Asa qamqor erekşe meiırımdı Allanyŋ atymen bastaimyn! Barlyq maqtau Allaǧa tän. Tura joldyŋ mäŋgılık önegesı bolǧan ardaqty Paiǧambarymyzǧa salauattar men sälemder bolsyn. Barşamyzdy ailardyŋ sūltany bolǧan qasiettı Ramazan aiyna aman-esen jetkızgen Allaǧa şeksız şükırler aitamyz. Joqtan bar etıp jaratqan Rabbymyz Ramazan aiy kelgende şamasy kelgen pendelerıne oraza ūstaudy paryz, iaǧni İslamnyŋ bes tıregınıŋ bırı etken. Būl – Alla Taǧalanyŋ bızderge syilaǧan öte ülken keŋşılıgı men nyǧmetı. Jaratuşy İemız Qūranda: «Baqara» süresınıŋ 185-aiatynda: «Ramazan aiy sondai bır ai, ol aida adam balasyna tura jol nūsqauşy jäne (aq pen qarany) aiyratyn dälel türınde Qūran tüsırıldı» dep, Ramazan aiynyŋ qadırın qasiettı Qūran arqyly belgılegen.
Rasynda adamzat balasy adasqan kezde, laǧynetı şaitannyŋ arbauyna ılesken sätte, jer betıne nadandyq jaiylǧan uaqytta, adami qūndylyqtar taptalǧan zamanda Allanyŋ öz pendelerıne degen şeksız meiırımınıŋ nätijesınde körkem nasihat, jürektı türlı dertten saqtau, tura jol körsetu üşın qasiettı Ramazan aiynda Qūran tüsırıle bastady. Būl turaly Haq Taǧala Qūranda bylai deidı: «Ua, adamdar! Senderge, rasynda da, Rabbylaryŋnan nasihat, kökırekterdegı dertterge şipa ärı mümınder üşın tura jol men raqym (İslam men Qūran) keldı. (Ua, Mūhammed!) Olarǧa: «Būl tek Allanyŋ şeksız jaqsylyǧy men raqymynyŋ arqasy. Endeşe (adamdar) tek osyǧan quansyn! Öitkenı būl olardyŋ bükıl jiǧan-tergenderınen äldeqaida artyq» dep ait».
Şyn mänınde qasiettı Qūran adamzat balasynyŋ igı ısterı iaki jasaǧan jaqsy dūǧalary üşın tüsken joq. Qūran Alla Taǧalanyŋ adamzat balasyna şeksız jaqsylyǧy men raqymynyŋ arqasynda tüstı. Qūran aiattary aqty qaradan, adaldy aramnan ajyratyp berdı. Ekı dünie baqytyna jeteleitın paryz amaldar bekıtıldı. Endeşe būl – bız üşın naǧyz quanatyn jaǧdai. Jer betınde adam balasy üşın Qūrandy oqyp, onyŋ maǧynasyn ūǧyp, ǧibrat alyp, aiattarǧa sai amal etuden artyq quanyş joq. Sebebı jer betınde ne jisaq ta, qandai rizyq-nyǧmetke bölensek te, qandai bilık pen bailyqqa kenelsek te, mūnyŋ eşqaisysy Allanyŋ Qūrandy tüsıru oqiǧasynan artyq emes.
Jaratuşy İemızdıŋ qasiettı Qūran aiattaryn on ekı aidyŋ sūltany bolǧan Ramazan aiynda tüsıre bastauynyŋ özındık hikmetı bar. Ramazan Allany ūlyqtau, päkteu, Oǧan mümin sipatymen boisūnu aiy bolǧandyqtan, oraza adam balasyn ömır boiy mūsylman degen atqa sai ǧūmyr keşuge tärbieleidı. Ol üşın eŋ aldymen, qasiettı Qūranmen bailanudy üirenuımız kerek. Qūranǧa bailanǧan adam baqytqa bölenedı. Äigılı ǧūlama Hasan Basri (Alla ony raqymyna bölesın): «Eger de Allanyŋ senımen söilesuın qalasaŋ, Qūran oqy!» degen sözınde ülken män jatyr.
Bırde ardaqty Paiǧambarymyz (oǧan Allanyŋ salauaty men sälemı bolsyn) bylai deidı: «Ūly Alla Taǧala aitty: «Adam balasynyŋ tek orazadan basqa amalynyŋ barlyǧy özı üşın. Al oraza – Men üşın, onyŋ sauabyn Özım beremın». Basqa riuaiatta: «(Alla Taǧala): «Ol özınıŋ tamaǧyn, susyny men şahuatyn Men üşın tastaidy. Oraza men üşın, onyŋ syiyn Özım beremın. Sondai-aq ärbır jaqsylyq on eselenedı» delıngen. Mūsylman balasynyŋ namaz oquy, qajylyqqa baruy, zeket-sadaqa beruı, Allany razy etetın qandai da jaqsy amal jasauy özınıŋ igılıgı üşın oryndalady. Joǧaryda keltırılgen hadistıŋ mänı mynada: adam orazadan basqa paryz amaldardy oryndau barysynda onyŋ nietın türlı oilar būzuy mümkın. Sonyŋ saldarynan qatelıkterge ūrynyp jatady. Al oraza näpsıge auyr keletın qūlşylyqtyŋ bırı bolǧandyqtan, kez kelgen adam auyz bekıte bermeidı. Alaida būl Allaǧa yqylasty pendeler üşın auyr emes. Kerısınşe qūlşyna kırısıp, mol sauap aluǧa tyrysady, ony berıle oryndaidy.
Alla Taǧala pendelerın oraza ūstap qana qoimai, köbırek jaqsylyq jasauǧa qūlşyndyryp: «Oraza men üşın, onyŋ syiyn Özım beremın. Sondai-aq ärbır jaqsylyq on eselenedı» deidı. Auyz bekıtken adamǧa qandai därejede sauap jazylatynyn perışteler de bılmeidı. Mysaly, bız bır künde bes ret namaz oqimyz. Allanyŋ uäde etkenı boiynşa nietımız ben yqylasymyzdyŋ dūrys boluyna qarai är namazymyzǧa on namaz oqyǧannyŋ sauaby berıledı. Ony perışteler jazyp qoiady. Al orazanyŋ sauabyn Allanyŋ özı jazady eken.
Rabbymyz Ramazanda bızdı aram närsenı bylai qoiǧanda adal bolǧan amaldyŋ özınen tyiyp otyr. Kündız adal bolǧan as-sudan, adal bolǧan jarymyzǧa jaqyndaudan tyiylamyz. Mūnyŋ hikmetı ne? Oraza qūlşylyǧynyŋ tüpkı mänı – Allany jaqsy köruge, Onyŋ razylyǧyna jeteleitın amaldardy jaqsy köruge ūmtylu. Öitkenı ardaqty Paiǧambarymyz (oǧan Allanyŋ salauaty men sälemı bolsyn) bylai dūǧa jasaityn: «Ua, Alla Taǧalam! Özıŋdı jaqsy körudı jäne Senı jaqsy köretındı jaqsy körudı jäne Senıŋ jaqsy köruıŋe jaqyndatatyn ärbır amaldy jaqsy körudı maǧan näsıp et. Ua, Alla Taǧalam! Senen mäselenıŋ qaiyrlysyn, jaqsy dūǧa, jaqsy nätije jäne jaqsy sauap sūraimyn. Menı bekem et jäne tarazymdy auyrlat, imanymdy nyǧait, därejemdı köter, namazymdy jäne ǧibadattarymdy qabyl et, qatemdı keşır jäne maǧan joǧary därejelı jännatty näsıp et!». Alla elşısı (oǧan Allanyŋ salauaty men sälemı bolsyn) osyǧan ūqsas taǧy bır dūǧasynda: «Ua, Alla! Men Senen Özıŋdı jaqsy körudı sūraimyn. Ua, Alla! Saǧan jaqyndatatyn amaldardy jaqsy körudı sūraimyn. Sen jaqsy körgen adamdardy jaqsy körudı sūraimyn. Sondai-aq qatty şöldegen kezımde men üşın Özıŋdı salqyn sudan da artyq etşı» dep aitqan eken.
Adam balasyn ünemı jamandyqqa itermeleitın näpsıge orazadan asqan auyr närse joq. Hasan äl-Basri (Alla ony raqymyna alsyn) aitqandai, jügendeuge mūqtaj bolǧan näpsıŋnen artyq asau joq. Bır danyşpan: «Kım özıne Alladan artyq dos bar dep oilasa, Alla Taǧala jaily tanymy az bolǧany. Kımnıŋ näpsıden ülken dūşpan bar degen oiy bolsa, näpsısın dūrys bılmegenı» degen eken. Rasynda Tän qalauyn ünemı jügendep otyratyn bırden-bır jol – oraza ūstau. Osyǧan deiın aşuymyzdy tızgındeudı üirenbegen bolsaq, ony oraza üiretedı. Osyǧan deiın köŋıl qalauymyzşa artyǧymen tamaqtansaq, oraza hadiske sai az mölşerde tamaq jeudı üiretedı. Osyǧan deiın boiymyzda täkapparlyq sezımı körınıs tapqan bolsa, ony oraza joiyp jıberedı. Osyǧan deiın mıskınderge köŋıl bölmegen bolsaq, orazada hälımız olarmen teŋesıp, sadaqa beruge den qoiamyz. Mıne, ūlyq bolǧan Ramazan bır ai boiy mūsylmandyq sipatqa sai ömır süruge tärbieleidı. Bır aida jamandyqtan arylǧan adam qalǧan ailarda da jaǧymsyz äreketke boi aldyrmaidy.
Izgılerden qalǧan mynadai söz bar: «Kemeldıkke jetu üşın adam balasyna tört-aq närse kerek: az ışıp-jeu, az ūiyqtau, az söileu häm köpşılıkten aragıdık bölınıp, oŋaşalanu». Pende osy atalǧan tört qasietke oraza ūstau arqyly kemeldıkke jetedı. Şyn mänınde künı boiy aş qūrsaq jürgen adam bır ai boiy az tamaq jeuge daǧdylanady. Künın orazamen ötkızgen mūsylman tünın qūlşylyqqa arnaidy. Tüngı namazdarǧa köŋıl bölıp, jamaǧatpen tarauyq namazyna qatysady. Odan bölek, taŋ namazy aldynda tüngı tähajud namazyn öteidı. Auzy berık adam artyq söilep qoiudan saqtanady, osylaişa az söileuge daǧdylanady. Al Ramazan aiynyŋ soŋǧy on künın oŋaşa ötkızuge niet tanytqan pende iǧtikäfqa kırıp, özın dünie ısterınen bosatyp, uaqyty men küş-jıgerın qūlşylyq jasauǧa arnaidy.
Paiǧambarymyzdyŋ (oǧan Allanyŋ salauaty men sälemı bolsyn) özge ümbetterden erekşeleitın bes qasietı bar. Būl turaly Alla elşısı (oǧan Allanyŋ salauaty men sälemı bolsyn) bylai degen: «Aldyŋǧy ümbetterge būiyrmaǧan bes özgeşelık Ramazan aiynda menıŋ ümbetıme berıldı. Bırınşısı – oraza ūstauşynyŋ auzynan şyqqan iıs Allanyŋ qūzyrynda hoş iısten de jūpar. Ekınşısı – oraza tūtqan pende auyzaşar uaqytyna jetkenge deiın teŋızdegı balyqtar (keibır riuaiatta perışteler) ol üşın Alladan keşırım tıleidı. Üşınşısı – Alla Taǧala kün saiyn jännatyn altynmen aptap, kümıspen küptep: «Menıŋ qūldarym dünienıŋ beinetınen qūtylyp, senıŋ zeinetıŋdı (jännatyŋ) köretın kün de alys emes» deidı. Törtınşısı – şaitandar kısendelıp, älsızdıkten pendenı azǧyruǧa şamalary kelmeidı. Besınşısı, Ramazan aiynyŋ soŋǧy tünınde pendenıŋ aldyŋǧy jasaǧan künälary keşırıledı».
Alla Taǧala barşamyzǧa qasiettı Ramazan aiynda orazamyzdy kemelıne jetızıp ūstaudy, jasaǧan ärbır ızgı amaldarymyzǧa mol sauaptar jazyp, kelesı Ramazan aiyna da aman-esen jetkızgei. Ämin!
Nauryzbai qajy TAǦANŪLY,
QMDB Töraǧasy, Bas müfti
