«Quatty öŋırler – el damuynyŋ draiverı» ūlttyq jobasy aiasynda atqarylyp jatqan jūmystardyŋ ışınde elordanyŋ qūrylys salasyn şyn mänınde elorda ekonomikasynyŋ draiverıne jatqyzuǧa bolady. Astana qalasyndaǧy qūrylystyŋ ekpını toqtamaq emes. Qazır Esıldıŋ oŋ jäne sol jaǧalauynda qūrylys qarqyny bäseŋdemei, tūrǧyn üiler men äleumettık infraqūrylym qatar jürgızılude. Degenmen mäseleler de az emes. Bız tiıstı basqarma basşylarymen habarlasyp, män-jaidy bıldık.
Million tūrǧyny bar Astanada bala tuu körsetkışı joǧary. Işkı migrasiianyŋ qarqyny artty. Qazır elordaǧa kelgen ärbır azamat päterlı boludy armandaidy. Al olardyŋ ışınde jalǧyzbasty analar men köpbalaly otbasylar da basym. Olardyŋ jeŋıldıkpen üi aluyna bola ma? Būl sūraqty Astana qalasynyŋ Tūrǧyn üi jäne tūrǧyn üi inspeksiiasy basqarmasyna joldadyq.
– Kommunaldyq tūrǧyn üi qorynan tūrǧyn üige mūqtaj azamattardy qoljetımdı tūrǧyn üimen qamtamasyz etu üşın bıryŋǧai tūrǧyn üi saiasatyn ıske asyru şeŋberınde mūqtaj azamattardy tūrǧyn üimen qamtamasyz etudıŋ bırneşe baǧyty közdeledı.
«Köpbalaly otbasylar» sanaty boiynşa tūrǧyn üige mūqtajdar üşın tūrǧyn üi «Satyp alu qūqyǧynsyz jalǧa berıletın tūrǧyn üi» baǧdarlamasy şeŋberınde berıledı. Kezekte tūrǧandar baǧdarlamaǧa qatysuǧa ötınım beredı. Qatysuşylardy irikteu tūrǧyn üige mūqtajdar tirkelgen künnen bastap jürgiziledi. Tūrǧyn üi satyp alu qūqyǧynsyz jalǧa berıledı, būl rette jaldau şartynyŋ merzımın ūzartu mümkındıgı 5 jyldan keiın jüzege asady.
Soŋǧy 3 jylda osy baǧdarlama boiynşa «Köpbalaly otbasylar» sanaty boiynşa 790 päter satyldy. Sondai-aq «Köpbalaly otbasylar» sanaty boiynşa tūrǧyn üidı «Otbasy bank» AQ nesieleu arqyly satylady, – dep jauap berdı basqarma basşysy Änuar Saipov.
2-10-20 «Baqytty otbasy» baǧdarlamasy boiynşa atalǧan sanat boiynşa kezekte tūrǧandar «Otbasy bank» AQ-dan jylyna 2 paiyzdyq mölşerınde, 20 jylǧa deiıngı merzımge bastapqy jarna 10 paiyz tölemmen jeŋıldıktı nesie berudı közdeidı. Jyl saiyn bank kezekte tūrǧandardan ötınış qabyldaidy. Qatysuşylardy irikteu Qazaqstan Respublikasynyŋ İndustriia jäne infraqūrylymdy damytu ministrligi aiqyndaityn kredit (limitter) sany boiynşa jürgiziledi.
2020 jyldan bastap Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa «Şaŋyraq» 5-10-20 baǧdarlamasyn jüzege asyru bastaldy. Būl baǧdarlama boiynşa «Köpbalaly otbasylar» sanaty boiynşa kezekte tūrǧandar tūrǧyn üi satyp ala alady, ony Astana qalasynyŋ äkımdıgı «Otbasy bank» AQ-nyŋ jeŋıldıktı nesiesı esebınen jyldyq 5 paiyz mölşerınde salyp jatyr, bastapqy tölemı 10 paiyzdy qūraidy, nesie merzımı – 20 jylǧa deiın.
Osy baǧyt aiasynda äkımdık qūny 1 şarşy metr üşın 290 myŋ teŋgeden aspaityn tūrǧyn üi qūrylysyn jüzege asyrady. Qatysuşylardy ırıkteudı «Otbasy bank» AQ jürgızedı.
Jeŋıldıktı nesielendırudıŋ tūrǧyn üi baǧdarlamalaryna qatysqan kezde äkımdık äleumettık kömek retınde bastapqy jarnanyŋ bır bölıgın öteu üşın 1,5 million teŋge kölemındegı tūrǧyn üi sertifikatyn beredı.
Jeŋıldıkpen üi aludyŋ jaiy belgılı boldy. Elorda – investorlar üşın tartymdy qala. Qai jerde qarjy mol qūiylsa, sol jerde jūmys küşı qajet bolady. Sondyqtan eldıŋ är öŋırınen bas qalaǧa jūmys ıstep kelıp, tūraqtap qalatyndar köp. Sany bar, sanatta joq otbasylar qanşama?! Sonyŋ saldarynan mektepte bala sany bırneşe esege artyp, emhanada ūzyn-sonar kezek qalyptasady. Ony şeşu üşın äleumettık infraqūrylymdy jetıldıru maŋyzdy. Būl baǧyttaǧy jūmystardy qūrylys basqarmasynan sūradyq.
– 2022 jyly 10400 oquşyǧa arnalǧan 5 mekteptı paidalanuǧa berdı. 2023 jyly 20300 oquşyǧa arnalǧan 13 mekteptı ıske qosu josparlandy. 2025 jyly 104800 oquşy ornyna 28 bılım ordasy ıske qosylady, – dedı qūrylys basqarmasynyŋ basşysy Tölegen Qūlūşev.
Bas qalanyŋ basşysy Altai Kölgınov özınıŋ instagram-daǧy akkauntynda mektep salynatyn 102 jer uchaskesın belgılegenı turaly jazdy. Jer uchaskesı äleumettık nysandardyŋ qajettılıgıne qarai qalanyŋ barlyq audanynda ornalasady. Mäselen, elorda tūrǧyndary köbırek şoǧyrlanǧan jäne qarqyndy damyp kele jatqan Esıl audanynda mektep salynatyn 49 uchaske, Almaty audanynda 29 uchaske belgılendı.
Qūrylystyŋ sapaly boluynda sertifikattalǧan sapaly önım boluy şart. Qūrylys industriiasyn damytuda otandyq tauarlardy öndıru maŋyzdy sanalady. Astananyŋ qūrylysynda otandyq qūrylys kompaniialarynyŋ ülesı qanşalyqty ekenın bıldık.
– Qūrylys-montajdau jūmystaryn oryndau kezınde qūrylys basqarmasy qazaqstandyq öndırıstıŋ materialdaryn satyp aluǧa basa nazar audara otyryp, jergılıktı qamtu ülesı (EMS) boiynşa eseptı talap etedı. Alaida barlyq qazaqstandyq jetkızuşıde ST-KZ sertifikaty joq, būl EMS paiyzyna äser etedı. Qūrylys basqarmasynyŋ ıske asyrylyp jatqan obektılerı boiynşa EMS eseptı aida 62,51 paiyzdy qūrady, – dedı Tölegen Qūlūşev.
Keiıngı jyldary üleskerlerdıŋ mäselesı özektı bola bastady. Astana qalasynyŋ Qalalyq orta sapasy jäne baqylau basqarmasynyŋ basşysy Däulet Dosqūlov:
– Üleskerler mäselesın şeşu 2020-2025 jyldarǧa arnalǧan «Nūrly jer» tūrǧyn-üi kommunaldyq damu memlekettık baǧdarlamasy aiasynda qarastyryldy. 2018 jyly Astana qalasy äkımdıgı janynan «Nūrly jer» Memlekttık baǧdarlamasyn ıske asyru maqsatynda, Astana qalasynyŋ äkımdıgınıŋ qaulysymen, äkımdıktıŋ uäkılettı ūiymy – «Elorda qūrylys kompaniiasy» JŞS qūryldy.
Kompaniianyŋ maqsaty – Astana qalasyndaǧy üleskerlerdıŋ problemalyq obektılerınıŋ qūrylysyn qarjylandyru jäne aiaqtau. 2022 jyldyŋ qyrküiegınen atalǧan būl baǧdarlama öz küşın joiyp, 23 qyrküiegınen bastap 2026 jylǧa deiıngı Tūrǧyn-üi kommunaldyq infraqūrylymdy damytu konsepsiiasy aiasynda jūmys ıstei bastady.
Uäkılettı ūiym jūmysy äkımdık aiasynda qūrylǧan ülestık qūrylys sūraqtary boiynşa Vedomstvoaralyq komissiiamen retteledı. Jalpy, 2019 jyly Astanada qūrylysy toqtap qalǧan 150-den asa üi, 16 myŋǧa taiau ülesker boldy. Äkımdık pen uäkılettı ūiym jūmysy nätijesınde jyl soŋynda 10 obektıdegı 13 üidıŋ qūrylysy aiaqtalyp, 2,5 myŋ ülesker köpten kütken päterınıŋ kıltın aldy. 2020 jyl nätijesı boiynşa 14 obektıdegı 20 üidıŋ qūrylysy aiaqtalyp, 3 myŋ ülesker päterıne ie boldy. 2021 jyly 57 üidıŋ 7 myŋnan asa üleskerınıŋ mäselesı şeşıldı.
Bügınde «Elorda qūrylys kompaniiasy» 30 üidıŋ qūrylysyn jürgızıp jatyr. 2023-2024 jyldary qalǧan 2 myŋnan asa üleskerdı pätermen qamtamasyz etu josparlandy, – dep jauap berdı.
Qysqasy, elordadaǧy qūrylys qarqyndy. Tūrǧyn üidıŋ tūrǧyzumen qatar äleumettık baǧyttaǧy jūmystarǧa män berılıp, mektepter men sport keşenderı, emhanalar men auruhanalar saludyŋ jüielı jospary bar. Alaida ony igerude qomaqty qarjy qajet etetını aitpasa da tüsınıktı.
