Su tasqynynan zardap şekken aimaqtardaǧy jūmys qyzu jalǧasyp jatyr. Qarǧyn su Astana maŋyndaǧy eldı mekenderge de qauıp töndırdı. Osyǧan orai, elordalyq qūtqaruşylar Qostanai oblysynan kelgen ärıptesterımen bırge bas qalaǧa jaqyn ornalasqan auyldardaǧy sudyŋ aldyn aluǧa kömektesude.
Astana qalasy Tötenşe jaǧdailar departamentı baspasöz qyzmetınıŋ habarlauynşa, «Astana qalasyn Esıl özenınıŋ su tasqynynan qorǧau» obektısınıŋ toltyryluyna jäne Esıl özenı arnasynyŋ deŋgeiıne tūraqty negızde monitoring jürgızedı. Bügınde elordada su tasqyny jaǧdaiy ştattyq rejimde ötude, jaǧdai tūraqty.
Byltyr qyrküiekte astanada su tasqyny qaupı bar uchaskeler komissiia tekseruınen ötıp, 20 uchaske boiynşa audan äkımderıne qajettı şaralar qabyldau turaly ūsynym berılgen bolatyn. Sonyŋ arqasynda bas qalaǧa ülken qauıp töngen joq edı. Degenmen qarǧyn su qala maŋyndaǧy eldı mekenderge qauıp töndırıp tūr.
Jıbek joly – jıtı baqylauda
Aqmola oblysy Tötenşe jaǧdailar departamentınıŋ resmi ökılı Ersaiyn Qoişybaevtyŋ aituynşa, qazırgı taŋda Arşaly audanyndaǧy su tasqynyna qarsy jūmystar qyzu jürıp jatyr.
– Jıbek joly auyly №6 şaǧyn audanynyŋ maŋynda erıgen su deŋgeiınıŋ joǧarylauyna bailanysty tūrǧyn üilerdı su basu qaupı tuyndady. Jer bılıgın tūrǧyzu jäne nyǧaitu jūmystaryn jalǧastyru üşın jergılıktı atqaruşy organdar dereu 18 KamAZ, 13 tiegış, 6 ekskavator men buldozer mölşerınde küşter men qūraldaryn jūmyldyrǧan bolatyn. Bügınde būl eldı mekende qarǧyn sudyŋ aldyn alu baǧytynda belsendı jūmys jürıp jatyr. Aua raiynyŋ kürt suytuyna qaramastan, auyl adamdary qyzu eŋbek etude. Sonymen qatar Qaraǧandy qalasy TJD 30 adam jäne 1 tehnika küşterı men qūraldary, sondai-aq QR TJM №52859 äskeri bölımşesınen 21 adam, 1 tehnika jäne Astana qalasynan 6636 QR Ūlttyq ūlannan 70 adam, 2 tehnika keldı. 2300 tonna inerttı material äkelındı, 35 myŋ qap daiyndalyp, töseldı. Su tasqynyna qarsy jūmystardy jürgızu üşın jergılıktı tūrǧyndardan 200 adam men 55 erıktı de kömekke kelgenın atap ötken jön, sondai-aq olar äskeri qyzmetşıler men qūtqaruşylarǧa ystyq şai men ystyq tamaq äzırlep, alǧysyn bıldırdı. Auyl adamdary qūtqaruşylardy ystyq tamaqpen qamtamasyz etude, – dedı Ersaiyn Qoişybaev.
Qala maŋyndaǧy barlyq eldı mekende qūtqaruşylar jergılıktı tūrǧyndarmen jäne Ūlttyq ūlannyŋ sarbazdarymen bırlesıp, täulık boiy tynymsyz eŋbek etude. Olar qajettı tehnikamen jäne qūraldarmen tolyqtai qamtamasyz etılgen. Mamandardyŋ mälımdeuınşe, bügıngı taŋda barlyq eldı mekende jaǧdai baqylauda, bıraq su tasqyny qaupı älı de saqtaluda
Su tasqynyna qarsy jūmystar täulık boiy jürgızılude jäne jergılıktı atqaruşy organdardyŋ, sondai-aq Arşaly audany Tötenşe jaǧdailar basqarmasynyŋ tūraqty baqylauynda. Degenmen jergılıktı jūrtşylyq alaŋdauly. «Eger uaqytynda kömek kelmese, su qalaǧa jetıp baruy mümkın» deidı tūrǧyndar.
Astana qalasyna jaqyn ornalasqan Jıbek joly auylynyŋ maŋynda erıgen qardyŋ suy kün jylynǧan saiyn köterılıp jatyr. Qazır eldı mekennıŋ tūrǧyndary ekı qolǧa bır kürek ūstap, sudy toqtatu üşın qaptarǧa topyraq salyp, damba tūrǧyzuda. Ekı künnen berı būl jūmysqa Astanadan da azamattar kelıp, kömektesıp jür. Sonyŋ bırı – «Jastar ruhy» men «Astana jastary» qozǧalysynyŋ 150-ge juyq erıktısı.
Qazır Jıbek joly auylynyŋ maŋynda erıgen su deŋgeiınıŋ köterıluıne bailanysty tūrǧyn üilerdı su basu qaupı bar. Osyǧan orai, Astana qalasynyŋ äkımdıgı qorǧanys qūrylysyn salu üşın barlyq qajettı tehnikany, inerttı materialdar men topyraq salynǧan qapşyqtardy äkeldı. Degenmen jergılıktı tūrǧyndar äleumettık jelıde Jıbek joly auylyna kömek qoly älı jetpei jatqanyn alǧa tartyp otyr. Olardyŋ aituynşa, eger bügın-erteŋ Astanadan sudy toqtatuǧa kömek kelmese, su Jıbek joly men Küigenjar auylyn şaiyp ketuı mümkın.
Būǧan deiın Astana qalasynyŋ ırgesınde ornalasqan Qoiandy men Talapker auyldary, Qosşy qalasynyŋ maŋyndaǧy Taitöbe eldı mekenı de sudyŋ astynda qala jazdaǧan edı. Būl auyldarda qys boiy jinalǧan qar uaqytynda syrtqa şyǧarylmai, tūrǧyndardyŋ jürıp-tūruyna kedergı keltırıp, äbıgerge tüsırgen bolatyn.
«Endı Jıbek joly suyn toqtatpasa, onda su dala arqyly ötıp, barlyq eldı mekendı su basuy yqtimal. Su Küigenjarǧa jaqyndady, Esıl tolyp kettı» dedı auyl tūrǧyndary. Al sala mamandary Astana qalasyn su basu qaupı joq dep sendırdı. Tasqyndy boldyrmau üşın elorda ırgesındegı Taitöbe auylynda jaǧalaudy biıktetu, sudy tez ötkızu üşın köpır būzu siiaqty jūmystar jürgızılıp jatyr.
Atbasardaǧy ahual alaŋdarlyq
Aqmola oblysyna qarasty Atbasar qalasynda Jabai özenı arnasynan asyp, audanda tötenşe jaǧdai jariialandy. Mūny audan äkımı Amanbek Qaljanov mälımdedı.
Oblystyq TJ departamentınıŋ resmi ökılı Ersaiyn Qoişybaevtyŋ aituynşa, tötenşe jaǧdai mamandary men jergılıktı tūrǧyndar bırlesıp sudyŋ jolyn bögeu jūmystaryn qolǧa alǧan. İnerttı materialdar daiyndaǧan. Būl jūmystarǧa qūtqaruşylar men äskeriler jūmyldyrylyp, erıktıler de atsalysuda.
– Atbasardaǧy jaǧdai jıtı baqylauda. Tūrǧyndardy evakuasiialau, nysandar men tūrǧyn üilerdı qorǧau şaralary jürgızılude. Qazırgı uaqytta motopompalardyŋ kömegımen erıgen sudy soru jūmystary jürgızılude. Azamattyq qorǧaudyŋ memlekettık jüiesınıŋ 400-den astam adamy men 100 tehnikasy jūmyldyryldy, – dedı resmi ökıl.
Astanaǧa jaqyn būl eldı mekendı byltyr da su basyp, jergılıktı jūrtşylyqty bıraz äbıgerge salǧan bolatyn. Sol kezde de tūtastai köşeler suǧa batyp, tūrǧyndar baspanasynan şyǧa almai qalǧan edı. Ökınıştısı, jylda qaitalansa da, jergılıktı äkımdık su tasqynynyŋ aldyn aluǧa qarsy eş amal-aila taba alar emes.
Resmi derekterge süiensek, 2014 jäne 2017 jyldary Atbasar qalasynda su tasqynynyŋ saldary asa qatty boldy. 2014 jyly 554 üi suǧa ketse, 2017 jyly 600-ge juyq tūrǧyn üidı su basyp, jaramsyz küige tüsken. Biudjet qarjysy şyǧyndalyp, üiın müldem qalpyna keltıruge bolmaityndarǧa jaŋadan baspana salynǧan. Däl osy jyldary Jabai özenınıŋ arnasy 6 metrge deiın köterılıp, şektı mejeden ekı ese asyp kettı. Degenmen būl jyldary tasqyn sudyŋ qaterı asa küştı bolǧanmen, su özenge taiau ornalasqan tūrǧyn üilerdı ǧana şaiǧan. Al biyl atbasarlyqtar asa qatty alaŋdap otyr. Öitkenı būǧan deiın eşqaşan su baspaityn Jabai özenınen şetkerı ornalasqan köşeler men audandardy da su basyp, aulalarǧa, onyŋ ışınde keibır jer üilerge deiın su kırgen.
Qoiandyda jaǧdai qalypty
Nauryz aiynyŋ soŋynda Astana maŋyndaǧy Qoiandy auylyn da su basty. Bügıngı taŋda su qaupı seiıldı me? Qazırgı ahual qalai? Biyl nege eldı meken su astynda qaldy? Tötenşe jaǧdai qyzmetkerlerı qandai jūmys atqaryp jatyr?
Tötenşe jaǧdailar ministrlıgınıŋ mälımetınşe, Qoiandydan biyl 150 myŋ tekşe metr qar şyǧarylyp, 100 myŋ tekşe metrge juyq erıgen su tartyldy. Aqmola oblysy men Astana qalasy TJD jäne jergılıktı atqaruşy organnyŋ 35 tehnikasy, 100-den asa adam jäne 41 motopompa jūmyldyryldy. Qazırgı taŋda jaǧdai qalypty.
2004 jyly Qoiandy auylynda 58 üi bolsa, qazırgı taŋda 5 myŋǧa juyqtady. Auylda 180 şaqyrymǧa sozylǧan jol jäne 108 köşe bar. Sonymen bırge Qoiandyda 40 myŋǧa juyq halyq tūrady. Auylda jedel evakuasiialanǧan adamdar joq. Auyl äkımı Baqythan Soltanbai auyldaǧy jaǧdaidyŋ neden şyǧyp otyrǧanyn aityp berdı.
– Köp faktor bar. Sonyŋ bırı – Qoiady bas josparsyz qūrylǧan auyl. Eldı mekennıŋ bas jospary tek 2018 jyly ǧana bekıtıldı. Auyldyŋ köptegen üiı tasjoldan tömen ornalasqan. Byltyr 16 şaqyrymǧa juyq jol salynǧan bolatyn. Qūrylys normalary men arnaiy standarttary saqtalmai üiler salyna bergen. Jalpy auyl aldymen infraqūrylym qalyptasyp, keiın ǧana qoldanysqa berıluge tiıs, al Qoiandy – olai qūrylmaǧan eldı meken. Köbıne jol jiegınde tūrǧan üilerdıŋ ırgesınen su kırıp jatyr. Onyŋ üstıne fundamentı de biık salynbaǧan. Tötenşe jaǧdai qyzmetkerlerı jūmylyp, su basu qaupı bar köşelerdıŋ suyn sorǧyzyp jatyr, – dedı Qoiandy auylynyŋ äkımı.
Sonymen qatar äkım bükıl mäsele joldan bastalyp otyrǧanyn aitty. Öitkenı auyl qūrylǧannan berı zaŋsyz aimaqqa üi sala bergen tūrǧyndar bar. Tıptı keibırı üiın zaŋdastyryp alǧan. Būl öz kezegınde tolyq auyl josparynyŋ qūryluyna kesırın tigızude.
– Qoiandydaǧy qardy tolyq şyǧaru üşın oblystan kemı jarty milliardqa juyq qarjy bölınuge tiıs. Biyl qar şyǧaruǧa 55 million teŋge qarastyrylǧan. Bıraq būl azdyq etedı. Aldaǧy uaqytta audandyq mäslihat būl mäselenı qolǧa alyp, biudjetımızdı köbeitse deimız. Qazırgı taŋda ahual tūraqtandy. Qūtqaru jūmystary tyŋǧylyqty jürgızılude, – dedı auyl äkımı.
Qala maŋyndaǧy barlyq eldı mekende qūtqaruşylar jergılıktı tūrǧyndarmen jäne Ūlttyq ūlannyŋ sarbazdarymen bırlesıp, täulık boiy tynymsyz eŋbek etude. Olar qajettı tehnikamen jäne qūraldarmen tolyqtai qamtamasyz etılgen. Mamandardyŋ mälımdeuınşe, bügıngı taŋda barlyq eldı mekende jaǧdai baqylauda, bıraq su tasqyny qaupı älı de saqtaluda.
