ونەردىڭ جانى – قۇشتارلىق,
جاۋى – ىشتارلىق.
(حالىق دانالىعى)
بيىل قۇرىلعانىنا 15 جىل تولعان «جاستار» تەاترىندا ەستە قالار ءىرى بەينەلەردى سارالاساڭ-اق, اينۇردىڭ كەيىپكەرلەرى ەسكە تۇسەدى. اكتريسانىڭ شىعارماشىلىعىمەن العاش تانىستىعىم ت. ءميڭنۋلليننىڭ «ديليافرۋزدىڭ 4 كۇيەۋى» اتتى كومەدياسىنان باستاۋ العان ەدى. سول جىلى اينۇر اۋىلداعى جىگىت بىتكەندى وزىنە عاشىق قىلعان ەڭ ادەمى, ەڭ اقىلدى ديليافرۋز دەگەن قىزدىڭ ءرولىن كەيىپتەدى. قيمىلى شيراق, تالدىرماش بويىنا قونا كەتكەن اسەم كويلەگى ەرەكشە جاراسىم تاۋىپ, ساحنانىڭ ءسانىن كىرگىزدى
ديليافرۋز-اينۇر قويىلىمدا ايتىلعان ءار ءسوز بەن ساحنالىق ارەكەت تەمپوريتمىن بىردە اسەرلى ۇنىمەن, ەندى بىردە ورشىلدىگىمەن دامىتا وتىرىپ, ويىن ورنەگىن شەبەر بەدەرلەدى. ۇزاق قوشەمەت پەن ىستىق ىقىلاستان تۇتاس قويىلىمنىڭ ۇزدىك شىققانىن سەزىندىك.
اينۇر اسانقىزى ءۇشىن «جاستار» تەاترى ونىڭ ەكىنشى ۇيىندەي, ىستىق, بولەك, قىمبات. بۇلاي دەيتىنىمىز, اينۇر – وسى تەاتردىڭ ۋىعىن قاداعان العاشقى قارلىعاشتاردىڭ ءبىرى ەدى. سودان بەرى 15 جىلدىڭ ىشىندە 30-عا تاياۋ ءىرىلى-ۇساقتى رولدەردى كەسكىندەپ, ەلوردالىق كورەرمەننىڭ كوڭىل كوكجيەگىنە ساۋلە سىيلاپ كەلەدى. ەڭبەكقور ونەرپاز كۇنى بۇگىن تەاترسىز ءومىرىن ەلەستەتە المايدى. جاڭا ءرول يگەرۋ بارىسىندا ۇزاق ىزدەنەتىنىن, ءومىرىنىڭ سان تورابىندا كەزدەسكەن جاعداياتتاردى ەموتسيالىق جادىنا ساقتاپ, كەيىپكەر شىعارۋدا ءوزى باسىنان كەشكەن سول اسەرىن, كۇيىنىش-ءسۇيىنىشىن ەسكە تۇسىرە وتىرىپ دايىندالاتىنىن تىلگە تيەك ەتەدى.
اينۇر راحيپوۆا – تەمپەرامەنتتى اكتريسا. ونىڭ ىشكى ەنەرگياسىن ساحنادا ءوزى ويناپ جاتقان كەيىپكەرىنەن-اق اڭعاراسىڭ. بەرىلىپ ويناعانى سونشا, شىنايى ومىرىنەن الشاقتاپ, ساحناداعى بەينەسىنە ەنىپ كەتەدى. بىرىزدىلىك, جايباسارلىق, بىرتوعالىق – ونىڭ اكتەرلىك بولمىسىنا جات. سان قيلى سپەكتاكلدە كەيىپكەرلەردى بىرىنە-ءبىرىن ۇقساتپاۋ ماقساتىندا, شتامپقا ۇرىنىپ قالماۋ ءۇشىن اكتريسا رەجيسسەرمەن كوپ جۇمىس ىستەيدى. وزىنە بەرىلگەن ءرولدى شىعارۋ جولىندا ءار ءتۇرلى ەكسپەريمەنت جاساۋدان دا جۇرەكسىنبەيدى.
ونىڭ ساحنا تورىندە جاسىنداي جارقىلداۋىنىڭ بەلەستەرىن ايگىلى ورىس كلاسسيگى ن. گوگولدىڭ «رەۆيزورىنداعى» – شپەكينا, ە. ۋاحيتوۆتىڭ «قۇدالار» كومەدياسىنداعى – شاپاعات, ش.ايتماتوۆتىڭ «جان ازابىنداعى» – بۇعى انا, ن.ءورازاليننىڭ «شىراق جانعان ءتۇن» ليريكالىق دراماسىندا – نۇرگۇل, ع.مۇسىرەپوۆتىڭ «قوزى مەن بايان» ميۋزيكلىندە – بايان, د.سالاماتتىڭ «عايىپتاعى ماڭگىلىك ماحاببات سازى» ەلەگياسىنداعى – گۇل, ج.ب. مولەردىڭ «اقىماق بولعان باسىم-ايىنداعى…» – كلودينا, م.اۋەزوۆ, ق.مۇحامەدجانوۆتىڭ «ايمان-شولپانىنداعى» – تەڭگە تاعى سول سياقتى رولدەرىنەن كورۋگە بولادى.
كومەديا جانرىندا ساحناعا شىققان ۋ. شەكسپيردىڭ «اساۋعا تۇساۋى» وزىنشە ءبىر توبە. ەركە, قيقار مىنەزدى كاتارينانىڭ بولمىسىن كورسەتە بىلگەن اينۇر راحيپوۆانىڭ بۇل كەيىپكەرى – ونىڭ اكتەرلىك شەبەرلىگىنىڭ ۇزدىك كورىنىسى. فيزيكالىق, ەموتسيونالدىق دايىندىقتى تالاپ ەتەتىن كومەديا ۇستىندە تالاي رەت اياعىن قايىرىپ, قولىنىڭ بۇلشىق ەتىن سوزىپ العانى دا بار.
سپەكتاكل جولىندا باسىن بايگەگە تىككەن ونەرپازدىڭ ساحناعا دەگەن ادالدىعىنا سۇيسىنەسىڭ. بۇل اينۇر راحيپوۆانىڭ ءبىر مىسالى عانا. ونىڭ تەاترداعى جاس ونەرپازدارعا باعىت بەرۋىن, بىلگەنىن ۇيرەتۋىن, وزىنەن كەيىنگى بۋىنعا دەگەن جاناشىرلىعىن ۇنەمى بايقايمىز. قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى, رەجيسسەر نۇرقانات جاقىپبايدىڭ ءتالىمىن كوبىرەك العان شاكىرتتەرىنىڭ ءبىرى دە وسى – اينۇر. ۇستازدىڭ ونەگەسىن, ءبىلىمىن مەيلىنشە مول ۇيرەنۋدى باعىم دەپ بىلەتىن اكتريسا تالىمگەرىنە سىرلاسىنداي سەنەدى. وعان ءبىر مىسال: «…كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە ۇستازىما جىلاپ باردىم» دەيدى اكتريسا. «دەنساۋلىعىم سىر بەردى, وتباسىلىق كيكىلجىڭدەر ۇدەگەن شاق ەدى. مەن تەاتردان كەتەمىن دەپ كەسىپ ايتتىم. نۇرقانات اعاي مەنىڭ اقىلشىم عوي. ونەر دەيتىن سوقپاعى مول اسا اۋىر جول ەكەندىگىن العا تارتىپ, مەنىڭ بۇل پروبلەمالارىم تەاتردان كەتكەنىممەن شەشىلە سالمايتىندىعىن ايتتى. وسىلاي وڭاي بەرىلە سالۋدىڭ ءجون ەمەس ەكەندىگىن ۇعىندىردى. «وتكىنشى ومىردە سەنى بارلىعى ساتىپ كەتەدى. سەنى ساتپايتىن ەڭ اسىل قازىناڭ ول سەنىڭ ونەرىڭ!» – دەپ العان بەتىمنەن قايتاردى» دەيدى تولقىپ وتىرعان اكتريسا. «مەن ساعان از جۇمىس بەرگەن ەكەم. بۇل پروبلەمالارىڭدى ويلاۋعا ءتىپتى مۇرشا بولمايتىنداي ەتىپ كوپ جۇمىستى جۇكتەۋىم كەرەك ەدى. ونەرىڭمەن ادال قىزمەت ەتسەڭ عانا باقىتقا قول جەتكىزەسىڭ!» دەگەن ۇستاز ءسوزى ونى قايتا تۇلەتىپ, جىگەرلەندىرگەن بولاتىن.
كەيىنگى بۋىن اكتريسالاردىڭ ىشىندە اينۇر اسانقىزىنىڭ ءىزىن باسىپ, جولىن جالعاپ كەلە جاتقان ايىم جۇسىپبەكوۆا, ايمان ەسەنقىزى, نازەركە سەرىكبولوۆا, ناۋرىز ساباعاتوۆا, شەحنازا قىزىحانوۆا سىندى ءۇمىت كۇتتىرەر اكتريسالار بارشىلىق. ەڭ ىستىق تا اياۋلى رولدەرىنىڭ ءبىرى س. راەۆتىڭ «مەككەگە قاراي ۇزاق جول» سپەكتاكلىندەگى رەماركا ءرولى ەدى. البەتتە, ۋاقىتتى, جاستىقتى ۋىسىڭدا ۇستاپ تۇرۋ مۇمكىن ەمەس. جاس تالانت نازەركە سەرىكبولوۆانىڭ ۇلەسىنە تيگەن اتالمىش ءرول وزىنشە بوياۋعا ەنىپ, قويىلىمنىڭ كوركەم بولمىسىن اشا ءبىلدى. اكتەر سۇيىكتى ءرولىن كۇندەردىڭ كۇنىندە كەيىنگى بۋىن ونەرپازدىڭ ەنشىسىنە تابىستاۋى دا زاڭدىلىق. ءوزىڭ ماپەلەپ باققان قۇنداقتاعى بالاڭ سىندى ءرولىڭدى اق تىلەكپەن وزگەگە بەرۋدىڭ استىندا قيماستىق وتى مازدايتىنىن قايدا قويارسىز… ول ءرولدى وزگەنىڭ تومەندەتۋىنە, البەتتە, حاقى جوق. جاۋاپكەرشىلىك قوي. تەاتردا باقتالاستىق پەن ىشتارلىقتىڭ سىزى سەزىلمەۋى دە سودان.
فيزيكالىق تۇرعىدا ۇنەمى دايىندىق جاتتىعۋلارىمەن اينالىسىپ, سىرت كەلبەتتىڭ اسەم قالپىن بۇزباي ۇستاۋ دا اكتەردىڭ مىندەتى ەكەنىن ەسكەرگەن اكتريسا ۇنەمى دايىندىق جاتتىعۋلارىمەن اينالىسادى. ۇستازدىققا بەت بۇرىپ, شاكىرت تاربيەلەۋ تۋرالى وي كەلسە, ءالى دە تاجىريبە مەن ءبىلىمنىڭ تولىسقانىنا كۇمانمەن قاراپ, ىزدەنىستى ارتتىرا تۇسەتىن قاسيەتى تاعى بار. ول قازىرگى مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ تەاتر مادەنيەتى توڭىرەگىندەگى ورەسىنىڭ, ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا دەگەن قۇرمەتىنىڭ كەمشىن تۇستارىنا كۇيىنەدى. «ابايدى, اۋەزوۆتى, شەكسپيردى, ايتماتوۆتى وقىپ وسكەن بالا تەاترعا كەلسە, ساعىز جابىستىرىپ كەتپەيدى» دەپ, جوعارى مادەنيەتتى تال بەسىكتەن ۇيرەتۋدىڭ ابزال ەكەندىگىن العا تارتادى. كوپ ىشىندە باسى ارتىق بوي كورسەتۋدەن, ماقتاۋ مەن ماراپاتتىڭ بۋىنا ەلىتۋدەن وقشاۋلانىپ جۇرەتىندىگىن دە ءجيى بايقايمىز. بۇل ونەرپاز اينۇردىڭ قاراپايىمدىلىق پەن پاراساتتىڭ تىزگىنىن قاتار ۇستاۋىنان دەپ توپشىلايتىنىمىز راس. تەاتر ماڭداي تەرىن باعالاپ, قازاقتىڭ تۇڭعىش رەجيسسەرى ج.ءشانيننىڭ 125 جىلدىعىنا ارنالعان تۇركى الەمى تەاترلارىنىڭ «تەاتر كوكتەمى – 2017» حالىقارالىق فەستيۆالىندە «ەڭ ۇزدىك سپەكتاكل» – گران-پري جۇلدەسىنە, «ۇزدىك ايەل بەينەسى» نوميناتسياسىنا لايىق دەپ تاپسا, 2019 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك پرەزيدەنت ستيپەندياسىنىڭ يەگەرى اتانعان. 2020 جىلى «ەڭبەك داڭقى» مەدالىن الدى. اكتريسانىڭ 15 جىل ىشىندە مادەنيەتكە سىڭىرگەن جانكەشتى ەڭبەگى قاي ماراپاتقا بولسا دا لايىق. تالانتتى تۇساۋلاي المايسىڭ. دامىتۋ ءۇشىن رۋحانيات كوگىنە سامعاپ ۇشارلىقتاي مول ەركىندىك, ۇلان-عايىر ەڭبەك كەرەك. اكتريسا اينۇر قازاق تەاترلارىنىڭ بەلگىلى اكتريسالارى گۇلجان اسپەتوۆا, عازيزا ابدىنابيەۆا, ليديا كادەنوۆا, نازگۇل قارابالينا, شەتەلدەن مەريل ستريپ, اليسا فرەندليح, ەكاتەرينا كليموۆا, ەۆگەنيا كرەگجدە, چۋلپان حاماتوۆا سياقتى حاس تالانتتاردى ۇلگى تۇتادى.
اكتەرلىك – تابيعاتتىڭ عالامات سىيى. جاراتىلىستىڭ پەندەسىنە جاساعان اسەم تارتۋى. ونى بابىندا ۇستاپ, ابىرويمەن ارقالاۋ قيىننىڭ قيىنى. ەندەشە قىزىعى مەن بەينەتى قاتار جۇرەر سول قاتپارلى جولدا قاناتىڭىز تالماسىن, اينۇر!
بالجان بەكماعامبەتوۆا,
«جاستار تەاترى» ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى
