On-line ويلاسۋ

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتi نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان «الەۋمەتتiك-ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋ – قازاقستان دامۋىنىڭ باستى باعىتى» اتتى جولداۋى ەلدiڭ الەۋمەتتiك جاعدايىن جاقسارتا ءتۇسۋدiڭ نەگiزiنە اينالىپ وتىر. 30 ناۋرىز كۇنi استانا قالاسىنىڭ اكiمi يمانعالي تاسماعامبەتوۆ «ەلەكتروندىق ۇكiمەتتiڭ» www.e.gov.kz ۆەب-پورتالىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىندا ايقىندالعان مiندەتتەر مەن تاپسىرمالاردى جۇزەگە اسىرۋ بارىسى تۋرالى ينتەرنەت-كونفەرەنتسيا وتكiزدi. On-line جەلiسiندە قالا باسشىسى كوپشiلiكتiڭ كوكەيكەستi ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرiپ, پiكiر الىستى.

مۋسينوۆ ارمان سابەتقانۇلى:
– مەنi قالا اۋماعىندا جەكە تۇرعىن ءۇي سالۋعا جەر ءبولۋ ماسەلەسi تولعاندىرادى. كەزەكتە تۇرعانىما – 6 جىل. ءوزiم بايىرعى تسەلينوگرادتىقپىن. بۇل ماسەلە بiرنەشە مارتە قوزعالدى. جەر بولمەۋدiڭ باستى سەبەبi – تەلiمدەردiڭ كوممۋنالدىق جانە ينجەنەرلiك جەلiلەرمەن قامتاماسىز ەتiلمەۋi دەيدi. جەر الۋعا ۇمiتتەنەرلiك ءجونiمiز بار ما؟ تۇبiندە قولىمىز جەتەر مە ەكەن؟ دايىندالعان جەردiڭ العاشقى لەگiن iسكە قوسۋ مەرزiمiن ايتۋعا بولا ما؟ كەزەكتi ساقتاۋ, ارينە, وتە جاقسى. بiراق, تسەلينوگرادتىڭ بايىرعى تۇرعىندارى قالاعا باسقا جاقتان كەلگەندەر اراسىندا نەگە باسىمدىققا يە بولا المايدى؟ بايىرعى تۇرعىندارىن قولداماي, قالانىڭ وتكەنi تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟ بايىرعى تۇرعىنداردىڭ كوپشiلiگiنiڭ ءۇي ساتىپ الۋعا, تۇرمىس جاعدايلارىن جاقسارتۋعا شاماسى جەتە بەرمەسi انىق. جەكە ءۇي سالۋ پاتەر ساتىپ الۋ قامىنا جاقسى بالاما بولار ەدi. جەكە ءۇي سالاتىن جەر ءبولۋ ۇدەرiسiن تەزدەتۋگە كومەكتەسەر شارا قابىلداۋىڭىزدى سۇرايمىز.
جاۋاپ:
– ارمان سابەتقانۇلى, تسەلينوگراد قالاسىنىڭ تۋمالارىنا جەر ءبولۋ بارى-سىندا ارنايى جەڭiلدiكتەر بەرۋ جونiندەگi تiلەگiڭiز قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ جانە «جەر تۋرالى» كودەكسiنiڭ نورمالارىنا قايشى كەلەدi, وسىعان وراي سiزدiڭ كەزەكتەن تىس جەر تەلiمiن بەرۋ جونiندەگi ءوتiنiشiڭiز قاناعاتتاندىرىلمايدى. جتق ءۇشiن جەر تەلiمدەرiن ءبولۋ iسiن قايتا جاڭعىرتۋ جايىنا كەلەتiن بولساق, قالا اكiمدiگiنiڭ قولىن بايلاپ تاستاعان بiرقاتار دايەكتi سەبەپتەرگە بايلانىستى ونىڭ مۇمكiندiگi بولماي تۇر. بiرiنشiدەن, قالا اۋماعىندا بوس جاتقان, قۇرىلىس جۇرگiزiلمەگەن جەر جوق. ەكiنشiدەن, جاڭادان جتق تۇرعىن الابىن سالىپ, كەڭەيتۋ ءۇشiن الدىن الا ينجەنەرلiك جانە كوممۋنيكاتسيا جەلiسiن دامىتىپ, الەۋمەتتiك-تۇرمىستىق قىزمەت كورسەتۋ نىساندارىن سالۋ قاجەت, بۇل, ەڭ الدىمەن, قالا بيۋدجەتiنiڭ اۋقىمدى قار-جىلىق مۇمكiندiكتەرiمەن بايلانىستى شارۋا. بۇگiندەرi جەر قاتىناستارى باسقارماسىندا جتق-نا ارنالعان جەر تەلiمiن الۋ ءۇشiن 90 مىڭ ادام ەسەپتە تۇرعانىن ايتۋعا تيiسپiن. بۇل جالپى سۇرانىستىڭ باس جوسپارعا سايكەس جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا بولiنگەن قالا اۋقىمىنداعى جەر اۋقىمىنان ءتورت ەسەدەي اسىپ تۇسەتiنiن كورسەتەدi. سونىمەن, قانداي جاعدايدا دا, اكiمدiك استاناداعى جەر تەلiمiن الۋعا ءوتiنiش بەرگەن ازاماتتاردىڭ بارلىعىنىڭ سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرا المايدى.

ساريەۆ ءانۋار:
– قۇرمەتتi يمانعالي نۇرعاليۇلى! سارىارقا داڭعىلىنان كۇمiسبەكوۆ كوشەسiنە دەيiنگi جول بولiگiن ەندi قاشان جونگە كەلتiرەدi? جولدىڭ بىت-شىتى شىققانى سونشالىق, كولiك قاتىناۋى مۇمكiن ەمەس, تiپتi, جاۋىن-شاشىن كۇندەرi جاياۋ جۇرە الماي قالامىز. ءار جەرiندە شۇڭقىر پايدا بولعان. نەگە وسىناۋ شاعىن جول بولiگiن جوندەمەيدi?

جاۋاپ:
– ءانۋار, كەنەسارى كوشەسiنiڭ سارىارقا داڭعىلىنان كۇمiسبەكوۆ كوشەسiنە دەيiنگi بولiگiندەگi ينجەنەرلiك جەلiلەر مەن جول تابانىن سالۋ جوباسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ توقتاتىلعان سەبەبi – ىسىرىلىپ تاستالاتىن تۇرعىن ءۇي يەلەرi وتە جوعارى وتەماقى تالاپ ەتۋدە. سمەتادا ونداي اقشا مولشەرi قاراستىرىلماعان. جەكە ءۇي مەنشiكتەنۋشiلەرمەن كەلiسiمگە كەلۋدiڭ ءساتi تۇسپەگەندiكتەن, بۇرىن جاسالعان قۇرىلىس جوسپارىنا تۇزەتۋ ەنگiزۋگە تۋرا كەلدi. الايدا, قارجىلاندىرۋعا جەتكiلiكتi قاراجات بولماعاندىقتان, ونى جۇزەگە اسىرۋ مەرزiمi 2013 جىلعا ىسىرىلدى.

سانسىزباەۆا اسەمگۇل:
– سالەمەتسiز بە! مەنiڭ ەكi ساۋالىم بار:
1.تۇرعىن ءۇي بەرۋ جونiندەگi باعدارلامانى نەگە جاۋىپ تاستادى؟ 2.تقب-ندەگi تاريفتiك باعدارلامانىڭ مەرزiمiن ۇزارتاسىزدار ما؟ مەنiڭ بiلەتiنiم, مەملەكەت 2012 جىلدىڭ سوڭىنا دەيiن عانا سىياقى اۋدارادى ەكەن, ال سودان كەيiن نە بولماق؟

جاۋاپ:
– اسەمگۇل, قر ۇكiمەتiنiڭ 2008 جىلعى 19 شiلدەدەگi قاۋلىسىنا سايكەس مەملەكەتتiك تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى باعدارلاماسىنىڭ ەكiنشi لەگiن 2008 جىلدان باستاپ 2010 جىل بويى جۇزەگە اسىرۋ قاراستىرىلعان. ارناۋلى ەرەجەگە سايكەس وسى مەمباعدارلاماعا تياناقتى قۇجات قابىلداۋ 2010 جىلدىڭ 29 جەلتوقسانىنان باستاپ 2011 جىلدىڭ 29 قاڭتارىنا دەيiن جۇرگiزiلدi. وسىلايشا, 2008-2010 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى باعدارلاماسى بويىنشا قۇجاتتار قابىلداۋ ونى جۇزەگە اسىرۋ مەرزiمi بiتۋiنە بايلانىستى توقتاتىلىپ, قازاقستان ۇكiمەتi قر قۇرىلىس iسi جانە تكش جونiندەگi اگەنتتiك ازiرلەگەن 2011-2014 جىلدارعا ارنالعان جاڭا مەمباعدارلامانى بەكiتتi. ونىڭ نەگiزگi ۇستىنى – وعان قاتىسۋشىلاردىڭ «قازاقستاننىڭ تۇرعىنۇيقۇرىلىسجيناقبانكi» اق-ندا جيناقتاعان قارجىسى بولۋى كەرەك. بۇل باعدارلاما جۇمىس iستەيتiن, تۇراقتى تابىسى مەن العاشقى جارنانى تولەۋگە جەتەرلiك جيناعى بار ازاماتتاردىڭ جەڭiلدەتiلگەن اقىمەن ەكونوم-كلاسس پاتەرلەرiن ساتىپ الۋلارىنا مۇمكiندiك بەرەدi. مەملەكەتتiك تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ شارتتارى مەن سىياقى تولەۋ جايى تۋرالى تولىعىراق اقپاراتتى ونى دايىنداۋشىلاردىڭ – قر قۇرىلىس iسi جانە تكش جونiندەگi اگەنتتiكتiڭ سايتىنان, سونداي-اق, مىنا مەكەنجايلاردا: استانا ق. اباي داڭعىلى, 8-ۇيدە جانە ق.مۇڭايتپاسوۆ ك-سi, 37/1-ۇيدە ورنالاسقان «تۇرعىنۇيقۇرىلىسجيناق-بانكi» اق-نىڭ فيليالىنان الۋىڭىزعا بولادى.

قۇدايبەرگەنوۆ ءادiلحان اسىلحانۇلى:
– سالەمەتسiز بە!.. مەن استاناعا تiركەلگەنمiن, قالادا تۇرىپ جاتقانىما 7 جىل بولدى. ايەلiم دە وسىندا تiركەلگەن, دارiگەر. باسپاناعا وتە مۇقتاجبىز. جاس جۇبايلارمىز, مەنiڭ جاسىم 20-دا, ال ول 21-دە. 2012 جىلعى مەمباعدارلاماعا قايدا جانە قانداي قۇجات تاپسىرۋ كەرەك؟

جاۋاپ:
– ءادiلحان اسىلحانۇلى, جيىرما جاستاعى ازاماتتى جانە بالالارى جوق جاس جۇبايلاردى قامتاماسىز ەتۋگە ارنالعان باعدارلاما جوق. قر «جەر قاتىناستارى تۋرالى» زاڭىندا بيۋدجەت قىزمەتكەرلەرi ءۇشiن جەڭiلدiكتەر قاراستىرىلعان, ولاردى ەسەپكە الۋ حقو-لار ارقىلى جۇرگiزiلەدi. مەملەكەتتiك تۇرعىن ءۇي قورىنان باسپانا الۋعا مۇقتاجداردى ەسەپكە الۋعا قاجەتتi قۇجاتتار تiزبەسi مىناداي: ءوتiنiش; بارلىق وتباسى مۇشەلەرiنiڭ جەكە كۋالiكتەرiنiڭ, بالانىڭ تۋ تۋرالى كۋالiگiنiڭ كسەروكوشiرمەلەرi; نەكە تۋرالى مالiمەتتەر; مەكەنجاي بيۋروسىنىڭ انىقتاماسى نەمەسە ءۇي كiتاپشاسىنىڭ كوشiرمەسi, نوتاريالدى تۇردە راستالعان (بارلىق وتباسى مۇشەلەرiنە); وتباسىنىڭ بارلىق مۇشەلەرiنە استانا قالاسى ادiلەت دەپارتامەنتiنەن (حقو–نان) العان جەكە مەنشiك ءۇيi بارى نەمەسە جوعى تۋرالى №6 ۇلگiدەگi انىقتاما; بۇرىنعى تۇرعان جەرiندە جەكە مەنشiك ءۇيi جوقتىعى تۋرالى بارلىق وتباسى مۇشەلەرiنە بەرiلگەن №6 ۇلگiدەگi انىقتاما; جۇمىس ورنىنان جانە وتباسى قۇرامى تۋرالى انىقتامالار; ءوتiنiش بەرۋشiنiڭ جەڭiلدiك يەلەنەتiنiن راستايتىن قۇجاتتىڭ (ۇوس قاتىسۋشىسى مەن مۇگەدەگiنiڭ كۋالiگi, چەرنوبىل اتوم ستانساسىنداعى اپاتتى جويۋعا قاتىسۋشىنىڭ كۋالiگi, ورالماننىڭ كۋالiگi, زەينەتكەر كiتاپشاسى, كوپبالالى وتباسى كiتاپشاسى, 1 جانە 2 توپتاعى مۇگەدەكتiك, بالا مۇگەدەكتiگi جانە ت.ب. تۋرالى دكك انىقتاماسى) كسەروكوشiر-مەسi; قۇجاتتار تiگەتiن پاپكا.

ماكسيمەنكو سەرگەي ۆلاديميروۆيچ:
– سالەمەتسiز بە, يمانعالي نۇرعاليۇلى! «جiبەك جولى» جانە «تسەلينوگراد» تك ماڭىندا جولدىڭ ويران بوتقاسى شىعىپ جاتقاندىعى تۋرالى تالاي رەت جوعارعى جاققا, سونىڭ iشiندە, سiزدiڭ بلوگىڭىزعا دا حات جازدىم. تەك سiزدiڭ بلوگىڭىزدا عانا جالعىز جاۋاپ قايتارىلدى: «ءوتiنiمiڭiز وسى ماقساتقا قاجەتتi قارجى-قاراجاتى بولiنگەن جاعدايدا جولاۋشىلار كولiگi جانە اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسىنىڭ 2011 جىلعا ارنالعان جۇمىس جوسپارىن ءتۇزۋ بارىسىندا قارالاتىن بولادى» دەگەن. الايدا, ءالi كۇنگە دەيiن ەشقانداي جۇمىس جاسالعان ەمەس. تۇرعىندار ءوز قالتالارىنان اقشا شىعارىپ, 2011 جىلى قيىرشىق تاس ساتىپ العان, بiراق بۇل ءبارiبiر جاعدايدى وڭالتا الماق ەمەس. كوكتەمدە كولكiگەن سۋ, تولارساقتان بالشىق, ۇيمالى ۇرا اياق اتتاتپايدى. ايتىڭىزشى, قاشانعى شىداۋىمىز كەرەك, ءۇيدiڭ پايدالانۋعا بەرiلگەنiنە ءۇش جىل بولدى, توڭiرەگi بالشىق پەن شالشىقتان ارىلار ەمەس.

جاۋاپ:
– «جiبەك جولى» جانە «تسەلينوگراد» تۇرعىن ءۇي كەشەندەرi قارقىندى قۇرىلىس جۇرگiزiلiپ جاتقان اۋداندا ورنالاسقان, ونىڭ ينفراقۇرىلىمى ەندi عانا جاسالۋدا. سوندىقتان جامبىل كوشەسiن كۇردەلi جوندەۋدەن وتكiزۋ 2013 جىلدان ەرتە قولعا الىنبايدى. ازiرگi ايتارىم: اعىمداعى جىلدىڭ بiرiنشi جارتى جىلدىعىندا اتالعان كوشە تابانىنا قاتقىل ماتەريالدار توسەلەدi.

رۋدنيكوۆا يرينا:
– قۇرمەتتi يمانعالي نۇرعاليۇلى! قاراپايىم ادامدارعا قاشان باسپانا قولجەتiمدi بولادى؟
جاۋاپ:
– يرينا, سiزدiڭ سۇراعىڭىزعا قاراعاندا, استانا قالاسىندا وسى كۇيگە شەيiن قاراپايىم ادامداردىڭ باسپاناعا قولى جەتپەي جۇرگەندەي كورiنەدi. ال, استانادا سوڭعى ەكi جىلدا 2,780 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي سالىنعان. مىڭداعان وتباسى – ۇوس ارداگەرلەرi, كوپبالالى وتباسىلار, بيۋدجەتشiلەر, مەملەكەتتiك قىزمەتشiلەر مەملەكەتتiك تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى باعدارلاماسى بويىنشا سالىنعان جانە مەملەكەتتiك قوردان بولiنگەن پاتەرلەرگە يە بولدى. جەتi مىڭ وتباسى پروبلەمالى نىساندارداعى تۇرعىنجايلارىنا كiرiپ, بiرنەشە مىڭ ادام يپوتەكاعا باسپانا ساتىپ الدى. وسىنىڭ ءوزi استاناداعى تۇرعىن ءۇي ماسەلەسiن شەشiپ, قۇرىلىس سەكتورىن قولداۋ جونiندەگi مەملەكەت باسشىسى قولعا العان شارالاردىڭ ارقاسىندا تۇرمىس ءارتۇرلi دەڭگەيدەگi مىڭداعان استانالىقتىڭ باسپانا الۋىنا مۇمكiندiك بەرگەنiن كورسەتەدi عوي.

مىڭباەۆ بەرiك:
– قۇرمەتتi يمانعالي نۇرعاليۇلى! قالاداعى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ماسەلەسiن مەملەكەت قالاي شەشiپ جاتقانىن بiلگiم كەلەدi. جوعارى وقۋ ورنىن ەندi عانا بiتiرگەن جاس ماماندارعا ارنالعان قانداي باعدارلامالار بار؟

جاۋاپ:
– بەرiك, جوعارى وقۋ ورنى تۇلەكتەرiنiڭ جۇمىسسىزدىعى مەن جۇمىسقا ورنالاسۋ ماسەلەسiن مەن ايرىقشا باقىلاۋعا الىپ وتىرمىن. بiز وسى سالاداعى احۋالعا كۇن سايىن مونيتورينگ وتكiزە وتىرىپ, ونىڭ وزگەرiستەرiنە جiتi كوڭiل بولەمiز. بۇل ماڭىزدى نارسە, ويتكەنi, تۇتاستاي العاندا, بۇكiل قو-عامنىڭ مولشىلىققا كەنەلۋi اركiمنiڭ جۇمىس iستەپ, ءوزiن جانە وتباسىن اسىراۋ مۇمكiندiگiنە يە بولۋىنا بايلانىستى.

پريداتچەنكو ۆلاديمير يۆانوۆيچ:
– سالەمەتسiز بە, يمانعالي نۇرعاليۇلى!. مەن بۇل جونiندە بۇرىن دا جازعانمىن. مەن تەمiرجول ورامىنداعى توڭكەرiس كوشەسiندە تۇرامىن, بiزدە كولiككە دە, ادامعا دا ارنالعان جالعىز جول بار. 2009 جىلى قۇبىر تارتىپ, كولونكا ورناتىپ, 20 جىل كۇتكەن سۋىمىزدى جەتكiزiپ بەردi, كوپ راحمەت! بiراق, جولدى قوپارىپ قازىپ تاستادى دا, كولiك قاتىناماي قالدى. جۇمىسقا جاياۋ بارا المايمىز, اياعىمىز بالشىققا تiزەدەن كiرiپ كەتەدi, سۋىرىپ الۋعا ءالiمiز كەلمەيدi. بiزدiڭ كوشەنiڭ تۇرعىندارى كوشەگە قاتپاق ماتەريال توسەتiپ, جول جوندەۋگە ىقپال ەتۋiڭiزدi سۇرايدى. وسى ماسەلە قاشان شەشiلەر ەكەن, سونى ايتىڭىزشى؟
جاۋاپ:
– ۆلاديمير يۆانوۆيچ, اعىمداعى جىلى قالا توڭiرەگiن دامىتۋ باعدارلاماسى بويىنشا, ءوندiرiس كەنتiندەگi ءۇش كوشەگە – لۋنين, قۇسجول جانە №85 كوشەلەرiنە جوندەۋ جۇرگiزۋدi جوسپارلاپ وتىرمىز. جۇمىس شامامەن وسى جىلدىڭ ەكiنشi توقسانىندا باستالادى.
زاماناۋي تiرلiك جەلiلەرiن قامتيتىن جول قۇرىلىسىنىڭ 2013-2014 جىلدارعا ارنالعان باسقا جوبالارى قالا بيۋدجەتiنەن قارجى iزدەپ-تاپقان جاعدايدا جۇزەگە اسىرىلادى. سونىمەن بiرگە مەن استانا ق. جولاۋشىلار كولiگi جانە اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسىنىڭ باستىعىنا وسى ەلدi مەكەندەگi قيمالى جول بولiگiنە قاتقىل ماتەريال توسەۋ مۇمكiندiگiن تابۋدى تاپسىردىم.

احمەتوۆا دينارا:
– قۇرمەتتi يمانعالي نۇرعاليۇلى! بiز «ساپا-2007» تك-نەن («رومۋل» جشس) پاتەر ساتىپ العىمىز كەلەدi, الايدا قۇرىلىستىڭ سوزىلىپ كەتەتiن ءتۇرi بار. ونى قاشان سالىپ بiتiرەتiندiگi تۋرالى اقپارات بار ما, مەرزiمi بەلگiلi مە؟
جاۋاپ:
–دينارا, «رومۋل «جشس «ساپا-2007» تك-iنiڭ قۇرىلىسىن اعىمداعى جىلدىڭ 1 شiلدەسiنە دەيiن بiتiرۋگە مiندەتتەمە الدى. قازiرگi كەزدە اتالعان نىساندا iشكi سىلاق جۇمىستارى جۇرگiزiلۋدە.

مۇحامەديەۆا روزا ورازحانقىزى:
– قايىرلى تاڭ, يمانعالي نۇرعاليۇلى! ونلاين-كونفەرەنتسيا وتكiزگەنiڭiزگە راحمەت. مەن مەملەكەتتiك باعدارلاما اياسىندا تۇرعىن ءۇي الا الامىن با؟ كوپتەگەن سايتتا وسى تاقىرىپقا قاتىستى اقپارات بار. بiراق, ەش جەردە قىسقا دا نۇسقا تۇردە: قانداي تالاپ قويىلاتىندىعى, قانداي ءۇي بەرiلەتiندiگi, قۇجاتتار قايدا تاپسىرىلاتىندىعى جانە قانداي مۇمكiندiكتەرi بارى جونiندە ەشتەڭە ايتىلمايدى. كiمنەن كەڭەس الۋعا بولادى؟ جاۋابىڭىزعا الدىن الا العىس ايتامىن.
جاۋاپ:
– روزا ورازحانقىزى, 2011-2014 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى باعدارلاماسىن قر قۇرىلىس iسi جانە تكش جونiندەگi اگەنتتiك دايىنداعان, وسى ورگاننىڭ سايتىنان ونىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى جونiندە اقپارات الۋىڭىزعا بولادى. ونىڭ جاي-جاپسارىن مىنا ينتەرنەت كونفەرەن-تسيانىڭ بارىسىندا بايانداپ شىعۋ مۇمكiن ەمەس, سوندىقتان, ونىڭ ەكi باعىتتا جۇزەگە اسىرىلاتىنىن عانا ايتا كەتەيiن.

كۇنەدiلوۆا انار:
– سالەمەتسiز بە! مەندە «بالاپان» باعدارلاماسىنا قاتىستى سۇراق بار ەدi. قانشا بالاباقشا جۇمىس جاساي باستاعانىن بiلۋگە بولا ما؟ مەنiڭ قىزىم 2007 جىلى تۋعان, كەزەكتە 4423-iنشi ورىندا تۇر. وسى جىلى مەكتەپكە دەيiن بiلiم الۋ مۇمكiندiگiنە قول جەتكiزە الامىز با؟ جاۋابىڭىزعا الدىن الا كوپ راحمەت!
جاۋاپ:
– انار, بالاباقشالاردان قوسىمشا ورىندار اشۋ مەن مەملەكەتتiك مەكەمەلەردە مەكتەپكە دەيiنگi بiلiم بەرۋ جەتiمسiزدiگiن جويۋ تۋرالى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ كەزiندە بiرقاتار ناتيجەلەرگە قول جەتتi. مەن ناقتى سانداردى مىسالعا كەلتiرە كەتەيiن. ەگەر, 2008 جىلى استانادا بار بولعانى 38 مەملەكەتتiك جانە 15 جەكەمەنشiك بالاباقشا بولعان, ولار تەك 14605 بالانى قابىلداعان. ال, 2009 جىلى «بالاپان» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا 3120 بالاعا ارنالعان 13 بالاباقشا اشىلدى. بۇعان قوسا, بۇرىن بالاباقشا بولعان 14 مەكەمە مەملەكەت مەنشiگiنە قايتارىلدى. ولارعا 3360 بالا ورنالاستى. 5-6 جاسار بالالارعا ارنالعان مەكتەپكە دەيiنگi دايارلىقتان وتكiزەتiن 11 ميني-ورتالىق ۇيىمداستىرىلدى. جەكەمەنشiك بالاباقشا اشۋ ءۇشiن بiرقاتار پروتسەدۋرالار جەڭiلدەتiلدi. سونىڭ ارقاسىندا مەملەكەتتiك ەمەس 41 بالاباقشا iسكە قوسىلدى. مiنە, وسىنداي iستەردiڭ ناتيجەسiندە 2011 جىلى مەكتەپكە دەيiنگi بالالارعا 35 000 ورىن ازiرلەندi. ورىن تاپشىلىعى 21402 ورىنعا قىسقاردى. سونىڭ ناتيجەسiندە بiز مەكتەپكە دايارلىق توپتارىنداعى بالا سانىنىڭ قالىپتان تىس كوپتiگiن 20 پايىزعا ازايتۋعا قول جەتكiزدiك.

سىزدىقوۆا ءنازيرا بۇركiتبايقىزى:
– كەنەسارى كوشەسi مەن رەسپۋبليكا داڭعىلىنىڭ قيىلىسىندا امانگەلدi يمانوۆ اتىندا ايالداما بار. سول ايالدامادا مارشرۋتتار مەن ايالدامالار كەستەسi iلiنiپ تۇر. سول كەستەدە «وستانوۆكا يمانوۆا» قازاقشا «يمانوۆا كوشەسi ايالداماسى» دەپ اۋدارىلىپتى. بiلۋiمشە, مۇندا ماسەلە باتىرىمىز امانگەلدi اتىنداعى كوشە حاقىندا ايتىلادى, ايەلدەرگە ەش قاتىسى جوق. وسى قاتەلiكتi تۇزەتۋدi قولعا الۋىڭىزدى وتiنەم.
جاۋاپ:
– ءنازيرا بۇركiتبايقىزى, بۇل قاتەلiكتi جولاۋشىلار كولiگi مەن اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسى 2 ءساۋiر كۇنi تۇزەيدi. بۇل تاپسىرمانى ورىنداۋ مiندەتi باسقارما باستىعى ر.م.امانجولوۆقا جۇكتەلەدi.

مەرساعاتوۆا ايگۇل مۇراتقىزى:
– قىمباتتى يمانعالي نۇرعاليۇلى! مەملەكەتتiك تۇرعىن ءۇي قورىنان بiر جىلدان استام ۋاقىتتان بەرi پاتەرiمدi الا الماي ءجۇرمiن, سوعان ارالاسۋىڭىزدى وتiنەمiن. 2011 جىلدىڭ 17 تامىزىنداعى سارىارقا اۋداندىق سوتىنىڭ, سونداي-اق 2011 جىلدىڭ 22 جەلتوقسانىنداعى جوعارعى سوتتىڭ شەشiمi بويىنشا 2011 جىلدىڭ 1ساۋiرiندەگi تۇرعىن ءۇي كوميسسياسىنىڭ شەشiمiن جويۋ تۋرالى قاۋلى قابىلداندى. قاۋلىدا كورسەتiلگەندەي, مەنi مەملەكەتتiك تۇرعىن ءۇي قورىنان تۇرعىن ۇيگە مۇقتاج جانداردىڭ تiزiمiنەن سىزىپ, بيۋدجەتتiك مەكەمە قىزمەتكەرi رەتiندە تۇرعىن ءۇي كەزەگiنiڭ تiزiمiنە ەنگiزگەن ەدi. وسى ۋاقىتقا دەيiن تۇرعىن ءۇي باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرi جوعارىدا اتالعان سوتتار شەشiمiن ورىنداماي كەلەدi. تۇرعىن ءۇي كوميسسياسى ءوزiنiڭ جينالىسىندا ءوتiنiشiمدi قاراپ شىقتى. بiراق, تۇرعىن ءۇي قورىنان پاتەر الۋ ءۇشiن مەنiڭ تiزiمدەگi ورنىمدى ساقتاۋ تۋرالى ورتاق شەشiمگە كەلمەي وتىر. تۇرعىن ءۇي كوميسسياسىنىڭ مۇشەلەرi مەنiڭ كەزەگiمنiڭ زاڭدى تۇردە جۇزەگە اسۋى جونiندەگi كۇدiكتەرiن سەيiلتۋ ءۇشiن مەنiڭ قۇجاتتارىمدى استانا قالاسى اكiمi اپپاراتىنىڭ مەملەكەتتiك-قۇقىقتىق ءبولiمi قىزمەتكەرلەرiنiڭ تالقىلاۋىنا جiبەردi. ولار قاراپ شىعىپ, قورىتىندى جاساعان سوڭ بۇل ماسەلەنi تۇرعىن ءۇي كوميسسياسىنىڭ جينالىسىندا قايتا قاراۋعا جiبەرiلەدi. مەنiڭ بiلۋiمشە, سارىارقا اۋداندىق سوتىنىڭ شەشiمi مەن جوعارعى سوتتىڭ شەشiمi استانا قالاسى اكiمi اپپاراتىنىڭ مەملەكەتتiك-قۇقىقتىق ءبولiمiنiڭ قاتارداعى قىزمەتكەرلەرiنiڭ قايتا قاراۋىنا جانە شاعىم بەرۋiنە جاتپايدى!!! سوت اكتiلەرiن قايتا قاراۋعا تەك قر باس پروكۋراتۋراسى عانا قۇقىلى. نەگە تۇرعىن ءۇي باسقارماسى قىزمەتكەرلەرi قر ۇكiمەتiنiڭ 2011 جىلعى 8 قاراشادا شىققان №1309 قاۋلىسىن ورىنداماي كەلەدi. وندا كورسەتiلگەن سوزىلمالى سىرقاتتار اۋىر تۇرiنە شالدىققاندىقتان (ناۋقاسىم وسى قاۋلىداعى 2-تارماقتا كورسەتiلگەندەي, ورگانيكالىق جانە جاراقاتتان سوڭعى ورتالىق جۇيكە جۇيەسiنiڭ بۇزىلۋى سالدارىنان ورىن العان اياق پەن جامباس زاقىمى), ماعان تۇرعىن ءۇي قورىنان پاتەر الۋعا باسىم قۇقىق بەرiلۋگە تيiس. قر «تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى تۋرالى» زاڭدا دا كورسەتiلگەنiندەي, مەنiڭ باسپانا الۋعا تولىق قۇقىم بار. سولاي ەمەس پە؟ قۇرمەتپەن, ايگۇل.
جاۋاپ:
– ايگۇل مۇراتقىزى, تۇرعىن ءۇي قورىنان سiزگە پاتەر بەرۋ تۋرالى ماسەلە وسىمەن بiرنەشە مارتە قارالدى. باستاپقى تiزiمدە بيۋدجەتتiك قىزمەتكەر رەتiندە تiركەلگەن ەدiڭiز. الايدا, سوڭعى جاڭارتۋ كەزiندە سiز جەكەمەنشiك مەكەمەگە جۇمىس اۋىستىرعاندىعىڭىز تۋرالى انىقتاما وتكiزدiڭiز. وسىعان بايلانىستى تۇرعىن ءۇي كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىندا مەملەكەتتiك تۇرعىن ۇيگە مۇقتاجدار تiزiمiنەن شىعارىلدىڭىز. بiراق, كەيiن جەكەمەنشiك مەكەمەدەگi جۇمىسىڭىزدى قايتادان مەملەكەتتiك ورگانعا اۋىستىردىڭىز. سودان كەيiن بارىپ تۇرعىن ۇيگە مۇقتاجدار تiزiمiندەگi ورنىڭىزدى بۇرىنعى قالپىنا كەلتiرۋدi تالاپ ەتiپ, سوت ورگاندارىنا جۇگiندiڭiز. ولار تۇرعىن ءۇي كوميسسياسىنىڭ سiزدi تiزiمنەن الىپ تاستاۋ تۋرالى شەشiمiن جوققا شىعاردى. سول سوتتاردىڭ شەشiمiمەن تانىسقان تۇرعىن ءۇي باسقارماسى سiزدiڭ ماسەلەڭiزدi قايتادان تۇرعىن ءۇي كوميسسياسىنىڭ تالقىلاۋىنا جiبەردi. الايدا, قۇرامىندا «نۇر وتان» حدپ مۇشەلەرi, دەپۋتاتتار, قاداعالاۋ ورگاندارى, باق وكiلدەرi جانە تاعى باسقالارى بار كوميسسيا مۇشەلەرi سiزدiڭ قۇجاتتارىڭىزدىڭ زاڭدىق نورماعا ساي ەكەنiن ناقتىلاۋ ءۇشiن استانا قالاسىنىڭ اكiمi اپپاراتى مەملەكەتتiك-قۇقىقتىق ءبولiمiنiڭ قاراۋىنا جiبەرۋ ءۇشiن داۋىس بەرگەن. مەملەكەتتiك-قۇقىقتىق ءبولiمنiڭ قورىتىندىسى شىققان سوڭ ماسەلەڭiز تاعى دا تۇرعىن ءۇي كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىندا تالقىلانادى. ايتا كەتەتiن بiر ءجايت, سiزدiڭ مۇگەدەكتiك تۋرالى انىقتاماڭىز تۇرعىن ءۇي قورىنان پاتەر الۋ تiزiمiندە قالۋىڭىزعا ەش ىقپال ەتە المايدى. قر «تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى تۋرالى» زاڭىندا كورسەتiلگەندەي, III توپتاعى مۇگەدەكتەر پاتەر الۋ ءۇشiن باسىمدىققا يە ازاماتتاردىڭ ساناتىنا جاتپايدى.

رامازانوۆا گاۋحار:
– سالەمەتسiز بە! سۇراق-جاۋاپ ايدارىنا قانداي دا بiر ساۋال جولداپ, ۋاقتىلى جاۋاپ الۋ مۇمكiندiگiنiڭ بولعانى ءۇشiن سiزگە زور العىس بiلدiرگiم كەلەدi. اسiرەسە, ەلەكتروندىق اكiمدiكتiڭ دامۋى قۋانتادى. كابينەتتەردiڭ ەسiگiن قاقپاي-اق, كەز كەلگەن قىزمەت ءتۇرiن پايدالانۋ مۇمكiندiگiنiڭ بولعانى قانداي تاماشا! سiزدiڭ iسكەر ادام ەكەنiڭiزدi بiلگەندiكتەن كوپتەن بەرi كوكەيدە جۇرگەن ساۋالىمدى قويعىم كەلەدi. كەيبiر ادامدار اقشانى ءۇش ءتۇرلi ۆاليۋتادا ساقتاعان ءجون دەپ ايتىپ جاتادى. تەڭگە, دوللار جانە ەۆرو تۇرiندە. سiز اقشانى قالاي ساقتايسىز؟ قالاي ساقتاۋعا كەڭەس بەرەر ەدiڭiز؟ سiزدiڭ جەكە قارجى جيناقتاۋ جونiندەگi كەڭەسشiلەرiڭiز بار ما؟ الدە اقشا ساقتاۋدا بەلگiلi اۆتورلاردىڭ كiتاپتارىنان العان بiلiمiڭiزگە سۇيەنەسiز بە؟
جاۋاپ:
– گاۋحار, ادامنىڭ قانداي كاپيتالى بار ەكەنiن, ونىڭ كولەمiن بiلمەي تۇرىپ, ومiرلiك جوسپارىنان, نەمەن شۇعىلداناتىندىعىنان بەيحابار جاعدايدا وعان كەڭەس بەرۋ وتە قيىن. سوندىقتان, تiكەلەي كەڭەس بەرۋدەن باس تارتايىن. دەگەنمەن, الەمدiك داعدارىس ءتۇرلi مەملەكەتتەرگە سان الۋان قيىندىق تۋدىرىپ جاتقانىن كورiپ ءجۇرسiز. ونىڭ اراسىندا باتىس ەۋروپالىق ەلدەر دە بار. بۇل كوپتەگەن ەلدەردiڭ كرەديتتiك رەيتينگiنە جانە حالىقارالىق ۆاليۋتالاردىڭ باعامىنا دا اسەر ەتە باستادى. قۇبىلمالى اۋانداعى ۆاليۋتا-لاردىڭ تۇراقسىزدىعىنا قاراماستان, بiزدiڭ ءتول تەڭگەمiز ازiرگە ايتارلىقتاي وزگەرiسكە بوي الدىرا قويعان جوق. وسىعان بايلانىستى سiزدiڭ جيناقتاعان قاراجات قورىڭىزدى, الداعى جوسپارلارىڭىزدى, مiندەتتەرiڭiز بەن شىعىندارىڭىزدى ەسكەرە وتىرىپ, وزiڭiزگە قولايلى ۆاليۋتادا ساقتاعانىڭىز ءلازiم. ەگەر ۇزاق مەرزiمدi جوسپارلارىڭىز بولسا, وندا جيناعان اقشاڭىزدى بiرنەشە ۆاليۋتادا ساقتاعان ابزال. ول ۆاليۋتا اۋىستىرعاندا شىعىندى ازايتادى. جۋىق ارادا قارجى جۇمساماق نيەتiڭiز بولسا, وندا بiر ۆاليۋتادان ەكiنشiسiنە اۋىستىرا بەرۋدiڭ ەش پايداسى جوق دەپ ويلايمىن. مەنiڭ جەكە شىعىندارىما قاتىستى ەشقانداي قارجى جونiندەگi كەڭەسشiم جوق.

سانيا راۋفوۆنا:
– 2011 جىلدىڭ قاراشاسىندا ۇكiمەتتiڭ سەلەكتورلىق جينالىسىندا سiزدiڭ بiرiنشi ورىنباسارىڭىز سەرگەي حوروشۋن «1990-2005 جىلدار ارالىعىندا استاناعا قوسىلىپ, قالىپتاسقان قالا بولiگiندەگi بەرiلە باستاعان تۇرعىن ءۇي كەشەندەرi مەن جەكە مەنشiك تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى اۋماعىنا تيەسiلi ينجە-نەرلiك-كولiكتiك جۇيەنi جۇرگiزۋگە قاتىستى بارلىق جۇمىستاردى 2012 جىلى اياقتاۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز» دەگەن ەدi. سۇراق: ينتەرناتسيونالنىي كەنتi (گولفكلۋب) وسى اۋماققا كiرە مە؟
جاۋاپ:
– سانيا راۋفوۆنا, قالا شەكاراسىنىڭ اكiمشiلiك قۇرامىنا كiرگەن ەلدi مەكەندەردi دامىتۋ جۇيەسiنiڭ ماسەلەلەرiن بىلتىردان بەرi قاراستىرىپ جاتىرمىز. ول ءۇشiن 2014 جىلعا دەيiنگi قالا اۋماعىنا قوسىلعان تۇرعىن الاپتارىن دامىتۋعا ارنالعان باعدارلاما جاسالدى. باعدارلامادا جوسپار-لانعانداي, بىلتىر بiر مەزگiلدە 9 ەلدi مەكەندە جوندەۋ جۇمىستارى باستالعان. ونىڭ iشiندە ينتەرناتسيونالنىي كەنتi دە بار. بiر ايتا كەتەرلiگi, بiز تەك جولعا اسفالت توسەپ قانا قويماي, اينالاسىنداعى اۋماققا ينجەنەرلiك توراپ-تاردى دا ورنالاستىردىق. بiر جىل اياسىندا وسى باعدارلامانىڭ ناتيجەسiندە 24 كم جول سالىنىپ, 44 كم كوممۋنيكاتسيا تورابى جۇرگiزiلدi. بiراق, مۇنداي iرi جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا كوپ ۋاقىت پەن مول قارجى قاجەت ەكەنiن تۇسiنەتiن بولارسىز. سوندىقتان, جۇمىس جۇيەلi تۇردە ساتىلاپ جۇرگiزiلەدi. 2011 جىلى ينتەرناتسيونالنىي كەنتiندە جول-قۇرىلىس جۇمىستارى تەك جى-لىبۇلاق ورامىندا عانا جۇرگiزiلدi. ول 530 م قاشىقتىقتى قامتىپ وتىر. جولدىڭ تومەنگi قاباتىن قالىپتاۋ جۇمىستارى اتقارىلدى. اعىمداعى جىلى ماۋسىم باستالىسىمەن وسى اتالعان اۋماقتا جول قۇرىلىسى جاندانىپ, كوم-مۋنيكاتسيا جۇرگiزۋ iسi جالعاسادى. ينتەرناتسيونالنىي كەنتiندە تاعى دا بiرنەشە كوشەنi جوندەۋ جۇمىسىنىڭ جوبالارى جاسالدى. ولار 2013-2014 جىلدارعا ارنالعان قالا بيۋدجەتiنiڭ قارجىلىق احۋالىنا قاراي جۇرگiزiلۋi مۇمكiن.

نيشانوۆ باحرام دجۋراەۆيچ:
– استانا قالاسى اكiمدiگi جانىنان قۇرىلعان كوميسسيا مەن استانا قالاسى اكiمدiگi جانىنان قۇرىلعان «جاڭا قۇرىلىس» جشس ەكi جانە ودان دا كوپ پاتەرگە سالىم سالعان ۇلەسكەرلەرگە تەك بiر عانا پاتەردەن ءبولiپ جاتىر. ول پاتەرلەر ەكi جانە ودان دا كوپ پاتەرگە سالىم سالعان ۇلەسكەرلەردiڭ پاتەر كولەمiنە مۇلدە ساي كەلمەيدi. مۇنداي ۇلەسكەرلەر قاتارىندا جاعدايى تومەن وتباسىلار كوپ. مۇگەدەك بالالارى بارلار, وزدەرi مۇگەدەك, اۋعان سوعىسى ارداگەرلەرi, چەرنوبىلدە قيىندىق كورگەندەر, ۇلى وتان سوعىسى كەزiندەگi تىل ارداگەرلەرi جانە تاعى باسقالار… ولار مەملەكەتكە سالماق سالماي, ءۇي قۇرىلىسىنا قارىزدانا ءجۇرiپ سالىم سالىپ, نەسيە الىپ, بۇكiل وتباسىلىق تابىستارىن جۇمسادى. زاڭدى تۇردە الىنعان پاتەرلەرiنە قاشان قول جەتكiزەدi?
جاۋاپ:
– باحرام دجۋراەۆيچ, مۇنداي شەشiمiن تاپپاعان قۇرىلىس نىساندارىن بiتiرۋ مەملەكەتتiك بيۋدجەتتiڭ بولگەن قارجىسىمەن عانا مۇمكiن بولدى. الەمدiك داعدارىس كەزiندە قازاقستاننان باسقا بiردە بiر مەملەكەت ۇلەسكەرلەر ماسەلەسiنە كوڭiل ءبولiپ, ولارعا كومەك قولىن سوزعان جوق. قاراپايىم حالىقتىڭ كوممەرتسيالىق تاۋەكەلدەرiن مەملەكەت ءوز موينىنا الۋى – ەرەكشە جاعداي. ويتكەنi, داعدارىس ەل ازاماتتارىنىڭ ومiرلiك قىزىعۋشىلىعىنا قاۋiپ توندiرگەن ەدi. سوندىقتان, مەملەكەت ۇلەسكەرلەردiڭ باسپاناسىز قالماۋىن قاداعالاۋدى ءوز مiندەتiنە الدى. الايدا, ۇلەسكەرلەردiڭ بارلىق سالىمىن وتەپ بەرۋگە ۋادە بەرگەن جوق. مەملەكەتتiڭ ارالاسۋىمەن بiتپەي تۇرعان ءۇي قۇرى-لىستارى اياقتالىپ, استانا قالاسىندا عانا 7 مىڭنان اسا ۇلەسكەر مەن ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرi باسپانالى بولدى. ۇلەسكەرلەر ماسەلەسiن شەشۋگە مەملەكەتتiك بيۋدجەتتەن جۇمسالعان قىرۋار قارجىعا كەم دەگەندە 170 بالاباقشا نەمەسە 50 مەكتەپ سالۋعا بولار ەدi. الايدا, مەملەكەتتiڭ قاتىسۋىنسىز ەكi جانە ودان دا كوپ پاتەرگە جاۋاپسىز قۇرىلىس يەلەرiمەن كەلiسiم جاساعان ۇلەسكەرلەر بiر پاتەردەن السا دا, سونى قاناعاتتانباي, تەك ءوزi-نiڭ جەكە باسىنىڭ قامىن كۇيتتەۋi ورىنسىز. مەملەكەت ولاردىڭ بار شىعىنىن وتەپ بەرە سالادى دەپ ويلاۋدىڭ ءوزi قاتە.