Ataǧynan at ürketın äigılı pianist Denis Masuevtı bılmeitın jan kemde-kem. Reseidıŋ halyq ärtısı, halyqaralyq baiqaulardyŋ laureaty atanǧan daryndy tūlǧanyŋ ömır joly da özgeşe. Tanym tüisıgı de bölekteu. Ol – üş jyldan berı dästürge ainalǧan «Astana Piano Passion» halyqaralyq konkursynyŋ körkemdık jetekşısı. Talai talantty öner ūiasynan baptap ūşyrǧan ūlaǧatty ūstaz. Osyndai aituly muzyka maitalmanymen festival aiasynda kezdesıp, sūhbattasqan edık.
– Bızdıŋ elımızde «Astana Piano Passion» halyqaralyq konkursy osymen üşınşı märte ötude. Sız osynau auqymdy jobanyŋ jetekşısı retınde baiqau jaily keŋırek aityp ötseŋız?
– Rasynda, klassikalyq muzykaǧa jan-tänımen den qoiǧan, talantty jas üşın baiqaudyŋ maŋyzy öte zor. Sondyqtan da bolar, jyl saiyn arnasy keŋeigen özendei festivaldıŋ de kökjiegı keŋeiıp, qanaty qataiyp, älemdık deŋgeide bedelı küşeiıp keledı. Dünienıŋ tört tarabynan saiysqa qatysam degen ümıtkerlerdıŋ sany köbeidı. Biylǧy bäigede 30 talapker baq synamaq. Jäne olardyŋ barlyǧy öz elderınde şaşasyna şaŋ jūqtyrmaǧan jüirık örender ekenın bılıp qoiyŋyz. Qazylar alqasy da älemge esımderı tanymal bılıktı mamandardan qūralǧan. Osydan-aq, konkurstyŋ halyqaralyq brendke ainalǧanyn aŋǧaruǧa bolady. Auqymdy joba äuelden-aq erekşe sonylyǧymen älemdık ondyqqa eş kedergısız endı. Bastysy, ärbır jastyŋ fortepianoda özderı oinaǧan siqyrly äuezdı boiyna sıŋırıp, önerge degen yntasy oiansa, bızdıŋ maqsatymyzdyŋ oryndalǧany dep esepteimın. Äsırese, qazaq balalarynyŋ klassikalyq muzykaǧa degen qūlşynysy qyzyqtyrdy. Alǧaşqy baiqauda, bır qazaq balasy ǧana laureat atansa, ekınşısınde olardyŋ qatary köbeiıp, bes-alty ören bäigenıŋ aldynda jürdı. Būl – şynymen de maqtanyş. Qazaqstan maǧan qatty ūnaidy. Mūnda özımdı üiımde jürgendei erkın sezınem. Uaqyt esepteulı bolsa da, osy elde alty kün qatarynan qonyp jatyrmyn. Tıptı, özım tuǧan İrkutskıde būlai bolmaimyn. Konkurs üşın de elordanyŋ orny erek. Ädemı äserge toly, köz toiarlyq jas qala. Osyndai öner toiyn ūiymdastyru deŋgeiı de joǧary.
– Jalpy, klassikalyq muzykany ekınıŋ bırı jıtı tüsıne bermeidı. Ol üşın adamǧa biık öre men tereŋ tanym da qajet sekıldı… Sonda mūnyŋ syry nede?
– Dūrys aitasyz, klassikalyq önerdıŋ kürdelı ekenı ras. Osy janrda şyǧarma jazǧan kompozitorlar da oŋai tūlǧalar emes… Tabandy eŋbek pen tereŋ bılımdı talap etetın būl önerdıŋ bolmysy da jūmbaqtau. Dälırek aitqanda, kıdı mınezı bar, aqsüiek öner. Köp körermenge asau tūlpardai aldyra bermeidı. Bız – kompozitor men tyŋdarman arasyndaǧy jyly şuaqty jalǧaityn altyn köpırmız. Ärine, bügıngı taŋda qoǧamnyŋ adamǧa artyp otyrǧan mındetı de, uaqyttyŋ jügı de auyrlau. Sondyqtan ol adamdardyŋ psihologiiasyna äser etpei qoimaidy. Keiıngı kezde köpşılıktıŋ köŋılı qūlazuǧa beiım. Oǧan tolǧauy toqsan tırlıktegı sapyrylysyp jatqan qarbalas pen arpalys, türlı keleŋsız jaǧdailar men jaǧymsyz aqparattardyŋ yqpaly da bar. Sondai köŋılıŋız qabarǧan sätterde bır mezet klassikalyq muzykaǧa qūlaq türseŋız, jüdep jürgen janyŋyz jadyrap, erekşe küige bölenesız. Bır jaǧynan klassikalyq muzykanyŋ auyrǧan adamnyŋ dertıne şipa bolatyn qasietı de bar. Öz basym, myŋdaǧan körermen jinalǧan ortalarda öner körsetıp jürmın. Sonda olardyŋ ışınen osy muzykany jan düniesımen şynaiy ūǧynyp, tereŋ tüsıngen on adam şyqsa, onda menıŋ maqsatymnyŋ oryndalǧany dep oilaimyn. Keide siqyrly muzykanyŋ äuezımen terbelgen şaqtarda, zalda myŋdaǧan körermen otyrsa da masanyŋ yzyŋy da estılmeitın beimaral tynyştyq ornaidy. Osy tylsym maǧan qatty äser etedı. Kädımgıdei şabyt syilaidy. Ony men körmesem de jan dırılımmen sezınemın. Ärbır konsertten soŋ mındettı türde körermenderge alǧysymdy bıldıremın. Öitkenı, olardyŋ yqylasyna bölengennen artyq abyroi joq. Solardyŋ riiasyz peiılderınen küş alyp, quat jinaimyn. Bärıne jyly şuaq syilaǧym kelıp tūrady. Sondyqtan klassikalyq muzyka – eşqaşan tot baspaityn saf altyndai jarqyrap tūratyn mäŋgılık dünie.
– Sız bızdıŋ elımızge jiı at basyn būrasyz. «Syrt köz – synşy» demekşı, qazaqstandyq önerpazdar jaily, otandyq öner turaly oiyŋyzdy bılsek deimız?
– Negızı, men halyqty bölmeimın. Jäne ol öner adamyna tän qasiet emes. Sondyqtan barlyq eldı, jerdı qadır tūtamyn. Öitkenı, menıŋ tyŋdarmandarym bükıl memlekette bar. Bız kezınde bır odaqtyŋ qūramynda boldyq. Sondyqtan bolar, tabiǧatymyz da, közqarasymyz da jaqyndau. Tälım alǧan öner mektepterı de ortaq boldy. Mäselen, konkurstyŋ qazylar qūramyndaǧy Jäniia Äubäkırova men Tölegen Mūhamedjanovtyŋ esımderınıŋ özı – biık märtebe. Jäniia Äubäkırova – Mäskeu konservatoriiasyn bıtırgen, ülken ūstazdardyŋ aldyn körgen tūlǧa. Osy kısınıŋ Qazaqstanda öz mektebı qalyptasqan. Qanşama şäkırtterı älemge tanyldy. Būl – ülken eŋbek. Al Tölegen Mūhamedjanovtyŋ jürek terbeitın tuyndylarynyŋ özı – bır töbe. Öz basym osyndai talantty ärıptesterımdı asa qūrmetteimın. Qazaq öner dese, ışer asyn jerge qoiatyn halyq. Mädeniettı joǧary baǧalaidy. Mūnyŋ barlyǧy Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ saliqaly saiasatynyŋ jemısı dep bılemın. Önerdı ılgerı damytu üşın qanşama ǧimarattar salyndy. Bır «Astana Opera» teatrynyŋ özı nege tūrady. Öner – älemnıŋ beibıtşılık qūsy, aq kögerşın sekıldı. Ony qaru-jaraqpen, äskermen salystyruǧa bolmaidy. Elmen eldı dostastyratyn, jaqyndastyratyn, tatulastyratyn dünie – öner. Mäselen, osy baiqauǧa jinalǧan daryndy balalardyŋ arasynan künı erteŋ äigılı muzykanttardyŋ şyǧatyny haq. Ötken jylǧy konkursta jeŋımpaz bolǧan daryndy jas Sanjarälı Köpbaevtyŋ özı qandai? Onyŋ bolaşaǧynan ülken ümıt kütemın. Osyndai ızgı şaralardyŋ arqasynda talai daryndy balǧynnyŋ önerdegı tūsauy kesıldı. Qazaqstanda klassikalyq muzykany tüsıne bıletın körermender legı qalyptasqan.
– Bız köp jaǧdaida balamyzdy besıkten belı şyqpai jatyp, muzykalyq üiırmelerge beruge qūştarmyz. Ärine, onyŋ ışınen top jaryp şyǧatyndar da bar. Alaida, bärı de «jūldyz» bolyp ketpeidı ǧoi… Osy dästür dūrys pa, älde būrys pa?
– Būl pıkırdıŋ ekı jaǧy bar. Qazır tehnikalyq üderıs jyldam damyp barady. Ol muzykaǧa da keldı. Mäselen, muzykalyq mektepte oqyp jürgen tüisıgı küştı on jastaǧy bala Rahmaninov şyǧarmalaryn pianinoda erkın oinaidy. Ärine, ol kompozitordyŋ oily tuyndylaryn tereŋ tüsınbese de, jaŋa muzykalyq tehnika arqyly mınsız oryndaidy. Jalpy, men «vunderkind» degen sözge qauıppen qaraimyn. Söz joq, tumysynan daryndy tuǧan bala Şopennıŋ kürdelı şyǧarmalaryn da tögıltıp oryndap beredı. Ol – Qūdaidan daryǧan qabılet. Eger sol balany qamqorlyqqa alyp, dūrys baǧyttai bılsek, keiıngı ömır joly da jarqyn bolmaq. Al kerısınşe bolsa şe…? Sondyqtan, balany jasynan qinamau kerek. Onyŋ boiyn «jūldyz» auruynan alşaq ūstaǧan jön. Mysaly, äigılı pianist Evgenii Kisin jasynan «vunderkind» bala atandy. Jūlqynyp tūrǧan önerımen elge aty erte şyqty. Bıraq soǧan ata-anasy men ūstazdary dūrys baǧyt-baǧdar bergendıkten ǧana önerden alşaqtamai, öz jolyn taba bıldı. Daŋqty boldy. Keide ata-analar balalaryn qinap, on saǧat boiy muzykamen ainalysuǧa jüktep qoiady. Būl – qate ūǧym. Ol on saǧat ainalyssa da, muzykany tük tüsınbeuı de ǧajap emes. Al daryndy bala ekı-üş saǧattyŋ ışınde bärın ūǧyp, muzykalyq aspaptyŋ qūlaǧynda oinauy mümkın. Sondyqtan, balanyŋ miyna salmaq saluǧa mülde bolmaidy. Är närse öz retımen bolǧany dūrys. Bala bala bolyp oinauy qajet, kinoǧa da, sportqa da baruy kerek. Kıtapty da oqyǧan jön.
– Al sızdı ata-anaŋyz önerge qalai baǧyttady?
– Men bala jasymnan klassikalyq muzykaǧa jaqyn boldym. Muzykalyq mektepte oqydym. Äke-şeşem de önerden qarajaiau adamdar emes. On bes jasyma deiın İrkutsk qalasynda tūrdyq. Men osy jasqa deiın önerdegı barlyq belestı baǧyndyrdym. Endı ülken sahnalarǧa şyǧyp, öresı biık ūstazdardan tälım alǧym keldı. Osy oiymdy ata-anam da tüsındı. Söitıp, ötken ǧasyrdyŋ toqsanynşy jyldary Mäskeuge köşıp keldık. Sūp-sūr qala… Keiın üirenıp kettım. Ol uaqyt qiyn bolsa da, äke-şeşem barlyq auyrtpalyqty kötere bıldı. Aqyry olardyŋ ümıtterın aqtadym. Men üşın olardyŋ orny bölek. Ünemı tılektes bolyp otyrady. Sondyqtan daryndy balaǧa äuelı ata-anasy qoldau körsetu qajet. Al ūstaz boiynan ūşqyn körgen jastyŋ betınen qaqpai, qoldan kelgenşe baiypty bılım berıp, ızgı jolǧa baǧyttaǧan dūrys.
– Bügıngı taŋda öner adamdary turaly parasatty syn sirek jazylady. Sız synǧa qalai qaraisyz?
– Bırınşıden, syn bolmasa öner eşqaşan damymaidy. Sondyqtan synnyŋ boluy – zaŋdy qūbylys. Ärine, syn ädıl bolu kerek. Ol kez kelgen önerpazdyŋ şamyna timeitındei baiypty jazyluy qajet. Alaida däl bügıngı künı parasatty syn joǧalyp barady. Ol qazır şou biznestıŋ bır bölıgıne ainaldy. Bırde oida-joqta qolyma 1973 jyly şyqqan «Muzykalyq jurnal» tüsıp, onda ataqty pianist Stanislav Neigauzdyŋ şyǧarmaşylyǧy jaily jazylǧan syndy oqydym. Oqydym da, täntı boldym. Jazǧan avtordyŋ şeberlıgı, tanymy, muzykany jıtı bıletındıgı – bärı-bärı menı taŋǧaldyrdy. Osy dünienı oqyp, özım ruhani küş aldym. Bızge qazır osyndai şyŋyraudyŋ suyndai tereŋnen tolǧap jazǧan syn jetıspeidı. Ärine, ömırde men üşın şynaiy syn kezdestı. Niu-Iork qalasyndaǧy «Karnegi-holl» sahnasynda öner körsetkenımde «Niu-Iork Taims» gazetınıŋ bır betın tūtas alǧan men turaly maqala jaryq kördı. Avtoryn ūmytyp tūrmyn, sol düniede menıŋ şyǧarmaşylyǧyma tereŋırek üŋılgen. Sodan alǧan äserım mol. Şeberlıgımdı de şyndai tüstım. Qazır qūndylyqtar özgerıp barady. Tıptı talantty şyǧarmanyŋ özı eleusız, baǧalanbai, qaǧys qalady. Büite bersek, tanymy tereŋ klassikalyq muzykalar qūrdymǧa sıŋgen özendei joǧalyp ketedı.
– Sız 2014 jyly öz elıŋızde ötken Sochi qalasyndaǧy HHII Qysqy Olimpiadalyq oiyndardyŋ jabylu saltanatynda öner körsettıŋız…
– İä, ol menıŋ ömırımdegı jarqyn sätterdıŋ bırı dep bılemın. Jalpy, olimpiada öte qyzyqty öttı. Mädeni şaralary da joǧarǧy deŋgeide ūiymdastyryldy. Jabylu saltanatynyŋ özı körkemdıgı kelısken öner tuyndysy dese bolady. Sondyqtan san eldıŋ basy qosylǧan ūly dumanda öner körsetkenımdı maqtan tūtamyn. Būl da bır ekınıŋ bırınıŋ basyna būiyra bermeitın baqyt dep bılemın.
– Äŋgımeŋızge rahmet!
Sūhbattasqan: Azamat ESENJOL
