اقوردادا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەحرو-2017 كورمەسىن قازاقستاندا وتكىزۋ جونىندە كەڭەس وتكىزدى. ۇكىمەت باسشىسى مەن مينيسترلەر, باسقا دا لاۋازىمدى تۇلعالار شاقىرىلعان جيىنعا استانا قالاسىنىڭ اكىمى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ تە قاتىسىپ, ءسوز سويلەدى.
حالىقارالىق ەكسپو كورمەسى دۇنيەجۇزىن يندۋستريالاندىرۋ مەن تەحنيكالىق جانە تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەردى جايىپ سالار اشىق الاڭ قۇرۋ ماقساتىندا وسىدان 161 جىل بۇرىن ۇيىمداستىرىلعان. العاشقى شارا 1851 جىلى لوندونداعى گايد-پاركتە البەردتىڭ باستاماسى بويىنشا وتكەن. ودان بەرى الپىستان استام كورمە بولىپ, ەكسپو ادامزات بالاسىنىڭ العا قارىشتاپ دامۋىنا ىقپال ەتتى. بيىلعى جىلى كورمە وڭتۇستىك كورەيانىڭ يوسۋ قالاسىندا وتسە, 2015 جىلى يتاليانىڭ ميلان قالاسىندا وتپەك. ال, 2017 جىلى كورمە وتكىزۋ مۇمكىندىگىن استانا جەڭىپ الدى.
وسىعان وراي, كەڭەستە ەلباسى ءوزىنىڭ ءسوزىن كورمەنى وتكىزۋ قۇقىعىن جەڭىپ الۋىمىزبەن قۇتتىقتاۋدان باستادى. «بۇل – الەمنىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى تابىستارى مەن قول جەتكىزگەن بيىكتەرىن مويىنداعاندىعىنىڭ بەلگىسى. سوندىقتان ول – جالپى ەلىمىزدىڭ جارقىن تابىسى. ارينە, جەتىستىك بىزگە وڭاي كەلگەن جوق, ونى جەڭىپ الۋ جولىندا كوپتەگەن ادام جۇمىس ىستەدى. ۇكىمەت جانىنان ارنايى كوميسسيا قۇرىلدى, استانا قالاسى اكىمدىگى دە كوپتەگەن كاسىپورىن-مەكەمەلەرمەن, شەتەلدىك ارنايى ورگاندارمەن قىرۋار جۇمىس ىستەدى, تەك سونىڭ ارقاسىندا عانا جەڭىسكە جەتە الدىق. ناتيجەلى تابىسقا قول جەتكىزگەن جۇمىستارى ءۇشىن وسى ىسكە قاتىسقان بارلىق ماماندار مەن قىزمەتكەرلەرگە ءوزىمنىڭ العىسىمدى بىلدىرەمىن. بۇل – جالعىز استانانىڭ ەمەس, جالپى قازاقستاننىڭ جەڭىسى», – دەدى پرەزيدەنت.
ءارى قاراي ەكسپو كورمەسىنىڭ ەلىمىزگە اكەلەر تيىمدىلىگىنە توقتالعان نۇرسۇلتان نازارباەۆ شارانىڭ تۋريستەردى تارتۋدان بولەك ەكونوميكالىق قۋاتتىلىقتى ارتتىرۋعا دا وراسانپايدا اكەلەتىنىن ءتۇسىندىردى. بىرىنشىدەن, وسى كورمەنى وتكىزۋ بارىسىندا دۇنيەجۇزىلىك تاجىريبەلەردەن ۇيرەنەمىز. ەكىنشىدەن, ەلىمىزگە ينۆەستيتسيا تارتامىز. ۇشىنشىدەن, وسى ەحرو ارقىلى جاڭا يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى يگەرۋ مۇمكىندىگى تۋادى.
ارينە, ەحرو وتكىزۋ قۇقىن جەڭىپ الۋ تابىستىڭ تەك ءبىرىنشى كەزەڭى عانا. ەندى الدا كورمەنى تىركەۋ كەزەڭى تۇر. كەلەسى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن ءبىز تىركەۋ دوسەسىن بەكىتىپ, كورمەنى ەسەپكە قابىلدايتىن حالىقارالىق كورمە بيۋروسىنان رەسمي بەلگى مەن جالاۋىن الۋىمىز كەرەك. مۇنىڭ وتە جاۋاپتى كەزەڭ ەكەنىن ەسكەرتكەن ەلباسى قازىردەن باستاپ ىسكە قىزۋ كىرىسۋدى بۇيىردى.
ايتا كەتۋ كەرەك, وسىناۋ كورمەگە قاتىستى جۇمىستارمەن اينالىسۋ ءۇشىن ارنايى مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرىلعان. ونىڭ توراعاسى بولىپ پرەمەر-مينيستر سەرىك احمەتوۆ بەكىتىلگەن. مۇنىڭ سىرتىندا كورمەنى وتكىزۋگە بايلانىستى بارلىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ, جەكە مەنشىك قۇرىلىمداردىڭ, دەمەۋشىلەردىڭ, وبلىستاردىڭ, مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولاردىڭ جۇمىستارىن ۇيلەستىرەتىن ارنايى مەملەكەتتىك كورپوراتسيا قۇرىلاتىن بولدى. بۇل كوميسسيا مەن كورپوراتسيا «كورمەنى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ جونىندەگى ۇزاق مەرزىمدىك ۇلتتىق جوسپاردى» باسشىلىققا الا وتىرىپ جۇمىس جاسايدى. وسىعان وراي, پرەزيدەنت ءتيىستى ورىندارعا ۇلتتىق جوسپاردى ازىرلەپ, ونىڭ جۇمىسىن قۇقىقتىق نورمالارمەن قامتاماسىز ەتىپ, قارجىلىق قور قاراستىرۋدى تاپسىردى.
ال, ناقتى باعىتقا كەلەر بولساق, الداعى مىندەت – حالىقارالىق كورمە بيۋروسىمەن كەلىسە وتىرىپ, تىركەلۋ دوسەسىن بارىنشا ساپالى ەتىپ دايىنداۋ. حالىقارالىق تاجىريبەلەرگە سۇيەنە وتىرىپ, ەحرو بولاتىن اۋماقتا جاسالاتىن نىسانداردىڭ ەسكيزدىك جوباسىن جاساۋ. بۇل تۇرعىدا, ليسسابون ءوز كەزىندە ەحرو-عا ارناپ سالىنعان نىساندارىن كەيىن ەشتەڭەگە جاراتا الماي, حالىقارالىق بيۋرودان تومەنگى باعا العانىن اتاپ وتكەن ەلباسى سالىنباق نىسانداردىڭ ءتيىمدى ۇلگىسى تاڭدالۋىن مىندەتتەدى. ياعني, سالىنار نىسانداردىڭ كورمەدەن كەيىن قانداي ماقساتقا پايدالانىلاتىنىن الدىن الا انىقتاۋدى تاپسىردى.
پاريجدە حالىقارالىق كورمە بيۋروسىندا قازاقستاندىق وفيسىن, استانادا وسى بيۋرونىڭ ەحرو وتكىزۋ ءجونىندەگى كەڭەسشىسىنىڭ كەڭسەسىن اشۋ, كورمەنىڭ تاقىرىبى بويىنشا ەلىمىزدە تازا ەنەرگەتيكالىق قۋات الۋ بويىنشا يننوۆاتسيالىق سەكىرىس جاساۋ, وسى باعىتتا كەشەندى ارەكەتتەردى ۇيلەستىرەتىن 2013-2017 جىلدارعا ارنالعان جوسپار دايىنداۋ, تاعى باسقا ماڭىزدى ماسەلەلەردى اتاپ وتكەن ەلباسى الەم نازارىن تىگىپ وتىرعان استانانى دامىتۋ تۇرعىسىندا دا بىرقاتار ماسەلەلەردى العا تارتتى.
«كورمەنى وتكىزۋگە ۇسىنىس جاسالعاندا ينفراقۇرىلىمدىق نىسانداردى, تەمىرجول ۆوكزالىن, اۋەجاي جانە تۇرعىن ۇيلەردى جاقسارتامىز دەپ ايتقان ەدىك, سول جۇمىستارعا وسى كۇننەن كىرىسۋ كەرەك. وسى ورايدا 5 ملن-عا جۋىق قوناقتاردى قابىلداۋعا ۇيلەستىرىپ, قالانىڭ دامۋ جوسپارىن قايتا قاراۋ قاجەت», – دەدى پرەزيدەنت.
بولاشاقتا كورمە الاڭى شاعىن قالاشىققا اينالۋى ءتيىس. پاريجدەگى – ەيفەل مۇناراسى, كاناداداعى – حابيتات 67, بريۋسسەلدەگى – اتوميۋم, لوندونداعى – حرۋستال سارايى (الايدا, ول 1936 جىلى ورتەنىپ كەتكەن) سەكىلدى, ونىڭ سيمۆولى الەمدىك ارحيتەكتۋرالىق جادىگەر بولىپ قالعانى ابزال. وسى ورايدا, پرەزيدەنت ەكسپو-2017 كورمەسىنىڭ سيمۆولىن جاساۋعا ساۋلەتشىلەر مەن سۋرەتشىلەر اراسىندا كونكۋرس جاريالاۋ قاجەتتىگىن مەگزەدى.
2017 جىلى كورمەنى تاماشالاۋ ءۇشىن ءۇش اي ىشىندە 5 ميلليونداي ادام كەلەدى دەپ كۇتىلۋدە. شەتەلدىك مەيمانداردى كۇتىپ الار قوناقۇيلەر, جول, قالاداعى قىزمەت ساپاسى – ءبارى دە ءوز دەڭگەيىندە بولۋعا ءتيىس. سونىڭ ىشىندە, قالتافون بايلانىسىن سىناپ وتكەن پرەزيدەنت ءتيىستى ورىندارعا قىزمەت ساپاسىن ءمىنسىز قىلۋدى جۇكتەدى. ال, شەتەلدىك قوناقتاردى كۇتىپ الىپ, ولارعا قىزمەت كورسەتىپ, ەلدى تانىستىراتىن ازاماتتاردىڭ ەل تاريحىن تەرەڭدەي ءبىلىپ, يدەولوگيالىق تۇرعىدان ۇستامدى بولۋى قاجەتتىگىن تىلگە تيەك ەتتى.
كورمەنى وتكىزۋ بارىسىندا ەلوردا اكىمدىگىنە ءبىراز سالماق ءتۇسكەلى وتىرعانىن ايتقان نۇرسۇلتان نازارباەۆ استانانىڭ ءوزى دە كورمەنىڭ تاقىرىبىنا سايكەس كەلەتىندەي كۇردەلى وزگەرىسكە ءتۇسۋى قاجەتتىگىن ايتتى. وسى باعىتتا اكىمدىككە جاڭا ۇسىنىستار ازىرلەۋدى ۇسىندى.
ءنازيرا سايلاۋقىزى
