«اۋىلى ءبۇتىندى امان دە, ەلى ءبۇتىندى ەسەن دە». ەسكىدەن قالعان ەستى سوزدەن ەلدىكتىڭ نەگىزى اۋىلدا ەكەنىن ۇعاسىز. شىنىندا, قازاق ءۇشىن قالانىڭ دا اۋىلى بار. ەلوردانىڭ ىرگەسىندەگى تەمىرجولشىلار قونىسىنا باعىت الدىق. ساپار ماقساتى – جۋرناليست كوزقاراسىمەن قونىس ءومىرىن قاپەرگە الۋ. قىرقىنشى ستانساسىنىڭ ۋاقىتپەن ۇندەسكەن سەرپىلىسى قالاي, ورتاق ماسەلەسى جانە پەرسپەكتيۆالى قانداي جوبالارى بار؟ بۇل تۋرالى تۇرعىندارىنان سۇراپ بىلدىك.
قونىستىڭ قادىرىن ارتتىرىپ, بەرەكەسىن تاسىتاتىن تۇرعىلىقتى حالقى دەسەك, ەلدىڭ الەۋەتىن دەموگرافيالىق كورسەتكىش ارقىلى ولشەپ جاتادى. العاشقى قۇرىلعان جىلدارى 10-15 ءتۇتىن بولسا, قازىر ونىڭ سانى 700-گە جەتىپ, 13 مىڭ ادامنان استى.
مۇندا تەمىر جول سالاسىندا ريزىعىن اجىراتىپ وتىرعان وتباسىلار باسىم. تەمىرجولشىلار قونىسى – پەتروپاۆل – قاراعاندى – بالقاش جانە بارناۋل – پاۆلودار – استانا – قارتالى – ماگنيتوگورسك قالاسىن قوساتىن تەمىر جول قيىلىسىندا ورنالاسقان ستراتەگيالىق ماڭىزدى وبەكت. مۇندا ءارى-بەرى وتكەن جۇك پويىزدارىنا تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتىلەدى. جولاۋشىلار پويىزى ۋاقىتشا تۇراق رەتىندە تۇرادى.
ودان بولەك, الەۋمەتتىك باعىت – مەكتەپ, بالاباقشا, ەمحانا, كىتاپحانا جانە ت. ب. جۇمىس ىستەيدى. كاسىپكەرلىك تە دامىپ كەلەدى. قىرقىنشىلاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ەل ورتالىعىنا قاتىناپ جۇمىس ىستەيدى. بۇدان قوعامدىق كولىككە سۇرانىس جوعارى ەكەنىن ۇعاسىز.
– مۇندا ەكى باعىتتا اۆتوبۋس قاتىنايدى. ولار: №22, 22-ا جانە 15, 15-ا ەلدى مەكەن تۇرعىندارىنا قىزمەت كورسەتەدى. ارينە, قالا بويىنشا قوعامدىق كولىكتىڭ قاتىناۋ جيىلىگى بويىنشا ماسەلە جوق ەمەس. اۆتوبۋس پاركى باسشىلارىنىڭ سوزىنشە, قوعامدىق كولىكتەردىڭ بىرقاتارى جوندەلۋدە. تەحنيكا بولعاننان كەيىن بۇزىلماي تۇرمايتىنى بەلگىلى عوي! – دەدى الماتى اۋدانى اكىمىنىڭ باس ينسپەكتورى ماديار تۇقپاتوۆ.
مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ ءسوزىن ءىلىپ اكەتكەن قونىس تۇرعىنى تورعاي ماقاجانوۆا:
– شۇكىر, اۆتوبۋس قاتىنايدى. №22 اۆتوبۋستى بىرنەشە ايالداما قوسىپ, مەكتەپكە دەيىن جۇرسە دەگەن ءوتىنىشىمىز بار. قىس اۋاسى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم ورداسىنا دەيىن جەتۋى قيىن. ەلدى مەكەننىڭ شەتكى اۋماعىنداعى بالالار 40-50 مينۋتتا جاۋراپ-جاسىناپ جەتەدى. سوسىن «زاڭعار» ساۋدا ءۇيىنىڭ ماڭىندا ادام كوپ جۇرەدى. كولىكتەر دە ءارى-بەرى ىزعىپ جاتادى. وسى جەرگە ءبىر ايالداما قويىلسا دەيمىز. بۇل بالالاردىڭ قاۋىپسىزدى ءۇشىن ماڭىزدى, – دەپ جەرگىلىكتى دەڭگەيدە شەشىلەتىن ماسەلەنى كوتەردى.
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇسىنعان «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن ىسكە اسىرۋ وسىنداي ىستەردەن كورىنەدى. ياعني قونىس تۇرعىندارى سۇرادى ما, ونى شەشۋدىڭ جولى قاراستىرىلۋى ءتيىس. ينسپەكتور ماديار تۇقپاتوۆ بۇل باعىتتا جۇمىس ىستەيتىنىن جەتكىزدى. ناتيجەسىن الداعى ۋاقىتتا كورەرمىز.
«قىرقىنشىدا» 16 شاقىرىمدى قۇرايتىن 19 كوشە بار. ونىڭ ەكەۋى ايگىلى كوسموناۆت توقتار اۋباكىروۆ پەن تالعات مۇساباەۆتىڭ قۇرمەتىنە بەرىلدى. بىرىنشىسىندە 28 تۇرعىن ءۇي بار. ۇزىندىعى – 380 مەتر. ال ەكىنشىسىندە نەبارى 15 ءۇي ورنالاستى. ۇزىندىعى – 350 مەتر.
ەڭ ۇزىن كوشەسى – ەكىباستۇز. ۇزىندىعى – 980 مەتر. تۇرعىندار وسى كوشەنىڭ قازىرگى جاي-كۇيىنە الاڭداۋلى ەكەنىن جاسىرمادى.
– «اۋىلدىڭ جاقسىلىعى جولىنان بىلىنەر» دەمەي مە. باستى كوشەمىز – ەكىباستۇزدىڭ بۇگىنگى احۋالىن كورىپ, قونىستىڭ تىرشىلىگىنە باعا بەرۋگە بولادى. ينفراقۇرىلىمدى جەتىلدىرۋ ماقساتىندا ءار جەردەن قازىپ تاستادى. قازىر جاياۋ جۇرمەك تۇگىلى, كولىكپەن ءجۇرۋدىڭ ءوزى مۇڭ, – دەيدى قونىستىڭ بەلسەندى تۇرعىنى ۆيرونيكا كيم.
كولىك جانە جول-كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ باسقارماسىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا ەكىباستۇز كوشەسىندە ماڭىزدى ءارى اۋقىمدى جۇمىس جۇرۋدە.
– بۇل جۇمىستار قونىس تۇرعىندارىنىڭ يگىلىگى ءۇشىن جۇرگىزىلۋدە. ينتەرنەت جانە سۋ جۇيەسى ءۇي-ۇيگە كىرگەنى جاقسى ەمەس پە؟! جۇمىس بىتكەننەن كەيىن العىس ايتاتىن بولاسىزدار. جالپى تەمىرجولشىلار قونىسىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىس از ەمەس. ەكى جىلى ايالداما كەلدى. تەمىر جول وتكەلىنەن وتەتىن جول كەڭەيتىلىپ, ءتورت جولاقتى ەتىلدى. كوشەلەر تولىق جارىقتاندىرىلدى, – دەدى م.تۇقپاتوۆ.
قونىستىڭ ينفراقۇرىلىمى تۋرالى ايتقاندا, استانا قالاسى بويىنشا گازداندىرۋ وسى اۋماقتان باستالدى. ونداعى 633 ابونەنتتىڭ 279-ى گازعا قوسىلدى. جالپى 443 تۇرعىن ءۇي يەسى گازعا قوسۋعا ءوتىنىش بەردى. گاز قوسقىسى كەلەتىندەر رەسپۋبليكا داڭعىلى №34, «قازترانسگاز ايماق» اق جۇگىنۋگە بولادى.
تەمىرجولشىلار ەسكى مەكتەپ عيماراتىندا وقۋشىلار سارايىنىڭ فيليالى اشىلعانىنا قۋانىپ جۇرگەنىن بىلدىك. جاسوسپىرىمدەر ۇيىرمەلەر مەن سەكتسيالارعا تەگىن قاتىسادى. بۇل – اتا-انالارعا ۇلكەن كومەك. بۇعان دەيىن شىعارماشىلىعىن شىڭداعىسى كەلەتىن جاستار ەلوردانىڭ ورتالىعىنا قاتىنايتىن ەدى.
جەرگىلىكتى تۇرعىن زايرا مۇحامەدجانوۆانىڭ ايتۋىنشا, سۋ بەرۋدە ىركىلىس بار, جەل تۇرسا, جارىق ءجيى سونەدى.
قازىر ينتەرناتسيونالنىي اۋىلىنىڭ اۋماعىندا نفس-3 قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە. ستانسا پايدالانۋعا بەرىلسە, جەلەزنودوروجنىي جانە باسقا اۋدان تۇرعىندارىنا ءۇزىلىسسىز سۋ بەرۋ جولعا قويىلادى. بۇل تۋرالى الماتى اۋدانى اكىمى اپپاراتى تىرشىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى ەرلان سارسەكەەۆ ايتتى.
ال ەلەكتر جەلىسىنىڭ 80 پايىزى توزعانى – بەلگىلى جايت. بۇل ماسەلەنى جەرگىلىكتى بيلىك جاقسى بىلەدى. كوپ ۇزاماي اۋىل ىشىندە قالانى ۇزدىكسىز ەلەكتر جارىعىمەن قامتاماسىز ەتەتىن ترانسفورماتورلىق قوسالقى ستانسا سالىنادى ەكەن. ءدال قازىر اگروقالاشىقتا وسىنداي جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. ەكىنشى كەزەڭ – سوروكوۆايا ستانساسى. مەرزىمى – 2023-2024 جىلى.
«اۋىلداس, اۋىلداسپەن قاۋىمداس» دەگەندەي, قونىستىڭ دامۋىنا نيەتتى تۇرعىندار ورتاق ىستە بىرىگە جۇمىس ىستەيدى. 2018 جىلى ۆ.ماياكوۆسكي كوشەسىندە سكۆەر حالىق يگىلىگىنە بەرىلسە, بيىل يماناق كوشەسىندە 1,2 گەكتار قوعامدىق الاڭ جابدىقتالدى, 6 مىڭ شارشى مەتر اۋماق اباتتاندىرىلدى. شاعىن فۋتبول جانە ترەناجەر الاڭى اشىلدى. كۇزدە ەكولوگيالىق ايلىق اياسىندا 200 ءتۇپ اعاش, 100 ءتۇپ ۇيەڭكى, 100 ءتۇپ الما وتىرعىزدى.
«قىرقىنشىنىڭ» ىرگەسىندە تۋبەركۋلەز اۋرۋحاناسى ورىن تەپكەن, COVID-19 ىندەتىن جۇقتىرعانداردى ساۋىقتىراتىن اۋرۋحانا بىرنەشە شاقىرىم جەردە ورنالاسقان. ونىڭ ۇستىنە, باس قالانىڭ قار پوليگونى دا وسى تۇستا. قونىس تۇرعىندارى بۇل ماسەلەلەردى دە جاسىرىپ قالمادى. ارينە, «قىرقىنشىنىڭ» بۇل ماسەلەسىن قالا اكىمدىگى تولىق بىلەتىنى ءارى كەزەڭ-كەزەڭىمەن شەشۋدىڭ امالىن قاراستىرىپ وتىرعانى انىق.
