Äkemız Iliias Qasabekūlynyŋ 1940 jyly äsker qataryna şaqyrylyp, Ūly Otan soǧysyna aiaǧyna deiın qatysyp, II, III därejelı «Daŋq», I, II därejelı «Otan soǧysy» ordenderımen, «Erlıgı üşın» jäne basqa da köptegen medaldarmen marapattaluy – Otan aldyndaǧy boryşyn adal atqarǧandyǧynyŋ belgısındei. Joǧary bas qolbasşy İ.Stalinnen üş ret alǧys alyp, Mäskeude 1945 jyly alǧaş ötken Jeŋıs şeruıne qatysuy – bızdıŋ äuletımız üşın ülken märtebe.
Äkem 1940 jyldan 1943 jylǧa deiın Zabaikale äskeri okrugınde qyzmet etken. Jer betınıŋ tynyştyǧy üşın Gitler basqynşylaryna qarsy soǧys jürıp jatqan jerden alysta bolu äkemızdı beijai qaldyrmady. Elımızdıŋ taǧdyry şeşıletın Batys maidanǧa jıberudı sūranady.
Ol Kantemirov atyndaǧy 4-gvardiialyq tank korpusy qūramyndaǧy 106-şy saperlar batalonymen Orel-Kursk iınınde Belgrad baǧytyndaǧy ūrysqa kıredı. Prohorovka tübındegı ataqty tankıler şaiqasynyŋ jan alysyp, jan berısken ot jalynynyŋ ortasynda bolady. Soiqan ūrystardyŋ bırınde tank jarylyp, auyr kontuziiaǧa ūşyraidy. Sodan qūlaǧy estımei, tılı kürmelıp, söilei de almai qalady. Ekı jarym ai gospitalda jatyp, öz bölımşesın Kiev qalasynyŋ maŋynda quyp jetedı.
Oq pen ottyŋ arasynda jürıp, arpalysqan auyr künderın äkem tereŋ kürsınıspen esıne alyp otyratyn. Sol estelıkterın jaŋǧyrtaiyn.
* * *
«Barlauşy bolyp men üş ret tıl aluǧa bardym. Bırınşısınde aiaǧymnan jeŋıl jaralanǧanda, tez-aq jazylyp kettım. Al, soŋǧy joly tapsyrmamyz öte auyr boldy. Ädette, nemıs blindajynda ekı pulemetşı otyratyn. Bızdıŋ barlauşylardyŋ mındetı pulemettı talqandap, qolǧa tüsken pulemetşılerdıŋ bıreuın «tıl» qylyp alu edı. Tapsyrmany oryndauǧa kırıstık, pulemet joiyldy, bır pulemetşı öltırıldı. Ekınşısın qolǧa tüsırdık. Bıraq, qyrsyq bolǧanda, nemıster ekeu emes, üşeu bolyp şyqty. Üşınşı nemıs tasada tyǧylyp tūryp, pyşaǧyn maǧan sıltei bergende, menıŋ janymdaǧy Jänıbek degen dosym onyŋ qolyn qaǧyp ülgerdı. Pyşaqtyŋ ūşy taiyp baryp qabyrǧama tidı. Soǧysqa deiın boksqa qatysqan dosymnyŋ şapşaŋ qimylynyŋ arqasynda men taǧy bır ölımnen aman qaldym».
* * *
«Jeŋıs künı qarsaŋynda 1945 jyly 8 mamyrda bülınıp-qiraǧan Drezden qalasynda boldyq. Elbadan ötetın üş köpırdıŋ ekeuın nemıster qiratyp ketken bolatyn. Bızge sol üşınşı köpırdı aman saqtap qaluǧa tapsyrma berıldı. Bızdıŋ desantşylar keremet amal-aila jasady. Bastaryna nemıs äskerlerınıŋ kaskalaryn kiıp, «tigr» tankılerıne mınıp, qapyda qalǧan köpır küzetşılerın joidy. Bız köpırdı minadan tazaladyq ta, desantşylarmen bırge jauǧa qarsy şabuylǧa şyqtyq. Pragany azat etu üşın bızdıŋ tank korpusyn kömekke şaqyrdy. 9 mamyr künı Pragany azat etu üşın bolǧan şaiqasqa qatystyq. Praga köşesımen kele jatqanda, tank üstınde menımen qatar otyrǧan qazaqstandyq qandyköilek maidanger joldasym Jänıbek jau oǧynan qaza boldy. Būl orny tolmas auyr ökınış boldy».
* * *
Qan maidanda saperler, barlauşylar vzvodyn basqarǧan Iliias Qasabekūly elge oralǧan soŋ, Abai atyndaǧy Qazaq pedagogikalyq institutynyŋ tarih fakultetın tämamdap, 1983 jylǧa deiın Şyǧys Qazaqstan oblysyndaǧy Şyŋǧystai auylyndaǧy orta mektepte abyroimen qyzmet ettı. QazPİ-de bırge oqyp, şaŋyraq qūrǧan ömırlık jary, «Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen mūǧalımı» Zäbilä Alpysqyzymen 7 ūl-qyz ösırıp, olardan 16 nemere, 25 şöbere süidı. Baqytty äke, ūlaǧatty ūstaz, äuletımızdıŋ qadırlı qariiasy atandy.
Äke-şeşemız – mereilı mūǧalım. Ūstaz senımın aqtaǧan şäkırtterınıŋ arasynda Balamer Sahariev, Oralhan Bökei, Töleuhan Biiarov, Älıbek Asqarov, Didahmet Äşımhanov siiaqty bükıl qazaq jūrtyna belgılı tūlǧalar bar.
Ūly Jeŋıstıŋ 60 jyldyǧynda ortamyzda bolyp, toilaǧan äkemız bügınde aramyzda joq. Äkemız jetpegen Jeŋıstıŋ 70 jyldyǧyn 93-ke kelıp otyrǧan anamyz Zäbilämen qarsy aluǧa jazǧai.
Mahmūt QASABEKOV,
L.Gumilev atyndaǧy
Euraziia ūlttyq universitetınıŋ dosentı
