Mädeniet

«Aqjauyn» jäne Seken

«Aqjauyn» bastapqyda ūlttyq ansambl bolyp qūryldy. Onyŋ tarihy 1997 jyldan bastalady. Qūrylǧannan bastap az uaqyt ışınde res­publikadaǧy eŋ aldyŋǧy qatarly ūjymdar sanatynan körındı. Japoniia, Qytai, Moŋǧoliia, Fransiia, Germaniia, Ukraina syndy elderde gastroldık saparda bolyp, eŋ üzdık sahnalarda öner körsettı.

2000 jyly Qazaqstan Jastar odaǧy syilyǧynyŋ, 2002 jyly şyǧarmaşyl jastardyŋ halyqaralyq «Şabyt» festivalınıŋ laureaty ataqtaryna ie bolyp, orkestrge 2003 jyly Ükımet qaulysymen «Aqjauyn» memlekettık kameralyq orkestrı ataǧy berıldı.

Qazırgı uaqytta orkestr qūramynda 30-dan astam önerlı jas, halyqaralyq, respublikalyq konkurstardyŋ laureattary jemıstı eŋbek etıp, halyq önerın nasihattauda. Orkestrdıŋ qūramyndaǧy mädeniet qairatkerlerı käsıbi oryndauşylyq şeberlıgın odan ärı köterıp, jetıldıre tüsude jäne repertuarlaryn baiytuda tynymsyz eŋbek etude.

«Aqjauyn» kameralyq orkestrınıŋ repertuary öner ūjymynyŋ negızın qalauşy, körkemdık jetekşısı, körnektı küişı-kompozitor, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı, Abai atyndaǧy Memlekettık syilyqtyŋ laureaty Seken Tūrysbektıŋ avtorlyq küilerın jäne är öŋırdegı küişılık dästürdıŋ küilerın, klassikalyq şyǧarmalardy qamtidy. Orkestrdıŋ şyǧarmaşylyq jaǧynan özındık erekşelıgı – şaǧyn kameralyq qūramda özge orkestrlerdıŋ repertuarlaryn qaitalamau.

2000 jyly Qazaqstan Jastar odaǧy syilyǧynyŋ, 2002 jyly şyǧarmaşyl jastardyŋ halyqaralyq «Şabyt» festivalınıŋ laureaty ataqtaryna ie bolyp, orkestrge 2003 jyly Ükımet qaulysymen «Aqjauyn» memlekettık kameralyq orkestrı ataǧy berıldı

Seken Tūrysbektıŋ küilerı – bır-bır tarih. Mäselen, «Aru ana» küiı äigılı jazuşy Şyŋǧys Aitmatovtyŋ «Borandy beket» romany äserımen jazyldy. Būl tuyndyny küi-portret dep atasaq bolady. Osy qatarda atap ötuge laiyq «Jūmatai» deitın küiı de bar. Atalmyş şyǧarma jyr qaǧany – Jūmatai Jaqypbaevqa arnalǧan. «Aǧanyŋ aldy – aq jailau» deimız. Sol siiaqty Seken Tūrysbektıŋ aǧalaryna arnalǧan «Aq jailau», körnektı aqyn Oljas Süleimenov qūrmetıne jazylǧan «Jazǧy qar» atty küilerı bar.

Äsırese «Besık» küiı­nıŋ nemese şyǧarmanyŋ ekınşı atauy «Balausanyŋ» tarihy qyzyq. Aumaly-tökpelı jyldary, Sekennıŋ äkesı Kärım besıkte uıldep jatqanda būl äulet şekara asqan. Aqyry balasy Seken sol besıkpen kerı oraldy. Būl küi sol taǧdyrdan, öz äuletı, özınıŋ basynan ötken oqiǧadan syr şertedı.

Ärine, halyq arasynda keŋ tanymal, jūrt süisınıp tyŋdaityn «Köŋıl tolqyny» jäne «Aq jauyn» küilerı turaly ait­pai ketpeuge bolmaidy. Alǧaşqysy avtor Anar men Janar atty qos perzentınen aiyrylǧanda jazyldy. Küişı-kompozitordyŋ özınıŋ «Qasıretten qasiettı öner tuady» dep aitatyny bar. Japon halqy osy «Köŋıl tolqyny» küiın öz qasıretındei qabyldaidy. Būl küidı estıgende, Hirosima men Nagasaki qasıretı esıne tüsedı. Onyŋ sebebı kezınde «Köŋıl tolqyny» atom jarylysyna arnalǧan dep habarlanǧan. Al «Aq jauyn» qoǧamdaǧy qaişylyqtardy şaiu üşın jazylǧan. Osy küi Qytaidaǧy telearnalardyŋ bırınen aua raiy boljamy aitylǧanda oinatylady.

Seken Tūrysbek asa körnektı aqyn Maǧjan Jūmabaevtyŋ «Batyr Baian» dastany jelısımen belgılı rejisser Slambek Täuekel tüsırgen, poeziialyq şyǧarma attas körkem filmdı muzykamen körkemdedı. Sonyŋ ışınde şoqtyǧy biık tuyndynyŋ bırı – «Daraboz» küiı.

«Aqjauyn» kameralyq orkestrı repertuarynda küi atasy – Qūrmanǧazynyŋ, küi anasy – Dina Nūrpeiısovanyŋ tuyndylary, halyq küiı «Būlǧyn susar», Ketbūǧanyŋ «Aqsaq qūlan», Mükeidıŋ «Qosbasqan qoŋyr», Tättımbettıŋ «Bes töre», Jantörenıŋ «Şalqyma», Tölegen Mombekovtıŋ «Saltanat» küilerı de bar. Osy soŋǧy atalǧan küidı Seken Tūrysbek avtor qolynan aldy. Orkestr Montidıŋ «Chardaş», Karl Djenkinstıŋ «Palladio», Uiliamnyŋ «Viktoriia» syndy älemdık klassikalyq tuyndylardy da oryndaidy. Jalpy «Aqjauyn» repertuaryna 200-ge juyq än men küi engen.

Seken Tūrysbek – bırneşe tanymal ännıŋ avtory. Änderınıŋ bırazy körnektı aqyn, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty Nesıpbek Aitūlymen şyǧarmaşylyq bırlestıkte tuǧan. Seken Tūrysbek ūly Abaidyŋ «Men bır jūmbaq adammyn» öleŋıne de än jazdy. Küişı-kompozitor körnektı aqyn, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty Ūlyqbek Esdäulettıŋ öleŋderıne de än jazdy.

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Back to top button