Aliment tölemegen jazaǧa tartylady

Elımızde aliment öndırıp alu mäselesı öte özektı küiınde qalyp otyr. Qūzyrly organdar tarapynan nebır amaldar jasalyp jatsa da özgenıŋ tärbiesınde qalǧan balasyna qarailaspaq tügılı halın sūramaityndardyŋ sany azaiar emes. Sonyŋ saldarynan elımızde 350 myŋnan astam bala zaŋ boiynşa tölenuı tiıs alimentke qol jetkıze almai keledı. Al qaşqyn äkelerdıŋ aliment qaryz kölemı 2 mlrd teŋgege juyqtaǧan. Bır ǧana Astana qalasynyŋ özınde 7 myŋnan astam bala özderıne tiesılı 400 mln teŋge kölemındegı alimentın ala almai jür.

Bır quantarlyǧy, öz balasyna aqşa tölemes üşın san türlı aila-şarǧyǧa baryp, jūmys oryndaryn jasyryp, jalaqysyn buhgalteriia arqyly bırneşe ese tömendetıp nemese dünie-mülkın jaqyn-juyqtarynyŋ attaryna jazdyryp qoiyp tairaŋdap jürgen mūndai äkelermen qūzyrly organdar myqtap kürese bastady. Aliment tölemegen azamattarǧa zaŋ aiasynda qataŋ şaralar qoldanylyp, kerek bolsa qylmystyq jauapkerşılıkke de tartyp jatyr. Tūraqty jūmysy barlaryna aliment töleuge mäjbürlense, jūmyssyzbyn dep syltau aitatyndarǧa eŋbek etıp qaryzynan qūtyludy talap etılıp otyr. Uaqytynda tölemese ırı kölemde aiyppūl salyp, zaŋǧa könbei, qiǧylyq salǧandaryna 3 jylǧa deiın bas bostandyǧynan aiyru jazasy qoldanyla bastady.

JŪMYSQA ORNALASUǦA JÄRDEMDESEDI
Äsırese Astana qalasynda būl mäselege airyqşa män berılıp jatyr. Aliment mäselesın şeşu maqsatynda Astana qalasy Ädılet departamentı, Jūmyspen qamtu ortalyǧy jäne Astana qalasynyŋ Almaty audanynyŋ audandyq prokuraturasymen bırlesıp, alǧaş ret aliment tölemder boiynşa qaryzdary bar jäne jūmyssyz boryşkerlerge arnalǧan bos jūmys oryndar järmeŋkesın ötkızdı. Atalmyş eŋbek järmeŋkesınde qūrylys, önerkäsıp, jylu energetika, küzet, qala aimaqtaryn abattandyru, kölık jäne kommunaldyq qyzmet salasy boiynşa 20-dan astam mekeme qatysyp, 150-ge juyq bos jūmys oryndaryn ūsyndy. Artynşa būl ürdıs jaŋaşa sipat alyp Astana qalasynyŋ prokurorlary «Aliment bereşegın azaitu» dep atalatyn arnaiy jobany ıske qosty. «Osy maqsatta Astana qalalyq äkımdıgınıŋ jūmyspen qamtu ortalyǧy, biznes ökılderı jäne qūrylys kompaniialarymen yntymaqtastyq ornata otyryp boryşy bar äkelerdı jūmyspen qamtu jobasyn qolǧa alyp otyrmyz. Jūmyssyz retınde tırkeude tūrǧan ekı myŋ azamatty mamandyqtary men igergen käsıp türlerı boiynşa kategoriialarǧa bölıp, kompaniialarǧa sūrau jıberdık. Qazırdıŋ özınde Astana qalasyndaǧy bedeldı ekı qūrylys kompaniiasynan elektr mamany, santehnik siiaqty mamandar boiynşa 500 ūsynys kelıp tüstı. Sonymen qatar, «Naimi.kz» internet saitymen yntymaqtastyq ornatyp, aliment bo­iynşa qaryzy qalyptasqan adamdardy saitqa tegın tırkeu turaly kelıstık. Būl saitqa künıne ekı jüzge juyq adam tırkeledı eken. Sondai-aq, Feisbuk äleumettık jelısınde «Eŋbek-Aliment» paraqşasyn tırkedık. Būl paraqşaǧa boryşkerler öz reziumelerın ornalastyra alady» deidı Astana qalalyq prokuraturasynyŋ Sottarda memleket müddesıne ökıldık etu basqarmasynyŋ basşysy Berık Adamov.

Būl joba özınıŋ tiımdılıgın älden-aq körsete bastady. Bügınde boryş­kerlerdıŋ alǧaşqy legı, iaǧni, 400-den astam adam «Bazis-A», «Quat» sekıldı ırı qūrylys kompaniialaryna jūmysqa ornalasyp ülgerdı. Olardyŋ qatarynda elektrikter, santehnikter, monolit qūiuşylar jäne jai jūmysşylar bar.

Prokurorlardyŋ aituynşa, joba­nyŋ negızgı maqsaty – alimentşı äke­lerdı jappai jazaǧa tartu emes olardyŋ aldyn aludy közdeidı. Iаǧni aliment bereşegın tölemei jürgen boryşkerlerdı jūmyspen qamtamasyz etu. Öitkenı bügıngı taŋda tūraqty jūmysynyŋ joqtyǧyna bailanysty aliment tölei almai otyrǧan äkeler köp. Mäselen, Astana qalasy boiynşa aliment töleuge mındettelgen 19 myŋ adamnyŋ ekı myŋǧa juyǧy jūmyssyz retınde tırkelgen. «Bügınde qalamyzda aliment tölemderın töleuden müldem jaltaryp jürgen 910 boryşker bar. Olar resmi türde eş jerde jūmys jasamaidy nemese eşqandai jyljityn jäne jyljymaityn mülıkterı tırkelmegen. Būl şaralardyŋ barlyǧy kämeletke tolmaǧandardyŋ qūqyǧyn qorǧau, aliment töleuşılerdı jūmysqa ornalastyrudy közdeidı. Jalpy res­publika boiynşa, memlekettık sot oryndauşylardyŋ qolynda aliment mäselesıne qatysty 220 myŋ ıs jatyr. Tek Astana qalasynyŋ Ädılet departamentınıŋ özınde alimenttık tölemderdı öndıru boiynşa 18 412 ıs tırkelgen» deidı Astana qalasy Ädılet departamentınıŋ alimenttık tölemderdı öndıru bölımınıŋ memlekettık sot oryndau­şysy Aidana Zamirova.

JÜRGIZUŞI KUÄLIGINEN AIYRADY
Aliment mäselesın şeşuge arnalǧan şaralar mūnymen şektelıp otyrǧan joq. Byltyrdan berı Astana qalasynda boryşker äkelerdı jürgızuşı kuälı­gınen aiyru jazasy qoldanylyp keledı. Mamandardyŋ aituynşa, bügınde Astana qalasynda 200-ge juyq adam kölık jürgızu qūqyǧynan aiyrylypty. Äsırese, boryşkerlerdıŋ el aumaǧynan şyǧuyna şekteu qoiu şarasy jemıstı bolyp otyr. 2016 jyldyŋ 8 ai ışınde qala boiynşa 1700 boryşkerge şekteu qoiylǧan. Osynyŋ nätijesınde jaz mezgılderınde demaluǧa nemese şekaralas elderge jūmys ısteuge şyqqylary kelgen boryşkerlerdıŋ köbı qaryz somalaryn bırden töleitın bolǧan.

Sonymen qatar äkımşılık jäne qylmystyq jauapkerşılıkke tartu, boryşkerdıŋ mülkın tärkıleu jazalary da qoldanylyp keledı. «Biyl jyl basynda balasyna 1,5 mln teŋge aliment qaryz bolǧan bır azamattyŋ mülkın tärkıleu turaly şeşım qa­byldadyq. Mülkı būl qarajattan äl­de­qaida qymbat ekenın tüsıngen äke kelısımge kele otyryp, bırden ali­ment tölep berdı. Bügınge deiın jal­py qala boiynşa 154 boryşker äkım­şılık jauapkerşılıkke tartyldy. Tūrǧylyqty mekenjaiyn anyqtau müm­kın bolmaityn alimenttık boryş­kerlerge sot arqyly ızdeu jariia­la­nyp jatyr» deidı Astana qalalyq pro­kuraturasynyŋ Sottarda memleket müddesıne ökıldık etu basqarmasynyŋ basşysy Berık Adamov.

Bürkıt NŪRASYL