Sybyzǧy qazaq halqynyŋ qobyz, dombyra syndy töl aspaptarymen qatar atalatyn, san ǧasyrlyq tarihy bar ürmelı saz aspaby bolǧanmen, sybyzǧy ünındegı jürek qylyn terbeitın sūlu sazdy, kömeiden qaiyryp, kökırekten şyǧaratyn tanymal sybyzǧyşylar el ışınde kün ötken saiyn sirep bara jatyr. Tek sahnada, ūlttyq orkestrdıŋ qūramynda töbe körsetkenı bolmasa, babadan qalǧan baǧlan önerdıŋ baǧasyn biıktetıp, babymen ūstap jürgen önerpazdar qatary seldır. Erkeǧali Rahmadiev atyndaǧy memlekettık akademiialyq filarmoniianyŋ sybyzǧyşysy Şyǧys Mahanūly «sybyzǧy älı de tereŋ zerttelıp, jas ūrpaqqa keŋınen nasihattaluy kerek» dep sanaidy.
Şyǧys Mahanūly – arda Altaidyŋ bauyryndaǧy Sauyr dep atalatyn şöbın tartsaŋ mai şyǧatyn, qazyq qaqsaŋ tal şyǧatyn şūraily ölkenıŋ tumasy. Qazaqtyŋ nebır öner saŋlaǧy tuǧan būl mekende Jylqyşy Aqtaiūly, Aqymjan Boldyrǧanūly, Totai sal Symaǧūlūly siiaqty ataqty sybyzǧyşylardyŋ önerınen qalǧan önege bar. Jastaiynan önerge, än-küige beiım ösken Şyǧystyŋ boiyna daryǧan sybyzǧyşylyq öner dala mektebınıŋ qūdıretımen qonǧan desek qatelespeimız.
Şyǧys önerlı otbasynda erjettı. Äkesı Mahan därıger bolǧanmen, qara dombyrany şeber söiletetın asqan küişı edı. Al äjesı Zäure Mälikeqyzy topqa tüsıp aitysqan aituly aqyn bolǧan. Bala Şyǧys ta äke jolyn quyp, dombyrany jastaiynan özıne serık etıp, auylda «bala küişı» atandy. Keiın Beisembı Dönenbaiūlynyŋ küilerın zerttep, jinauşy, ataqty küişı Tūrsyn Kädeiūlynan üş ai sabaq alǧan Şyǧys öz önerımen közge körınıp, 1988 jyly Jemenei (QHR) audandyq oiyn-sauyq üiırmesıne qabyldanady. Keiın Ürımjı qalasyndaǧy körkem öner kolledjıne oquǧa tüsıp, akkordeon mamandyǧy boiynşa Elnar Mūqaşqyzynan sabaq aldy. Osylaişa Jemenei audandyq oiyn-sauyq üiırmesınde küişı, akkordeonşy bolyp 10 jyldai qyzmet ıstedı. Osy öner ūjymynda jürgende arǧy bettegı ataqty sybyzǧyşylardyŋ bırı Qūttybai Sydyqūly Şyǧystyŋ küi şertu şeberlıgı men äuendı ädemı alatyn sezımtaldyǧyna qyzyǧyp, ony özıne şäkırt boluǧa şaqyrady. Bıraq Şyǧys 2001 jyly atajūrtqa qonys audarady da, Qūttybaiǧa şäkırt bolu nesıp bolmaidy.
Qazaqstanǧa kelgennen keiın Şyǧys Astana qalasynyŋ filarmoniiasyna jūmysqa ornalasady. Osy öner ūjymynda jürıp Qazaqstanda sybyzǧy önerınıŋ kenjelep qalǧanyn baiqap, özınıŋ sybyzǧy tartu önerın jetıldıruge kırısedı. Söitıp ıştei daiyndyq jasap jürgende, ūjym jetekşısı Nūrlan Hamzin Şyǧysqa «Osy sen orkestrde sybyzǧy tartsaŋ qaitedı? Būl öner bızdıŋ elde öşıp barady, arǧy bette onyŋ tūnyq boiauy saqtalǧan. Sen Qytaidaǧy sybyzǧyşylardan bıraz uaqyt üirenıp, sol boiaudy Qazaqstanǧa äkelseŋşı» degen ötınış aitady. Būl Şyǧys Maqanūlynyŋ Qytaida şeşesı qaitys bolyp, otbasymen sol elge attanǧaly tūrǧan sätı edı.
«Şeşemnıŋ qyrqy ötkennen keiın äkemnen rūqsat sūrap, Qūttybaidan sybyzǧy üirenuge bardym. On kün üirengende barlyq dybysty tolyq alyp, sybyzǧymen 5-6 küi, 6-7 än tartatyn deŋgeige jettım. Ärine, quys aǧaşty ürlei bıletınnıŋ bärın sybyzǧyşy emes, maŋyzdysy – sybyzǧy ünındegı tabiǧi boiau men kömekeidegı tereŋnen şyǧatyn äsem sazdy säikestıre bılu. Men Qūttybai ūstazdan sybyzǧyşylyqtyŋ osy keremetın üirenıp qaittym. Keiın Beiılhan Qaliakbarūlynan tälım alyp, osy deŋgeige jettım» deidı özı.
Endıgı jerde «sybyzǧyşy Şyǧys» atanǧan ol 2002 jyly 2 qyrküiekte Astana qalasynyŋ memlekettık akademiialyq filarmoniiasy janynan qūrylǧan «Aq Orda» ūlt aspaptar ansamblınıŋ sybyzǧyşysy bolyp jūmysqa qabyldanady. Osy öner ūjymynda jürıp sybyzǧynyŋ syrly ünın äueletken ol şetelge deiın baryp, sybyzǧy tartty.
– Maǧan filarmoniia basşylary ülken qoldau körsettı, «sybyzǧy – joǧalyp bara jatqan aspap, osyny qaita tületuge küş sal» dep dem berdı. Başqūrtstanǧa deiın jıberıp, sybyzǧy tartu önerımdı damytuǧa jaǧdai jasady. Demep, jebep, sybyzǧynyŋ sahnadan oiyp oryn aluyna mümkındık berdı. Būl – önerde jürgen aǧalardyŋ ūlt aspaptaryna, önerge degen janaşyrlyǧy, – degen Şyǧys Nūrlan Hamzin siiaqty aǧalarynyŋ esımın ülken ıltipatpen atap öttı.
Şyǧys Maqanūlynyŋ «Jylp ötken dünie», «Jylqysyn jau aidaǧan jalǧyz jıgıt», «Ertıs tolqyny», «Tättım, sylqym», «Sarybel», «Botasyn aŋsaǧan bozıngen», t. b. küilerı «Qazaqtyŋ 1000 küiı» altyn qoryna engen. 2010 jyly «Saryarqa» halyq muzyka ansamblınıŋ süiemeldeuımen respublika kölemınde tūŋǧyş ret «Sybyzǧy sazy» atty jeke şyǧarmaşylyq konsert berıp, kielı sahnada sybyzǧy küilerı men halyq kompozitorlarynyŋ sybyzǧyǧa arnalǧan küilerın oryndady. Jaqynda Şyǧys Maqanūlynyŋ Astanada 26 säuırde «Altyn Altai – äuenım» atty şyǧarmaşylyq keşı ötpek. Babalar ünın bügınge jalǧaǧan sybyzǧyşynyŋ önerdegı joly ärdaiym aşyq bolǧai!
