مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستانعا رەسمي ساپارمەن كەلگەن قىرعىزستان پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆتى ەلوردا اۋەجايىندا قارسى الدى. ساپار اياسىندا كەشە اقوردادا جوعارى دەڭگەيدە ەكىجاقتى كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلىپ, بىرقاتار ماڭىزدى قۇجاتقا قول قويىلدى. كەلىسسوز بارىسىندا تاراپتار ساياسي, كولىك-ترانزيتتىك, ەنەرگەتيكالىق سالالارداعى ءوزارا ىقپالداستىقتى نىعايتۋ ماسەلەلەرىن تالقىلادى. سونداي-اق وڭىرلىك جانە حالىقارالىق كۇن ءتارتىبىن قاراستىردى. قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن سادىر جاپاروۆ قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ جوعارى مەملەكەتارالىق كەڭەسىنىڭ وتىرىسىنا قاتىستى.
مادەنيەت قايراتكەرلەرى ماراپاتتالدى
بەيسەنبى كۇنى قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن سادىر جاپاروۆ ەكى ەل ونەرپازدارىنىڭ گالا-كونتسەرتىن تاماشالادى. بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىندا وتكەن شارادا قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ تانىمال مادەنيەت قايراتكەرلەرى ونەر كورسەتتى. بۇدان بولەك, كونتسەرتتە «استانا وپەرا» مەملەكەتتىك وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ ارتىستەرى, «گۇلدەر», «استانا سازى», «اركاسىرى» (قىرعىزستان) انسامبلدەرى سياقتى شىعارماشىلىق ۇجىمدار كورەرمەندەرگە كەرەمەت كوڭىل كۇي سىيلادى. باعدارلاما اياسىندا «ماناس» ەپوسىنان ءۇزىندى وقىلىپ, قوس حالىققا كەڭ تاراعان اندەر مەن كۇيلەر ورىندالدى. سونداي-اق بىرنەشە حورەوگرافيالىق كومپوزيتسيا ۇسىنىلدى. سونىمەن قاتار كونتسەرتتى قىرعىزستاننىڭ رەسمي دەلەگاتسياسى مۇشەلەرى مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى تاماشالادى.
قازاقستاننىڭ مادەنيەت قايراتكەرلەرى قىرعىزستاننىڭ مەملەكەتتىك ناگرادالارىمەن ماراپاتتالدى. «قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق ءارتىسى» قۇرمەتتى اتاعى كومپوزيتور التىنبەك قورازباەۆ پەن ءانشى روزا رىمباەۆاعا; «داناكەر» وردەنى مادەنيەتتانۋشى مۇرات اۋەزوۆ پەن اقىن مۇحتار شاحانوۆقا; «دوستۋك» وردەنى ادەبيەتتانۋشى, جۋرناليست ساۋىتبەك ءابدىراحمانوۆ, تۇركىتانۋشى عالىم مىرزاتاي جولداسبەكوۆ, ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ باسقارما توراعاسى جانسەيت تۇيمەباەۆقا; «داڭق» وردەنى حالىقارالىق تۇركى مادەنيەتى مەن مۇراسى قورىنىڭ پرەزيدەنتى اقتوتى رايىمقۇلوۆاعا; «داڭق» مەدالى «تاڭ-شولپان» كوركەم-ادەبي جۋرنالى رەداكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى ديدار قۇلكەنوۆكە بەرىلدى.
شاعىن قۇرامدا كەلىسسوز جۇرگىزدى
«اقوردا» رەزيدەنتسياسىندا قازاقستانعا رەسمي ساپارمەن كەلگەن قىرعىزستان پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆتى سالتاناتتى تۇردە قارسى الۋ ءراسىمى ءوتتى. قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن سادىر جاپاروۆ ءبىر-بىرىنە رەسمي دەلەگاتسيا مۇشەلەرىن تانىستىردى. قۇرمەت قاراۋىلىنىڭ باستىعى مەملەكەتتەر باسشىلارىنا راپورت بەرىپ, ەكى ەلدىڭ ءانۇراندارى شىرقالدى. سالتاناتتى راسىمنەن كەيىن پرەزيدەنتتەر كەلىسسوز زالىنا باردى. سودان كەيىن پرەزيدەنتتەر شاعىن قۇرامدا كەلىسسوز جۇرگىزدى. مەملەكەت باسشىسى قىرعىزستان پرەزيدەنتى ساپارىنىڭ ەكى تاراپ ءۇشىن دە ءمان-ماڭىزى ايرىقشا ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«بۇگىن ءبىز وداقتاستىق قاتىناستاردى نىعايتۋ جانە كەڭەيتۋ تۋرالى تاريحي كەلىسىمگە قول قويامىز. وسى ماڭىزدى قۇجات قازاق-قىرعىز بايلانىستارىنىڭ دامۋىنا تىڭ سەرپىن بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن. ەل اۋزىندا «قىرعىز بەن قازاقتاي ءبىر-بىرىنە جاقىن حالىق جوق» دەگەن ءسوز بار. بۇل – دۇرىس ايتىلعان تۇجىرىم» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ بۇرىن-سوڭدى بولماعان سۋ تاسقىنىمەن كۇرەسىپ جاتقانىن اتاپ ءوتىپ, وسىنداي قيىن-قىستاۋ كەزدە گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتكەنى ءۇشىن قىرعىزستان پرەزيدەنتىنە جانە بارشا قىرعىز حالقىنا العىس ايتتى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاق-قىرعىز قاتىناستارىنىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىنا نازار اۋداردى. پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە, بۇعان بەلسەندى ساياسي ديالوگ, ۇكىمەتارالىق جانە پارلامەنتارالىق تىعىز بايلانىستار ەرەكشە سەرپىن بەرىپ وتىر.
«ەكىجاقتى ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جىلدان-جىلعا نىعايىپ كەلەدى. بىلتىر ءوزارا تاۋار اينالىمى 1,5 ميلليارد دوللارعا جەتتى, ياعني 26 پايىزعا ءوستى. الداعى ماقساتىمىز – الىس-بەرىس كولەمىن 2 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ. سونىمەن قاتار وسى باعىتتا بولاشاعى زور بىرقاتار جوبا قولعا الىندى. جالپى, ساۋدا-ەكونوميكالىق سالاداعى ۋاعدالاستىقتار ورىندالىپ جاتىر» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
كەلىسسوز بارىسىندا مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستارعا دا نازار اۋدارىلدى.
«ءوزارا مادەنيەت كۇندەرىن وتكىزۋ يگى داستۇرگە اينالدى. جاستار اراسىنداعى ىقپالداستىق كۇشەيدى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا تاجىريبە الماسىپ جاتىرمىز. بۇگىن وزىڭىزبەن بىرگە استانادا ايگىلى ماناسقا ەسكەرتكىش اشامىز. وسىنىڭ ءبارى قازاق-قىرعىز قارىم-قاتىناسى جوعارى دەڭگەيدە ەكەنىن كورسەتەدى. ءبىز ونى جاڭا بەلەسكە كوتەرۋگە مۇددەلىمىز» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ ەكى مەملەكەت اراسىنداعى ءداستۇرلى دوستىق پەن تاتۋ كورشىلىك قاتىناستاردى نىعايتۋعا قىرعىزستان پرەزيدەنتىنىڭ قوسقان ۇلەسىن جوعارى باعالايتىنىن جەتكىزدى. ءوز كەزەگىندە سادىر جاپاروۆ قىرعىز دەلەگاتسياسىنا قوناقجايلىق تانىتقانى ءۇشىن قازاقستان تاراپىنا ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى.
«قازاقستان – ءبىزدىڭ ەڭ جاقىن كورشىمىز. سىرتقى ساياساتىمىزدا ەرەكشە ارتىقشىلىقتارعا يە بولعان باۋىرلاس مەملەكەت ءارى نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەستەرىمىزدىڭ ءبىرى. ەكى ەل اراسىندا ەشقانداي ساياسي, ايماقتىق قايشىلىق جوق. مەملەكەت باسشىسى لاۋازىمىنا كەلگەلى بەرى قىرعىز-قازاق قارىم-قاتىناسى بولسىن, حالىقارالىق قۇرىلىمداردا بولسىن, ماعان قولداۋ كورسەتىپ كەلەسىز. ءبىز باۋىرلاس قازاق حالقىنا سۋ تاسقىنى سالدارىنان تۋىنداعان قيىن كەزدە قولدان كەلگەن كومەكتى بەرۋگە دايىنبىز. ەكى ەلدى عاسىرلار بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان دوستىق, باۋىرلاستىق, تاتۋ كورشىلىك بايلانىستار, سونداي-اق ورتاق مادەني, رۋحاني جانە ءدىني قۇندىلىقتار بىرىكتىرەدى. ءوزارا ىنتىماقتاستىعىمىز بەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىگىمىزدىڭ ودان ءارى نىعايا بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن» دەدى سادىر جاپاروۆ. بۇدان بولەك, كەلىسسوز بارىسىندا تاراپتار ساياسي, كولىك-ترانزيتتىك, ەنەرگەتيكالىق سالالارداعى ءوزارا ىقپالداستىقتى نىعايتۋ ماسەلەلەرىن تالقىلادى. سونداي-اق وڭىرلىك جانە حالىقارالىق كۇن ءتارتىبىن قاراستىردى.
ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتىڭ سەرپىنى
ەكى ەل باسشىلارىنىڭ توراعالىعىمەن قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ جوعارى مەملەكەتارالىق كەڭەسىنىڭ التىنشى وتىرىسى ءوتتى. مەملەكەت باسشىسى قازاق-قىرعىز قاتىناستارى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك رۋحىندا دامىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
«ءبىز وداقتاستىق بايلانىستى نىعايتۋدى قولعا الدىق. بۇگىن ءبىز تاريحي كەلىسىمگە قول قويامىز. وسى ماڭىزدى قۇجات قازاق-قىرعىز قاتىناستارىنىڭ دامۋىنا تىڭ سەرپىن بەرەتىنىنە ەشقانداي كۇمان جوق. سوندىقتان ءبىز بۇل كەلىسىمگە ۇلكەن ءۇمىت ارتىپ وتىرمىز. وعان ءبىزدىڭ مۇمكىندىگىمىز دە, ىنتا-جىگەرىمىز دە جەتكىلىكتى. جوعارى مەملەكەتارالىق كەڭەستىڭ وتىرىسى ىنتىماقتاستىق اياسىن كەڭەيتۋگە جول اشادى دەپ سانايمىز» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ پرەزيدەنت بۇگىنگى وتىرىس بارىسىندا ەكى ەل ىنتىماقتاستىعىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى تالقىلاناتىنىن ايتتى.
«ۋاقىت سىناعىنان وتكەن ىقپالداستىعىمىزدىڭ بولاشاعى زور ەكەنىنە كامىل سەنەمىن. بۇل باعىتتا ءبىر كىسىدەي كۇش جۇمىلدىرۋىمىز قاجەت. وسى ورايدا جوعارى مەملەكەتارالىق كەڭەستىڭ جۇمىسى قازاق-قىرعىز قارىم-قاتىناستارىن دامىتۋعا ەرەكشە سەرپىن بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ءوز كەزەگىندە قىرعىزستان پرەزيدەنتى سان الۋان باعىت بويىنشا سەرىكتەستىكتى ودان ءارى نىعايتۋ ماڭىزدى ەكەنىن جەتكىزدى.
«بۇگىنگى شارا قىرعىز-قازاق قاتىناستارىن ودان ءارى نىعايتۋعا ىقپال ەتەدى دەپ ويلايمىن. كەلىسسوزدەردىڭ ءداستۇرلى وداقتاستىق جانە ستراتەگيالىق بايلانىس رۋحىندا ءوتىپ جاتقانى قۋانتادى. قىرعىزستان قازاقستانمەن ەكىجاقتى بايلانىستاردى تەرەڭدەتۋگە باعىتتالعان سىرتقى ساياسات جۇرگىزىپ وتىر. ءبىر-ءبىرىمىزدى قولداپ, كەلەشەكتى ويلاپ, بارلىق ماسەلەنى بىرلەسىپ شەشكەن دۇرىس دەپ سانايمىن. قىرعىزستاننىڭ اتقارۋشى بيلىك ورگاندارى ەكى ەل اراسىنداعى جوعارى مەملەكەتارالىق كەڭەستىڭ شەشىمدەرىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ءتيىستى شارالاردى جۇزەگە اسىرىپ جاتىر. بۇگىنگى كەزدەسۋلەرىمىز ەكى ەلدىڭ ءوزارا ىنتىقماقتاستىعىنا تىڭ سەرپىن بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن» دەدى سادىر جاپاروۆ.
پرەزيدەنتتەر بۇگىنگى تالقىلاۋلاردىڭ تابىستى بولعانىن, ەكىجاقتى ىقپالداستىقتىڭ باسىمدىقتارى مەن الداعى مىندەتتەرى ايقىندالعانىن اتاپ ءوتتى. قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن سادىر جاپاروۆ قازاقستان مەن قىرعىزستان اراسىنداعى قاتىناستاردى مۇلدە جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋگە ءوزارا نيەتتى ەكەنىن ايتتى. سونىمەن قاتار جيىن بارىسىندا ساۋدا-ەكونوميكالىق, كولىك-لوگيستيكالىق, سۋ-ەنەرگەتيكالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق سالالارداعى ىنتىماقتاستىق ماسەلەلەرى قاراستىرىلدى.
جيىندا قازاقستان پرەمەر-مينيسترىنىڭ ورىنباسارى سەرىك جۇمانعارين, قىرعىزستان مينيسترلەر كابينەتى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ادىلبەك كاسىماليەۆ, قازاقستاننىڭ كولىك ءمينيسترى مارات قاراباەۆ, قىرعىزستاننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەتى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى – شەكارا قىزمەتىنىڭ ديرەكتورى ۋلاربەك شارشەەۆ, قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكا ءمينيسترى الماسادام ساتقاليەۆ, سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاتسيا ءمينيسترى نۇرجان نۇرجىگىتوۆ, قىرعىزستاننىڭ ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى نازگۇل ۋسەنوۆا, قىرعىزستاننىڭ سۋ رەسۋرستارى, اۋىل شارۋاشىلىعى جانە وڭدەۋشى ونەركاسىپ مينيسترىنىڭ ورىنباسارى المازبەك سوكەەۆ, قازاقستاننىڭ مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى ايدا بالاەۆا, قىرعىزستاننىڭ مادەنيەت, اقپارات, سپورت جانە جاستار ساياساتى ءمينيسترى التىنبەك ماكسۋتوۆ ءسوز سويلەدى.
ءى دارەجەلى «دوستىق» وردەنىمەن ماراپاتتادى
مەملەكەت باسشىسى قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆقا I دارەجەلى «دوستىق» وردەنىن تابىس ەتتى. سالتاناتتى ءراسىم بارىسىندا قاسىم-جومارت توقاەۆ سادىر جاپاروۆتىڭ ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستاردى دامىتۋعا جانە نىعايتۋعا زور ۇلەس قوسىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى.
«قىرعىزستان – ءبىزدىڭ ەجەلدەن ەنشىسى ءبىر, تامىرلاس تۋىسىمىز. ەڭ جاقىن ءارى سەنىمدى ستراتەگيالىق سەرىكتەسىمىز. قوس حالىقتىڭ باۋىرلاستىعى – وزارا ءتيىمدى قارىم-قاتىناستىڭ التىن ارقاۋى. بۇل ىسكە ءسىز زور ۇلەس قوسىپ كەلەسىز. مەن ونى جوعارى باعالايمىن» دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, قازاقستان قىرعىز ەلىمەن ستراتەگيالىق ارىپتەستىك پەن وداقتاستىققا نەگىزدەلگەن ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا مۇددەلى. ءبىز بولاشاققا بىرگە قادام باسامىز. ماڭگىلىك دوستىعىمىز بەن مىزعىماس باۋىرلاستىعىمىز جالعاسا بەرەدى.
«ءسىز حالىقتارىمىز اراسىنداعى ءوزارا ءتيىمدى بايلانىستاردى نىعايتۋعا زور ەڭبەك ءسىڭىردىڭىز. مەن وسىنى ەسكەرە وتىرىپ, ءسىزدى ءى دارەجەلى «دوستىق» وردەنىمەن ماراپاتتاۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىم. بۇل – ەرەكشە قۇرمەت پەن شىنايى ريزاشىلىقتىڭ بەلگىسى. وسى ماراپات ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسىن ودان ءارى دامىتۋعا ىقپال ەتەرىنە سەنىمىم مول. قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ دوستىعى ماڭگى جالعاسا بەرسىن!» دەدى مەملەكەت باسشىسى. سادىر جاپاروۆ قاسىم-جومارت توقاەۆقا شىن جۇرەكتەن العىس ايتىپ, ەكى ەل اراسىنداعى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك پەن وداقتاستىقتى ودان ءارى نىعايتۋ ءۇشىن بار كۇش-جىگەرىن سالۋعا دايىن ەكەنىن مالىمدەدى.
