Beibıtşılık jäne kelısım saraiynda oryn tepken «Qūlanşy» qazırgı zaman öner ortalyǧynda esımı elge belgılı elordalyq suretşı Leila Mahattyŋ körmesı aşyldy. Qylqalam iesı Astana men Venada salǧan soŋǧy bır jyldaǧy tuyndylaryn paş ettı. Kartinalardyŋ denı jetı qat köktıŋ türlı küiın beinelegen. Suretşınıŋ özı körmenı «Aspan men jer» ataǧan. Syrǧa toly suretterdıŋ qalai tuǧanyn avtor auzynan estuge asyqtyq…
KÖRINISTEN TUǦAN SEZIMDI BEINELEIMIN
– Bırden oiǧa keletın sūraq: nelıkten aspan?
– Saiahatşy jaŋa mekende türlı qyzyqty baiqaidy. Körıktı jerler, halyqtyŋ ädet-ǧūrpy, säulet ǧimarattary. Adamdarmen tanysady, emosiia men sezımderdıŋ jaŋa älemın aşady. Al menıŋ qabyldauym özgerek. Bala künımnen jalǧasqan qyzyq ädetım bar. Aspandy baqylau. Men üşın jaŋa eldı, özge qalany qabyldauymnyŋ basty ölşemı – aspan. Telefonymda ǧimarattardan görı aspannyŋ myŋdaǧan fotografiialary bar. Onyŋ biıktıgı, tüsı, tereŋdıgı… Bärı maŋyzdy. Nelıkten ekenın tüsındıre almaimyn.
– Türlı-tüstı aspan, qabat-qabat nemese aqşa būlttardan bölek taulardy da jiı beinelepsız. Sızdı şabyttandyrǧan qai jerdıŋ tabiǧaty?
– Men eşqaşan belgılı bır jerdıŋ peizajyn beinelemeimın. Öitkenı körınıs emes, sol körınısten tuǧan sezımderım esımde qalady. Iаǧni, alǧan äserımnıŋ suretın salamyn. Sondyqtan bolar, fantasmagoriialyq tuyndylar şyǧady. Bıreuler kartinalarymnan Alpı tauyn körse, bıreuler Tian-Şan deidı. Bıraq ol – menıŋ ışımde ömır süretın tylsym dünieler.
Jalpy, öz közımmen körgen özen-kölder men taular jer betındegı sūlulyqtyŋ 10 paiyzyna da jetpeidı. Anyq bıletınım, şetsız-şeksız dalaǧa, biık jartas pen telegei teŋızderge qarap tabiǧattyŋ orasan küşın ūǧynatynyŋ sonşa, qūddy bır özge älemge esık aşqandai bolasyŋ. Ärbır jan tabiǧatpen etene bailanysqan. Alaida adamdar kündelıktı qarbalas tırlıkke belşesınen batyp, tıptı aspanǧa qaraudy da ūmytyp ketedı. Al men aspanǧa ünemı qaraimyn. Kün raiyn bılıp, ne kierımdı taŋdau üşın emes, özımnıŋ ǧalammen bailanysymdy sezu üşın kökke zer salamyn. Keide aiaq kiımımdı şeşıp tastap, jalaŋ aiaq jer basuǧa qūlşynysym qatty oianady. Öitkenı jer bızdı quattandyrady.
– Astana aspany qandai?
– Astana aspanyna qaşan qarasaŋ da köz toimaidy. Qūbylyp tūrady, qozǧalys üstınde. Dinamikalyq aspan. Ūzaq uaqyt baqylaityn mümkındıgıŋ bolsa, baqyttan basyŋ ainalady, sözben jetkıze almaityn bızdı qorşaǧan energetikalyq örıstı sezesıŋ.
OIаU JÜRSEM DE OIаTQYŞ QOIаMYN
– Aŋdar men qūstyŋ suretterın kördık. Kartinalaryŋyz I, II, III… dep jalǧasady eken. Nege?
– Būl – jai sandar emes. Seriia. Mäselen, qūstyŋ suretın saldym. Sosyn ekınşı qūstyŋ jetıspeitının tüsınıp, kelesısın beineleuge kırısemın. Ony bıtırgende basqa qūsty salǧym keledı. Taǧy-taǧy kete beredı. Būl taqyrypty tolyq qamtydym degende ǧana qūstar toptamasyn aiaqtaimyn. Bır-bırıne ǧaşyq qyz ben jıgıt sekıldı, tüsınesız be? Naqtylasam, tepe-teŋdık. Kartinalarym diptih ne jūp bop keledı. Öitkenı maǧan balans saqtau auadai qajet. Ekı jaǧymnan bekıtılmesem, alysqa ūşyp ketetın siiaqtymyn.
– Bır tuyndyǧa qanşa uaqytyŋyz ketedı?
– Künıne osynşa saǧat ketedı dep aita almaimyn. Öitkenı önerdıŋ qalyptasqan tūraqty uaqyty joq. Keide qolyŋ tez jüredı, keide ūzaq otyrasyŋ. Tıptı, şeberhanadan bas almai suret salatyn kezder bolady. Kün şyǧyp tūr ma, tün boldy ma, bılmeisıŋ. Saǧattan jaŋylasyŋ. Balalardy balabaqşa, mektepten alyp ketudı ūmytpau üşın ondaida oiatqyşty qosyp qoiamyn. Endı bırde ömırdıŋ aǧynyna ılesıp, şeberhanaǧa kıruge qol timei ketedı. Bıraq suret saludan neǧūrlym alystaǧan saiyn sol jaqqa soǧūrlym asyǧyp tūramyn.
ALǦAŞQY BAILANYS MAŊYZDY
– Körermenderdıŋ reaksiiasyna män beresız be?
– Suretşı üşın körermennıŋ baǧasy qaşan da maŋyzdy. Kartinalarymdy körıp, köz jasyna erık bergen adamdar da boldy. Taŋdanystan bolar, bälkım, qysym sezgen şyǧar. Körermen ne üşın jylaǧanyn özı de tüsınbei qalady. Keide jyly jymiiady. Olardyŋ reaksiiasyn közderınen-aq tanimyn.
– Özıŋız käsıbi suretşısız. Ärıptesterıŋızdıŋ tuyndylaryna qarapaiym körermen retınde qarai alasyz ba? Älde kartinanyŋ dūrys-būrystyǧyna nazar audarasyz ba?
– Ärine, jūmystyŋ qalai oryndalǧanyn, qandai boiaular qoldanǧanyn, qaǧazdyŋ sapasy, tehnikasyna qaraimyn. Bıraq būl – ekınşı kontakt. Al maŋyzdysy – alǧaşqy bailanys. Alystan körseŋ de, bırden özıne tartyp alatyn suretter bolady. Suret senı özıne jaqyndatsa – kontakt ornady degen söz. Iаǧni, eŋbektıŋ eş ketpegenı. Közıme ottai basylatyn, bırden baurap alatyn suretterdı baǧalaimyn.
TIRI JÜRGENIŊ MEN ÖMIR SÜRGENIŊ…
– Öz jerımızde de, şetelde de körmeler ūiymdastyrasyz, belsendı türde suret salasyz, otbasyŋyz bar, şäkırtterge sabaq beresız. Bärıne qalai ülgeresız?
– Ötkendı özgertu mümkın emes. Bıraq erteŋgı kün – bügıngı qolyŋda. Qazır adamnyŋ ömırın qoqysqa toltyratyn qanşama kereksız dünie bar. Sondyqtan är adamnyŋ maqsat-mındetı aiqyn jolǧa qoiylu kerek. Bızdıŋ qolymyzdan bärı keledı. Bos jürmei, bar küşın jinasa, kez kelgen adam suret te salady, än de şyrqaidy, bi de bilep üirenedı. Bastysy, divannan köterıl, tūr, alǧa jür. Op-oŋai.
Qatty qalasaŋ, bärıne ülgeruge bolady. Uaqytty tiımdı josparlap, älıŋdı bılseŋ jetedı. Tabiǧatymyzda bärı äu basta qalanǧan. Bıraq qabılettı aşu kerek. Al ol üşın oilanu kerek, tyrysu kerek, jaŋalyqqa talpynu kerek. Ömır qozǧalystan tūrady. Bır orynda tūra berseŋ, nesı ömır?! Ol – jai ǧana tırı jürgenıŋ, bıraq ömır sürgenıŋ emes, menıŋşe…
Sūhbattasqan:
Mädina JAQYP
