2000 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىنىڭ قورى قۇرىلعان بولاتىن. ءاۋ باستان-اق مەملەكەتتىلىك پەن قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى ناسيحاتتاپ, مادەنيەتتى دامىتۋ ارقىلى قوعام ءومىرىنىڭ رۋحانياتىن نىعايتۋدى, عىلىمي ىزدەنىستەر مەن جاستاردىڭ جاقسى باستامالارىن قولداۋدى كوزدەگەن ۇيىم جولىنان جاڭىلماي, ناتيجەلى جۇمىس جۇرگىزىپ كەلەدى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىنىڭ قورى – جاس عالىمدار مەن عىلىمي ۇجىمداردىڭ ماڭىزدى زەرتتەۋ جۇمىستارىن قولدايتىن, مادەنيەت پەن ونەر سالاسىنداعى تالانتتى جاستاردى انىقتاپ, شىعارماشىلىق الەۋەتىن دامىتاتىن ۇيىمداردىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى. ماڭىزدى الەۋمەتتىك جوبالارى ارقىلى تالاي جاستىڭ قاناتىن قاتايتىپ, بەلىن بۋعانى دا جاسىرىن ەمەس. ەلباسى قورىنىڭ ستۋدەنتتىك ستيپەندياسى ارقاسىندا جاس ىزدەنۋشىلەر وقۋىن اقساتپاي, اكادەميالىق ۇلگەرىمىن ۇزدىك ۇستاۋدى اينىماس ادەتكە اينالدىرىپ جۇرگەنى دە بەلگىلى.
بىراق, تۇڭعىش پرەزيدەنت قورىنىڭ قىزمەتى جالعىز ستۋدەنتتىك شاكىرتاقى تاعايىنداۋمەن شەكتەلگەن ەمەس, ۇيىم «جاس عالىمدار كەڭەسى», «شىعارماشىل جاستار كەڭەسى», «الەۋمەتتىك جوبالار» سياقتى بىرنەشە باسىم باعىتتار بويىنشا جۇمىس ىستەيدى.
«جاس عالىمدار كەڭەسى» دەگەندە, ءبىلىم مەن عىلىمعا ۇمتىلعان جاستاردىڭ كاسىبي الاڭى ەلەستەيدى. فيزيكا, ماتەماتيكا, حيميا, فيلوسوفيا, ەكونوميكا, فيلولوگيا سىندى سالا ماماندارىنان تۇراتىن كەڭەس قۇرامىنا نەبارى 17 ادام كىرەدى. وسى ون جەتى ادام بۇكىل قازاقستاننىڭ جاس عالىمدارىن ءبىر ارناعا توعىستىرىپ, يدەيالارىن ورتاعا سالىپ, عىلىمي ويدىڭ ىسكە اسۋىنا سەپتىگىن تيگىزەتىن رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى كونفەرەنتسيالار, ءتۇرلى بايقاۋلار, يننوۆاتسيالىق كورمە مەن عالىمداردىڭ شەبەرلىك ساعاتتارىن وتكىزەدى, شەتەلدە وندىرىستىك تاجىريبە جيناقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى» دەيدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى قورىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى ساعىندىق نۇراحانوۆ.
وسى اتالعاننىڭ ىشىندە ءداستۇرلى تۇردە وتكىزىلەتىن اسا ماڭىزدى شارالار بار. سونىڭ ءبىرى – جاراتىلىستانۋ, تەحنيكالىق جانە گۋمانيتارلىق باعىتتاعى ستۋدەنت جۇمىستارىن سارالايتىن «بولاشاق عالىمدارى» اتتى كونكۋرس.
كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ ايتۋىنشا, جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءتالىم الاتىن ستۋدەنتتەردىڭ كاسىبي ماشىقتارىن دامىتاتىن بۇل بايقاۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتاتىندار قاتارى از ەمەس. ماسەلەن, بيىل اتالمىش كونكۋرسقا استانا, الماتى قالالارىنان بولەك, ارقالىق, قاراعاندى, پاۆلودار, تاراز, تالدىقورعان, تۇركىستان, ورال, شىمكەنت جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى باكالاۆريات پەن ماگيستراتۋرادا وقيتىن 194 ستۋدەنت قاتىسىپ, 153 عىلىمي جوبا تانىستىرىلىپتى. ولاردىڭ 29-ى توپتىق, ال قالعاندارى جەكە جۇمىستار بولدى.
ناتيجەسىندە, 146 جۇمىس عىلىمي جۋرنالداردا باسىلىپ, لوندون, پاريج, ريم, ميۋنحەن, دەلي, توكيو, بەيجىڭ, كۋالا-لۋمپۋردا وتكەن حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنتسيالاردا قىزۋ تالقىلاندى. ال, كونكۋرس قاتىسۋشىلارىنىڭ 17%-ى ەلىمىزدىڭ يننوۆاتسيالىق پاتەنتتەرىنىڭ سەرىكتەس اۆتورلارى بولعانى ءتىپتى قۋانتادى. 11 جۇمىس ۋنيۆەرسيتەتتەگى وقىتۋ جۇيەسىنە ەنگىزىلسە, 18 عىلىمي ەڭبەك وندىرىستىك جانە سەرۆيستىك كاسىپورىنداردا كەڭەيتىلگەن اپروباتسيادان ءوتتى.
سونداي-اق, تۇڭعىش پرەزيدەنت قورىنىڭ قولداۋىمەن جاس عالىمدارعا عىلىمي ماقساتتاعى ساپارعا شىعۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن گرانتتار تاعايىندالادى ەكەن. بۇل ورايدا جىل سايىن ۇيىمداستىرىلاتىن ەڭ اۋقىمدى شارا قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىنىڭ قورى سىياقىسى بەرىلەتىن جيىن بولىپ سانالادى.
«بۇل سىياقى جاس عالىمداردىڭ زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ تيىمدىلىگىن كورسەتىپ, عىلىمي جوباعا دەگەن قولداۋدى بىلدىرەدى. سونداي-اق, مادەنيەت سالاسىنداعى ناتيجەلى ەڭبەكتى باعالاۋ بولىپ تابىلادى. رەسپۋبليكالىق بايقاۋعا سونى عىلىمي زەرتتەۋلەر مەن ونەرتابىستار, كوپتىڭ كوڭىلىنەن شىعا بىلگەن شىعارماشىلىق جوبالار مەن باعدارلامالار ۇسىنىلادى. بيىل وسى بايقاۋعا قاتىسۋعا 100 ادام ءوتىنىم بەردى. بايقاۋ كوميسسياسىنىڭ شەشىمىمەن 17 جەڭىمپاز انىقتالعان بولاتىن» دەيدى ەلباسى قورىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى ساعىندىق نۇراحانوۆ.
مادەنيەت پەن ونەر سالاسىنداعى تالانتتى جاستاردى انىقتاپ, شىعارماشىلىق دەڭگەيىن ارتتىرۋ ماقساتىندا دا اتقارىلاتىن جۇمىستار كوپ. بۇل قىزمەتتى ءتيىمدى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن شىعارماشىل جاستار كەڭەسى قۇرىلعان.
قازان ايىندا ونەر جولىندا ورنىن تاپقان مادەنيەت قايراتكەرلەرى مەن تانىلا قويماعان جاس ونەرپازداردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ, تاجىريبە الماسۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن حالىقارالىق «جاسSTAR» فەستيۆالى ۇيىمداستىرىلدى. 2009 جىلدان بەرى وتكىزىلىپ جۇرگەن فەستيۆالگە بەس مىڭعا جۋىق ادام قاتىسقان. ال, بيىلعى قاتىسۋشىلار سانى مىڭنان استى.
سونداي-اق, وسى جىلى وتكەن ءىىى حالىقارالىق «قازاقستان بايان-فەست» فەستيۆالى دە اتاۋعا تۇرارلىق اۋقىمدى شارالاردىڭ ءبىرى. سەبەبى, فەستيۆال بارىسىندا قازاقستاننىڭ, رەسەي مەن ۋكراينانىڭ اتاقتى مۋزىكانتتارى شەبەرلىك ساباعىن وتكىزىپ, جاس بايانشىلارعا بىلگەندەرىن ۇيرەتىپ, ونەرلەرىن كورسەتتى. مۋزىكالىق اسپاپتاردىڭ جاڭا مودەلدەرى تانىستىرىلدى.
شىعارماشىل جاستار كەڭەسى مۇشەلەرىنىڭ سوزىنە قاراعاندا, مادەنيەت جانە ونەر سالاسىنداعى جاڭاشىل يدەيالار, كرەاتيۆتى باعدارلامالار مەن ايرىقشا جوبالار بايگەگە سالىنادى دا, جەڭىمپازدار شىعارماشىلىق جوسپارىن جۇزەگە اسىرۋعا كومەكتەسەتىن گرانتقا يە بولادى ەكەن.
جوعارىدا ايتىپ وتكەن عىلىم, مادەنيەت ماسەلەلەرىمەن قاتار, تۇڭعىش پرەزيدەنت قورى الەۋمەتتىك جوبالاردى دا ۇنەمى بىرگە الىپ جۇرەدى. ولاردىڭ ىشىنە قارتتارعا, الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن, اتا-انا قامقورلىعىنسىز قالعان, كوپبالالى وتباسىنان شىققان بالالارعا كومەك كورسەتۋ, مۇگەدەكتەردى الەۋمەتتىك بەيىمدەۋ باعدارلامالارىن ورىنداۋعا اتسالىسۋ, ۇلتتار اراسىنداعى تاتۋلىقتى نىعايتۋعا ارنالعان جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ جاتادى.
سونىمەن بىرگە, قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىنىڭ قورىنا قارايتىن دۇنيەجۇزىلىك الەمدىك ەكونوميكا جانە ساياسات ينستيتۋتى بار. 2003 جىلى اشىلعان ينستيتۋت قىزمەتى قازىرگى زامانداعى وزەكتى ماسەلەلەردى جانە مەملەكەتارالىق قارىم-قاتىناس جۇيەسىن زەرتتەۋمەن اينالىسادى. «الەمدىك ەكونوميكا, گەوساياسات, قاۋىپىزدىكتى, دۇنيەجۇزىلىك الاڭداعى قازاقستان جاعدايىن تالداپ, تارازىلاۋعا زور كوڭىل بولىنەدى.
مىسالى, ەكى اي بۇرىن «نازارباەۆ ورتالىعىندا» «قازاقستانداعى الەۋمەتتىك وزگەرىستەر ديناميكاسى: 1991-2014 جىلدار» تاقىرىبىندا دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى. ديسكۋسسيا بارىسىندا سپيكەرلەر اراسىندا «قازاقتار ۋربانيزاتسياسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى», «ورالمانداردىڭ الەۋمەتتىك ينتەگراتسيا ماسەلەلەرى», «قازاق دياسپوراسى» سىندى تاقىرىپتار بويىنشا قىزۋ پىكىرتالاس ءوربىدى.
ال, 12-13 قاراشادا «ەۋرازيالىق كولىكتىك ينتەگراتسيا (ەكي-2014): «ەنەرگەتيكا شەڭبەرىنەن تىس – جاڭا الەم ءۇشىن جاڭا سەرىكتەستىك: گەوساياسي ماسەلەلەر, بيزنەس پەن بولاشاق مۇمكىندىكتەرى» اتتى كونفەرەنتسيا وتكەن بولاتىن» دەدى ساعىندىق تاۋپىقۇلى.
ءمادينا جاقىپ
