Tūralaǧan turizm tırıle me?

Turistık industriia – eŋ tabysty salanyŋ bırı. Älem naryǧynyŋ 10 paiyzyn osy sala qamtamasyz etedı eken. Qazaqstan qanşa jyldan berı turisterge tartymdy el boludy maqsat etıp, halyqaralyq körmelerge qatysyp, qarjyny oŋdy-soldy şaşqanmen, mūratyna älı jetken joq. Mūnyŋ sebebı ne? Bız osyny anyqtauǧa tyrystyq.

TURİZM – ÄLEMDE TABYSTY SALA

Düniejüzılık turistık ūiym (UNWTO) älem elderınıŋ ekonomikasyndaǧy turizm salasynyŋ ülesın saralady. Būl körsetkış boiynşa Makao, Maldiv, Grenada syndy elderdıŋ negızgı tabys közınıŋ 80 paiyzdan astamy turizm salasyna tiesılı. Būl degenıŋız ekonomikasy turizm salasyna bailanǧan, syrttan keletın turisterdıŋ köŋıl küiıne bailanysty tabysy artady. Ärine, būl körsetkış eldıŋ ekonomikalyq quatyn körsetpeitını anyq.

Orta Aziia elderı de turizm salasyn ekonomikanyŋ basym baǧyty etuge män berude. Qyr­ǧyzstan ekonomikasynyŋ 22 paiyzy turizm salasynan kelse, Täjıkstan – 14, Özbekstan – 9,9, Qazaqstannyŋ 4,4 paiyzy ışkı jäne syrtqy turizmnen tüsken qarjydan qūralady.

Keiıngı jyldary Özbekstan turizm salasyna erekşe maŋyz berıp, Taşkent pen Samarqan qalasyn turistık ortalyq retınde tanytuǧa kırıstı. Būǧan özbek aǧaiyndardyŋ sapaly servis qyzmetı men arzanşylyǧyn eseptesek, onda mümkındıgı joǧary ekenı anyq. Qazır 270 şaqyrym qūraityn ekı qala aralyǧynda joǧary jyldamdyqty poiyz qatynaidy. Būl qatynas qūralymen 1,5-2 saǧatta bır qaladan ekınşısıne jetuge bolady. Osylaişa ekonomikasyndaǧy turizmnıŋ ülesın 30 paiyzǧa arttyryp, ekınşı jaǧynan özınıŋ tarihi, mädeni qūndylyǧyn nasihattaudy basymdyq ettı.

Şynynda, turistık tartymdylyqty küşeitetın bırden-bır faktor – infraqūrylym. Iаǧni äuejai, vokzal, qonaq üi, jol qatynasy maŋyzdy röl atqarady. Özbekstan osy baǧyttaǧy qajettılıktı ūtymdy ūiymdastyruda.

Qyr­ǧyzstan ekonomikasynyŋ 22 paiyzy turizm salasynan ­kelse, Täjıkstan – 14, Özbekstan – 9,9, Qazaqstannyŋ 4,4 paiyzy ışkı jäne syrtqy turizmnen tüsken qarjydan qūralady

Būrynǧy Prezident Nūrsūltan Nazarbaev el ekonomikasynyŋ 8 paiyzyn turizmnen alamyz dep josparlap, 100 naqty qadam – Ūlt josparynda turistık klaster qūrudy jäne damytudy (57-qadam) tapsyrǧan-dy. Qazırgı Prezident Qasym-Jomart Toqaev turizm salasyna tyŋ serpın beru üşın aldymen infraqūrylym mäselesın keşendı türde şeşıp, qyzmet sapasyn tübegeilı jaqsartu kerek ekenın atap, būl mäselege Ükımet pen Parlament basa nazar audaruy keregın atady. Alaida būl sala damu jolyn tabai almai, älı taltaŋ-taltaŋ basyp keledı.

Älem elderınıŋ turizm salasynan tüsetın tabysy taŋǧaldyrmai qoimaidy. 2021 jyly AQŞ-ta turisterge qyzmet körsetuden 70 milliard dollar kırıs kırse, Fransiia – 40, İspaniia – 34, Bırıkken Arab Ämırlıgı – 34, Angliia – 33, Türkiia – 26, İtaliia – 25, Germaniia – 22, Meksika – 19, Avstraliia 17 milliard dollar tabys tapty.

lsm.kz portalynyŋ deregınşe, ekı jyl būryn Qazaqstandaǧy turistık ortalyqtar 5,5 million adamǧa 109 milliard teŋgenıŋ qyzmetın körsettı. Ärine, bızge Türkiianyŋ deŋgeiıne jetu qaida?! Anadoly elı turist tartudan ülgı bolady. 2021 jyly Türkiiaǧa 109 myŋ qazaqstandyq qydyryp barsa, 2022 jyly 239 myŋ adam turistık joryqqa şyqty. Būl jyl ötken saiyn el azamattarynyŋ Ystanbūl men Ankara baǧytyna qyzyǧuşylyǧy artyp keletının körsetedı. Odan bölek, Alaniia, Antaliia, Side, Kemer, Belek, Bodrum, Marmaris, Fethie syndy teŋız jaǧasyndaǧy kurortty qalalardy bır körıp ketuge män beretın jerlester az emes.

Turistık ortalyqtyŋ esıgın aşyp, Türkiiaǧa baryp-qaitudyŋ şyǧynyn sūradyq. Kemerge ekı adam turist retınde 7 künge baratyn bolsa 467 myŋ teŋge jūmsaitynyn, onyŋ ışıne baryp-keletın ūşaq şyǧyny, turistık topty alyp jüretın kölık, qonaq üi, tört mezgıl as, medisinalyq saqtandyru qamtylady. Däl osyndai qyzmetpen Bodrumda dem alyp qaitu üşın 525 myŋ teŋge, Antaliiaǧa ketetın şyǧyn 630 myŋ teŋge kölemınde eken.

Turistık ortalyqtan özge elderge turistık turdy sūradym. Menedjer jaǧajai demalysy üşın Mysyr taptyrmaityn jer ekenın aitty. Jerorta teŋızınıŋ jaǧasynda ornalasqan Hurgada qalasyndaǧy sauyqtyru keşenınde ekı adam 520 myŋ teŋge jūmsaidy, Tailandtyŋ Bangkogyn taŋdasa, 590 myŋ teŋge şyǧyndauǧa tura keledı.

QAZAQSTANDA DEMALU JAIY QALAI?

Jalpy Qazaqstanda Alaköl, Burabai, Balqaş, Türkıstanǧa saiahattauǧa bolady. Alatau men Altaidyŋ tabiǧaty körıktı jerlerın bır ret közben körıp ­qaitqanǧa ne jetsın?!

Bızdı Alaköl baǧytyndaǧy tursaparlar qyzyqtyrdy. Realkz.com ūsynǧan aqparatta Alaköl aimaǧynda Aqşi, Köktūma jäne Qabanbai (Jarbūlaq) kurort aimaǧy bar. Alǧaşqy ekeuı – Jetısu oblysynda, üşınşısı – Abai oblysy aumaǧynda. Kurort ortalyqtary Astanadan 1 myŋ şaqyrym jerde ornalasqan. Mūndai qaşyqtyqqa avtobuspen nemese avtokölıkpen jetu üşın 16-18 saǧat ketedı.

Bızdıŋ elde ūşaqtyŋ baǧasy qymbat, al qoljetımdı bolǧan jaǧdaida, biletke qol jetkızu mümkın emes, ünemı tausylyp qalady. Jazǧy künderı poiyzǧa bilet tappai sabylatyn adam da köp.

Jaqynda Premer-ministr Älihan Smaiylov Ükımet otyrysynda Astanadan Almatyǧa deiın loukostermen 1,5 saǧattyq ūşu Europa, AQŞ nemese Qytai elındegı osyndai marşruttarmen salystyrǧanda 2 ese qymbat ekenın synady. Negızı, kurort aimaqtaryna äue kompaniialary mausymdyq ūşaq qatynasyn jolǧa qoiady…

Alaköldegı Qabanbai demalys aumaǧyn taŋdasaŋyz, onda Astanadan Ürjarǧa ūşuǧa mümkındık bar. Düisenbı, seisenbı, särsenbı, beisenbı, senbı künı «Iýjnoe nebo» aviakompaniiasynyŋ ūşaǧymen 16 myŋ teŋgege baruǧa bolady. Ūşu uaqyty – 1 saǧat 55 minut. Sosyn audan ortalyǧynan demalys ornyna jetu üşın (100 şaqyrym) 15-20 myŋ teŋgege kölık jaldaisyz. Jetkennen keiın jatyn oryn ızdeisız. Alaköldıŋ soltüstık aimaǧynda bırneşe servis ortalyǧy bar. Mäselen, «Ramazan Plaza», «Inju Alaköl», «Rassvet», «Tolaǧai», «Älihan», «Avrora Marine», «Dva delfina» jäne taǧy basqa demalys keşenı qyz­met körsetedı. Bız alǧaşqy ekeuınıŋ menedjerıne telefon şalyp, 7 künge qanşa teŋge ketetının eseptep kördık. Mäselen, ­«Ramazan Plaza» demalys keşenınde 2 oryndy qonaq üi nömırın 30-40 myŋ teŋge aralyǧynda aluǧa bolady. Onyŋ ışıne üş mezgıl tamaǧy jäne batpaqqa, qūmdy jaǧalauǧa aparyp-äkelu qyzmetı kıredı. Endı 7 kün bolatyn bolsaq, jalpy şyǧyndy esepteuge bolady. Ūşaqpen baryp-qaituǧa ekı adamǧa 64 myŋ teŋge, Ürjardan demalys aimaǧyna deiın qatynau­ǧa 30 myŋ teŋge, qonaq üige 420 myŋ teŋge ketedı. Al «Injude» demalu üşın qaltaŋyz qalyŋdau boluy kerek. Onda qonaq üidı ekı adamǧa alsaŋyz, 70 myŋ teŋge şyǧyndaisyz. Ärı üş mezgıl tamaqqa bölek töleisız. Sonda Alaköldegı alaŋsyz demaluǧa 500 myŋnan 1 million teŋgege deiın şyǧyndauǧa tura keledı.

Eger baratyn jerıŋız Aqşi nemese Köktuma bolsa, onda Üş­aralǧa ūşatyn ūşaqqa otyrasyz. Sosyn demalys ortalyqtaryna deiıngı 60 şaqyrym joldy kölıkpen eŋseresız. Biyldan bastap «Qazaqstan temır joly» Aqkölge barudy jeŋıldetudı qarastyryp, poiyz qatynasyn jolǧa qoidy. Astanadan Aqşiǧa deiın vagon türıne jäne qyzmet körsetu klasyna qarai 7-22 myŋ teŋgege deiın jetuge bolady.

Astanaǧa jaqyn (250 şaqyrym) Burabaiǧa demalu üşın qaltaŋyzda 500 myŋ teŋgeŋız boluy kerek. Onda arzan qonaq üi nömırlerın 20-25 myŋ teŋgege tabuǧa bolady. Ekı adamǧa ketetın şyǧyny Alakölmen teŋ.

Dosym Quanyş Esqabylov otbasymen kruizben Türkiia, İtaliia, İspaniia jäne Fransiia­nyŋ qalalaryn aralauǧa kettı. Odan Alaköldı nege taŋdamaǧanyn sūraǧanymda, servis qyzmetınıŋ sapasy, infraqūrylymy jetılmegenın syltau ettı.

P.S: Alaköl men Antaliiada demaludyŋ qarjy şyǧynyn eseptep kördık. Şynynda, bızdıŋ ortalyqtar servis qyzmetınıŋ sapasyna män bermei-aq, köktıŋ qūnyn sūraidy. Sosyn otandyq turizm qalai damidy?!