى بالدىرعاندار بولسىن دەسەك, ەلىمىزدەگى بالالار قاتىساتىن ءبىلىم بەرۋ, عىلىم, ونەر, سپورت جانە ت. ب. الۋان ءتۇرلى سايىستىڭ اقتىق جارىسىن ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە وتكىزۋ كەرەك. «ناۋرىز ارۋى», «ناۋرىز سۇلتانى», «ناۋرىز پالۋانى», «جىل وقۋشىسى», «جىلدىڭ ۇزدىك ءانشى بالاسى», «جىل اۆتورى» دەگەن ۇلتتىق بايقاۋلاردىڭ جەڭىمپازدارىن ۇلىس كۇنىندە ماراپاتتاۋ جاڭارعان مەيرامنىڭ قادىر-قاسيەتىن ارتتىرا تۇسەدى. مىسالى, ەلىمىزدە بالالار ادەبيەتىندەگى جىلدىڭ ەڭ ۇزدىك جازۋشىسى دەگەن بايقاۋ وتكىزىپ, جەڭىمپازدارىن ناۋرىزدا ماراپاتتاسا قانداي كەرەمەت!
ءار ۇيدەن ناۋرىزدىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇرسىن
بالالار ناۋرىزعا قىزىقسىن دەسەك, بۇرىنعى ناۋرىزعا قايتىپ ورالۋىمىز كەرەك. 80-جىلداردىڭ اياعىندا اۋىل, اۋدانداردا دۇركىرەپ وتەتىن ناۋرىز تويىندا ەشقانداي جاساندىلىق, داڭعازالىق, كوزبوياۋشىلىق بولمايتىن. بارلىق بالالار ۇلتتىق مەيرامدى اسىعا كۇتەتىن-ءدى. نەگە؟ ويتكەنى سول مەيرامنىڭ بەرەر تاعىلىمى كەرەمەت ەدى. اۋىلدىڭ اق داستارقانىنداعى ۇلتتىق تاعامدار, قاۋقىلداسقان قاريالاردىڭ ءۇي-ءۇيدى ارالاۋى, ايتقان اڭگىمەلەرى, اۋىلدىڭ شەتىندە وتەتىن ۇلتتىق ويىندار كىشكەنتاي بالالاردىڭ دەلەبەسىن قوزدىرىپ, ساناسىنا ءسىڭدى. ءار ۇيدەن ناۋرىزدىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇرۋشى ەدى. ۇلىس تويىن حالىق جۇمىلىپ, بىرگە تويلايتىن. ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ, ونەردىڭ, سپورتتىڭ تويى رەتىندە ەلدىڭ ەسىندە قالاتىن-دى. بىزگە كەرەگى دە وسى.
