مۇحامبەديا احمەتتورەۇلى, دارiگەر, استانا مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ پروفەسسورى: وزIمە ءوزIم وكپەلەدIم

تiل سالاسىن زەرتتەگەن اتاقتى عالىمداردىڭ, قالامى قارىمدى جازۋشىلاردىڭ ايتقان مالiمەتتەرiنەن بiراز نارسە ۇعىندىم.
بيىلعى جىلى استانا قالاسى تۇركi دۇنيەسiنiڭ مادەني استاناسى بولىپ جاريالانعانىن بiرiمiز بiلگەنiمiزبەن, كوبiمiز بiلمەيمiز عوي.
ەلوردامىزدا تۇركi حالىقتارىنىڭ 20-دان استام ۇلتتىق ورتالىقتارى بار ەكەن, 65% قازاق ەكەنبiز, ال تۇركiتiلدiلەردi قوسساق 75%-عا جەتiپپiز. ال «تۇركi حالىقتارى» دەپ توپتاستىرىپ ساناساق 250 ميلليون ەكەنبiز. تۇركiتiلدەس حالىقتاردىڭ ىنتىماعىن نىعايتۋ ماقساتىندا جينالعان زيالىلاردىڭ بiرi لاتىن الiپبيiنە كوشپەيiنشە جاقىنداسۋدىڭ جولى الىستاي بەرەتiنiن ايتتى. ەكiنشiسi كيريليتسادان باس تارتساق بار جيعان-تەرگەنiمiزدەن ايىرىلىپ قالۋىمىز مۇمكiن دەپ ەسكەرتتi.
ەندi بiرi حادiمشە جازۋ دەدi مە, سوسىن تۇركiتiلدەس حالىقتارعا بiرiزدiلەندiرiلگەن ترانسكريپتسيا كەرەك دەدi مە. كەلەسi عالىم وعىز توبىنا, قىپشاق توبىنا, ورتاق تۇبiرلەس تۇركiتiلدەس تەرميندەرiمiزدi جاساۋىمىز كەرەك دەدi. تاعى بiر مامان ورحون-ەنيسەي جازۋىن تiرiلتۋ كەرەك ەكەنiن دالەلدەۋگە تىرىستى.
وسى كەزدە استاناداعى تۇركiتiلدەس سول 20-دان استام ۇلتتىق ورتالىقتىڭ بiر وكiلi ءسوز الىپ: «يزۆەنيايتە, يا سۆوي رودنوي يازىك نە زنايۋ, نو يا حوشۋ سكازات, يا پاتريوت سۆوي رودينا, يا وبەشايۋ ۋچيت كازاحسكي» دەگەن سياقتى جالىندى سوزدەرiن ايتىپ «درۋجباعا» شاقىرعان بولدى. جۇرەگiم شانشىدى.
قۇداي-اۋ, قازاقستاندا قازاق تiلiن ەڭ بولماسا تۇركiتiلدiلەر ءۇشiن ورتاق تiل ەتە الماي جۇرگەندە ورحون جازۋىن زەرتتەۋ ارقىلى, الەمدەگi 50-گە جۋىق تۇركi حالىقتارىنىڭ تiلدەرiن تۇگەندەۋ ارقىلى بۇگiنگi قازاق تiلiنiڭ جىرتىعىن ەندi قانشا جىلدا جاماپ الار ەكەنبiز دەگەن ويعا باتىپ وتىرا بەردiم. جۇرت سويلەپ جاتىر…
وسىدان بiراز ۋاقىت بۇرىن بiر گازەتتەن بiر اقىلدى ازاماتتىڭ «ەل بولام دەسەڭ – ەفيرiڭدi تۇزە» دەگەن افوريزمiن وقىپ ەدiم. قولما-قول وزگەرتiپ الىپ «تiلiڭدi تەزگە سالۋ ءۇشiن تەلەۆيدەنيەڭدi جونگە سال» دەپ جازىپ قويعانمىن. سول ەسiمە ءتۇستi.
مىنا دوڭگەلەك ۇستەل باسىندا تەرەڭنەن قازىپ, الىستى بولجاعان تەوريالاردى تالداپ, ايتا-ايتا اۋىزدى, ەستي-ەستي قۇلاقتى ىعىر قىلعان ۇسىنىستاردى قايتالاپ جۇرگەندە كتك مەن جەتiنشi ارنانىڭ بiر عانا «ناشا كازاشاسى» «ەتو ۆاشا كازاشا» دەپ بەتiمiزگە باسىپ, استارلاپ «ناتيجەلi» جۇمىسىن جۇرگiزiپ جاتىر. بiز «س ديپلوموم ۆ اۋىل» دەپ ۇرانداپ جۇرگەندە, كتك «پوبەگ يز اۋىلا» دەپ قاشىپ جۇرگەن «دەبيلداردى» كۇنi-ءتۇنi ۇزبەي كورسەتiپ جاتىر. تەلەۆيزيانى تەزگە كiم سالادى؟
قازاق تiلiنiڭ تاعدىرىنا قاتىستى ويلارىمدى, سۇراقتارىمدى ۇستەل اينالاسىنا دوڭگەلەنگەن تiل ماماندارىنا باتىرىڭقىراپ ايتا باستاپ ەدiم, ءار جەردەن «ناقتى ۇسىنىسىڭىزدى ايتىڭىز», «قىسقاشا ايتىڭىز» دەگەن ەسكەرتپەلەر ەستiلدi.
ۇسىنىسىم, سىناعانىم ۇناماعانىن سەزدiم. جۇرەك سىزدادى. وزiمە دە سول كەرەك! نە اتامنىڭ قۇنى بار ەدi? تىنىش وتىرىپ, تىنىش كەتسەم عوي, جۇرەك سىزداماس ەدi. ۇسىنىس ايت دەپ جاتسا ماقتاۋ ايتىپ, «شۇكiر» دەپ قولپاشتاپ قويسام عوي, ەش پالە جوق. كiمگە كiنا تاعارسىڭ؟ «وزiمە ءوزiم وكپەلەپ قالا بەردiم».