اياقاستىنان «امەريكا» اشايىق دەگەن نيەت جوق. بۇل – تالاي مارتە ايتىلعان, تالاي مارتە جازىلعان تانىس تاقىرىپ. بىزدىكى – ەل ەسىندە ءجۇرسىن دەگەن ازدى-كوپتى ەسكەرتپە. قازىر ءبىزدىڭ ايتپاعىمىزدان دا سوراقى قۇبىلىستار تۇس-تۇستان ءتىسىن اقسيتىپ, انتالاپ تۇرعان جوق پا؟! ءدۇيىم ەلدى ابىگەرگە سالعان قارعىن سۋدىڭ ازابى-اق ەسىمىزدى تاندىرىپ, بۇتىندەي ىرعاقتى تىرلىگىمىزدەن ايىردى. ال مۇنىڭ قاسىندا بىزدىكى انشەيىن عانا كەمشىلىك. وسى «انشەيىن عانا كەمشىلىكتىڭ» كەيىن, جۇرە كەلە ۇلتتىق پروبلەماعا اينالىپ شىعا كەلەتىنىن كورىپ-ءبىلىپ جۇرگەلى قاشان…
ءيا, بالاباقشانىڭ جەتىسپەيتىنى – ەجەلگى «سىرقاتتىڭ» ءبىرى. كۇن سايىن دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا تۇسكەن استانامىزدا, شۇكىر, بالاباقشالار سالىنىپ-اق جاتىر, بۇلدىرشىندەر توپ-توبىمەن قابىلدانىپ-اق جاتىر. ايتسە دە بالاباقشا جەتىمسىز. سەبەبى جۇرتتىڭ بارىنە ايان, ۇلكەن قالاعا قونىس اۋدارىپ, تىرشىلىگىن جاڭاشا باستاعىسى كەلەتىندەردىڭ قاراسى قالىڭ جانە بۇل اعىسقا توسقاۋىل قويۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىزدىڭ دە ايتپاعىمىز وسى تانىس «جىر». قالانىڭ كۇن باتىس بولىگىندەگى جاڭا اۋداندامىز. «تەاترالنىي» تۇرعىن ءۇي مەكەنجايىنىڭ ساۋلەت-قۇرىلىسى جۇتىنىپ-اق تۇر. قونىستانعانىمىزعا ەكى-ءۇش جىل. كوشەنىڭ اتى ءالى تولىق ايقىندالماعان, ە-67, №6-ءۇي. تۇرعىن ۇيگە 280 پاتەر قونىستانعان. ءبىر اۋىل. سول ءبىر اۋىلداعى بالاباقشا جايى قيىن-اق. جو-جوق, جەكەمەنشىك بالاباقشا دەگەن جەتەرلىك. وسى ءۇيدىڭ استىڭعى قاباتىنا قونىستانعان ءبىر ەمەس, ءتورت بىردەي جەكەمەنشىك بالاباقشانىڭ جارناماسى كوز سۇرىندىرەدى. ءبارى بار. كەرەك پە, قالاۋىڭىز ءبىلسىن, بالاڭىزدى ورىس, نەمىس, اعىلشىن توبىنا بەرگىڭىز كەلە مە, «پاجالستا!» تەك قانشا ساندالساڭ دا وسى بالاباقشالاردىڭ بىردە-بىرىنەن قازاق توبىن كەزدەستىرە المايسىز.
ەرىككەننەن ەمەس, جانىمىز اۋىرعاندىقتان, بالاباقشا مەڭگەرۋشىلەرىمەن تىلدەسىپ كوردىك. ولاردىكى جاتتاندى ءبىر جاۋاپ: «قازاق توبىنا انا-انالار بالالارىن بەرگىسى كەلمەيدى!» شىلعي وتىرىك, كورشى-كولەممەن دە پىكىرلەستىك, ولار: «قايتەمىز, امالىمىز جوق, ەرتەڭدى-كەش جۇمىستامىز, قازاق توبى بولماسا دا مىنا جەر ءتيىپ تۇر, ۋاقىتىمىزدى المايدى, ىڭعايلى» دەپ جۇرە جاۋاپ بەرەدى. ءبىزدى قۇرتقان وسى «امالىمىز جوق!» رەسپۋبليكا حالقىنىڭ 80 پايىزدان استامى قازاق ەكەنىن, جەر يەسى, اتامەكەن يەسى قازاق ەكەنىن دەرەۋ ەستەن شىعارىپ الامىز دا, «امالىمىز جوق» دەپ, داۋىل سوقپاي, جاسىن ۇرماي پۇشايمان, بەيشارا قالىپقا قالاي تۇسكەندىگىمىزدى بايقاماي دا قالامىز. وسى بەيشارالىق تۇبىمىزگە تالاي مارتە جەتسە دە, وسى كەلەڭسىزدىكتەن تىستەسىپ, ءالى ايىرىلماي كەلەمىز.
قازاق ءتىلىنىڭ بولاشاعى تۋرالى ماسەلە تۋىنداي قالسا مىنبەگە شىعىپ, ەكى بىلەكتى سىبانىپ تەبىرەنە سويلەيمىز. 280 پاتەرلىك تۇرعىن ۇيدەگى جاعداي الگىدەي بولعاندا ءتىل تاعدىرى, انا ءتىلىمىزدىڭ تاعدىرى قايتىپ شەشىلمەك, قايتىپ ءوز جەمىسىن بەرمەك؟ بۇگىن بالاباقشاعا بارعان ءسابي – ەرتەڭ مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتايتىن وقۋشى, ەلىمىزدىڭ كەلەشەگى. ەلىمىزدىڭ كەلەشەگىنە «امالدىڭ جوعىنان» كەدەرگىلەردى قولدان تۋىنداتامىز, بار مۇمكىندىكتى پايدالانا بىلمەيمىز. قۇقىعىمىزدى قورعاۋعا كەلگەندە باياعى قۇلدىق پسيحولوگيا شەڭبەرىنەن باتپاقتاپ شىعا الماي جاتامىز. ورىس, نەمىس, اعىلشىن توپتارى بار ءتورت بىردەي بالاباقشادان جالعىز قازاق توبىن كەزدەستىرە الماۋ نەتكەن سۇمدىق؟! سوراقىلىقتىڭ كوكەسى! ال سول ءتورت بىردەي بالاباقشانىڭ كەيبىر يەلەرى وزگە ۇلت وكىلدەرىنەن. ولارعا قازاق ءتىلىنىڭ تاعدىرى «ءپىشتۋ»! كوبىنە-كوپ اي سايىن تيەسىلى قاراجاتتى جيناپ الىپ, شەتەلدە دەمالىستا جۇرەدى.
ايتپاساڭ اۋزىڭ كۇيەتىن تاعى ءبىر جاعداي, ءبىر ءۇيدىڭ استىڭعى قاباتىنداعى وسىنشا جەكەمەنشىك بالاباقشالاردى اشۋعا كىم رۇقسات بەردى ەكەن دەپ ويلايسىڭ. قالالىق ءبىلىم باسقارماسى ما, اۋداندىق اكىمدىك پە؟ سونداعى ۇلتقا جانى اشيتىن ازاماتتار ەڭ بولماسا: «سىزدەر قازاق توبىن اشامىسىزدار؟» دەپ نەگە سۇرامايدى. ءدال وسى ۋاقىتتا مۇنداي سۇراقتىڭ قويىلۋى دا ەرسى, جاڭادان اشىلعان, جەكەمەنشىك بولماق تۇگىلى, تاعى بىرنارسە بولسا دا, قازاق توبى تۋرالى ءسوز قوزعاۋ ۇياتتىڭ ۇياتى! بۇل – تابيعي تۇردە ايتقىزباي جۇزەگە اساتىن قۇبىلىس. وسى ءتورت بىردەي بالاباقشانىڭ بالالار وينايتىن الاڭى جوق. ءبارى ءبىر ساتتە تۇرعىن ءۇيدىڭ اۋلاسىنا لاپ بەرەدى. ءتورت بالاباقشانىڭ اربىرىنەن ەڭ كەمى 20 بالادان شىققاندا, 80 بالا اۋلانى «جاۋلاپ» الادى. تۇرعىندار بەيشارا, الگى بالاباقشالاردىڭ بالالارى قاشان قۇماردان شىعىپ ويناپ بىتكەنشە بۇلدىرشىندەرىن ۇيىندە «قاماپ» وتىرادى. بىردە بولماسا, بىردە «اۋرۋ, تۇماۋ» جۇعىپ قالا ما دەپ قاۋىپتەنەدى. ال تۇرعىن ءۇيدى ەكى جىل كەشىكتىرىپ بەرگەن «استاناترانسسترويدىڭ» ەسەبى تۇگەل. «بۇل ءۇيدىڭ اۋلاسىنداي كەڭ اۋلا ەشجەردە جوق, تازا كىرپىشتەن سوعىلعان كەرەمەت ءۇي» دەپ جارنامالايدى. تۇرعىنداردى دا سوعان يلاندىردى. ەگەر ءۇيدىڭ تومەنگى قاباتىندا ءتورت بىردەي بالاباقشا اشىلادى دەگەندە ەشكىم بۇل ۇيدەگى پاتەردى, التىن بولسا دا سونشا قاراجات شىعارىپ, ساتىپ الماس ەدى. بىراق ولاردىڭ قازىر قۇيرىعىن ۇستاي المايسىڭ! ءىس ءبىتتى, قۋ كەتتى…
«تەاترالنىي» تك تۇرعىندارى اتىنان – قۋانىش جيەنباي,
جازۋشى, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى
