«Astana opera» teatrynda üş kün qatarynan qoiylǧan äigılı kompozitor Dj.Verdidıŋ «Traviata» operasynyŋ premerasy köpke deiın este qalary anyq. Öitkenı, Henning Brokhauz sahnalaǧan operada qoldanylǧan orasan zor aina bar körınıstı san qyrynan aşyp, qoiylymǧa jaŋaşa serpın berdı. Būl körermenderdı taŋǧaldyryp qana qoimai, operany ädette körıp jürgen melodramadai emes, avtordyŋ oilastyrǧanyndai etıp qabyldauǧa jeteledı. Tamaşalaǧandar jandy bauraityn «Traviatanyŋ», közdıŋ jauyn alar sahna äsemdıgınıŋ kuäsı boldy. Al, mūnyŋ bärı – tyŋǧylyqty daiyndyqtyŋ nätijesı. Sahna syrtyndaǧy sol ızdenıstı az-kem baiandaiyq…
– Bız stansada ūzaq tūrdyq. Avtobusqa mıngende, ol: «Bastysy – dekorasiialardyŋ muzykamen üilesuı. Äuen üdegen kezde keŋıstık qozǧalyp, ūlǧaiatyndai, al muzyka tyiylǧanda joǧalatyndai etıp keŋıstıktı oinatu qajet. Ainany jasap beremın» dedı, – rejisser Henning Brokhauz asa körnektı ssenograf Iozef Svobodanyŋ sözın osylaişa eske aldy.
Rejisserdıŋ aituynşa, qoiylym ideiasy muzykany tyŋdai otyryp, mūqiiat saraptaǧannan keiın ǧana tuǧan. Diumanyŋ romanyndaǧydai aldymen Violettanyŋ ölımın beineleu kerek dep şeşıldı. Iаǧni, oqiǧa ötken künder estelıgı arqyly örbıp otyrady.
Suretşı-sänger Djankarlo Kolis «Traviata» burjuaziialyq qoǧam önegesınıŋ jasandy ekenın aşa otyryp şynaiy ömırdı baiandasa da, qūddy bır ertegıdei lirikalyq opera bolyp qala bermek dep esepteidı. Kolis ataqty suretşı Djovanni Boldinidıŋ sezımge toly talǧampaz suretterınen äserlenıp, öz kostiumderınıŋ jobasy däl sol mezette oiǧa kelgenın jasyrmady. «Traviatanyŋ» basqa qoiylymdarynda hor ärtısterı ūqsas kelse, mūnda är änşı Violetta men Alfred mınezınen syr şertedı» deidı ol.
Djankarlo Kolis jaryqta ädemı körıne tüsetın öte jeŋıl ärı barynşa jyltyr matalardy paidalandy. Aqşa būlttai ülpıldek keletın köilekterdıŋ arqasynda tūla boidyŋ sūlulyǧy aiqyndala tüsedı. Erler kiımıne kelsek, kündelıktı kietın kiımnıŋ san türı ūsynylatyn bolsa da, «Flora üiındegı sauyq keşı» körınısınde klassikalyq qaǧidaǧa sai frak kiıletını oilastyrylǧan.
Dj.Kolistıŋ eŋ süiıktı kostiumı Violettanyŋ köilegı eken. Köilektıŋ aq matasynan qolyn almai: «Men oǧan ünemı jaŋa beine oilastyramyn. Būl joly Violetta janynyŋ tazalyǧyna basa nazar audaramyz. Köilegı jandy bauraityndai appaq bolady. Äitse de, toi köilegı bolmaǧandyqtan, oqiǧa jelısıne sai men oǧan qara şılterden endırme tıktım. Ekınşı aktta Violetta qaitadan jezökşelık jolǧa tüskende, būl köilekke aqşyl kök reŋ kereǧar pıkır tudyratyn bolady» dep tüsındırdı suretşı. Operany tamaşalaǧan bolsaŋyz, jūqalaǧan är belgı äu bastaǧy qyzmetın oidaǧydai atqarǧanyn moiyndaisyz.
Kostiumderden bölek, operada qoldanylatyn rekvizitter de maŋyzdy. Quyrşaqtarǧa bırden äielderdıŋ nazaryn audarsa, karta men kupiuralar erler qauymynyŋ qyzyǧuşylyǧyn tudyrdy. Alaida, bärınen būryn qanttan jasalǧan staqandar körgenderdı selt etkızdı. Qūştarlyqqa boi ūrǧan keiıpkerler olardy alaqanynda uatady. Būl – teatrlyq-tehnikalyq qulyqtyŋ bır türı, esesıne qolǧa zaqym kelmeidı. Keiın bokaldyŋ synyqtaryn qaita qūiyp, qalpyna keltıruge bolady. Olar ūzaqqa jaraidy eken.
Spektaklge qatysu üşın İtaliiadan ūşyp kelgen Simon Piassola – Jorj Jermon rölıne asqan baisaldylyqpen qaraidy. Atalǧan keiıpkerdı ol 130 ret somdady, alaida, sahnaǧa şyqqan saiyn keiıpker boiynan jaŋalyq ızdeidı. «Psihologiialyq tūrǧydan alǧanda ony oryndau qaşanda qiyn – Jermon äke ǧana emes, ol arasynda nūsqau beretın komandir» dedı änşı repetisiia bastalmai tūryp. Sondai-aq ol: «Jorjdyŋ partiiasyn oryndauym qazaqstandyq körermennıŋ jüregınen oryn alady dep ümıttenemın» degen bolatyn. Aitqandai-aq, tyŋdauşylar zor qoşemetın bıldırıp jatty.
Violettanyŋ partiiasyn oryndaityn Ekaterina Bakanova (Resei) bolsa: «Keiıpkerıme erekşe köŋıl bölemın. Kezınde jezökşeler Grekiianyŋ geteralary, japondyq geişalar siiaqty öz zamanynyŋ oqyǧan äielderı sanalǧanyn aita ketu kerek. Būl äielder şet tılın meŋgergen, özge eldıŋ mädenietın bıletın, ädebiettı jete oqyǧandar bolatyn. Erkek atauly – meilı bai, meilı jarly bolsyn osyndai serıgı bolǧanyn qalaǧan. Keiıpkerıme tän emosiialar menıŋ de janyma jaqyn. Atalǧan qoiylym körermenge ūnaidy dep oilaimyn, bırtuma, boiauy qanyq, dramalyq tūrǧydan tereŋ şyqqan spektakl bügınde älemnıŋ üzdık sahnalaryn aralap ülgerdı. Men būǧan deiın de H.Brokhauzben jūmys ıstedım. Ol özınıŋ stilıne, közqarasyna berık. Är qoiylymynda özındık qoltaŋbasy körınedı» degen pıkırın bıldırgen edı.
Aitpaqşy, salmaǧy tonnadan asatyn ainanyŋ basty qūpiiasy qoiylym soŋynda ǧana mälım boldy – aina zalǧa qarai būrylyp, körermender özderın köru arqyly operanyŋ kuägerı ǧana emes, onyŋ qatysuşylary bolǧanyn aiqyn sezındı.
Saltanat ÄSKERBEKQYZY
