Bıregei tūlǧalar bolady. Ömırı bır eldıŋ tarihyndai. Bır özı bır däuırdıŋ jarşysyndai.
Jüzge jetıp, keşe ǧana dünieden ozǧan Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı Habiba Elebekova sondai erekşe jan edı.
1916 jyldyŋ 16 şıldesınde Qaraǧandy oblysy Qarqaraly audanynyŋ Tomar auylynda şyr etıp dünie kelgenınde, säbidıŋ maŋdaiynda bır ǧasyrlyq ǧūmyr jazylypty. Balalyq şaǧyn ūlt-azattyq köterılıster būrq-sarq etken qazaq jerınıŋ ortalyǧynda, qarapaiym otbasynda ötkızu näsıp bolǧan. Alaida, onyŋ boiyna Jaratuşy ieden erekşe ilham öner daryǧan edı. Sol öner 1934-1935 jyldary boi tüzep, tolysqan arudy Qarqaraly jergılıktı teatryn töŋırektetıptı. 1935 jyly Qazaq drama teatrynyŋ sahnasyna jeteledı. Teatr tabaldyryǧynda jürıp, ol sondaǧy akterlık studiiada öz qabıletın şyŋdady. Söitıp, özıne ǧūmyrlyqqa sahna degen kielı ūǧymdy serık etıp aldy.
Jūmat Şaninnıŋ «Arqalyq batyr» spektaklındegı Qaragöz rölı öner jolyndaǧy alǧaşqy rölı bolyp maŋdaiyna jazylypty. Odan ärı aktrisa jyldan-jylǧa şiryǧa tüsedı. Qazaq teatryna qyzmet etuge arnalǧan bükıl sanaly ǧūmyrynda 100-den astam obrazdy somdau baqytyna ie bolady. Ärtıstı tūlǧalyq biıkke kötergen, kemeldendırgen körnektı rölderı M.Äuezovtıŋ «Abaiyndaǧy» Qanıkei, Ūljan, Ǧ.Müsırepovtıŋ «Qozy Körpeş – Baian sūluyndaǧy» Maqpal, B.Mailin men Ǧ.Müsırepovtıŋ «Amangeldısındegı» Qyrmyzy, B.Mailinnıŋ «Maidanyndaǧy» Mamyq, Q.Amanjolovtyŋ «Dosymnyŋ üilenuındegı» Aiǧanym, İran-ǧaiyptyŋ «Estaidyŋ qorlanyndaǧy» Ainaş, taǧy basqa bolyp jalǧasyp kete beredı.
Közı tırısınde «apa» dep ızdegen barşa qazaq qyzyna qamköŋıl qarai bılgen Habiba Elebekovanyŋ öz önerınen bölek taǧy bır sıŋırgen eŋbegı bar. Ol – Ämıre Qaşaubaev, Qali Baijanov, Ǧabbas Aitpaev, Manarbek Erjanov syndy düldül änşıler qaldyrǧan sürleumen ömır sürgen änşı, kompozitor Jüsıpbek Elebekovke jar bolǧany edı.
Jüsıpbek Elebekov jäi ǧana oryndauşy emes. Ol ötken ǧasyrdyŋ alǧaşqy şiregınde Parijde ötken EKSPO körmesınde än şyrqap, fransuz halqynyŋ ülken konsert zaldarynyŋ liustrasyn syŋǧyrlatqan Ämıre Qaşaubaevtyŋ amanatyn arqalaǧan ülken muzykant. Taǧdyry toǧysqan künnen bastap, boiyna bır-bır öner qondyryp, bır-bır jauapkerşılık, bır-bır amanat arqalaǧan Habiba Elebekova men Jüsıpbek Elebekov ärı qarai qazaq ruhaniiatyn damytuǧa bırlesıp küş saldy. Jüsıpbek Elebekovtyŋ qolynda Ämıredei ūstazy öz qolymen ūsynǧan qara dombyra bar edı. Aspabyn arqalaǧan änşı kün-tün demei, el aralap, halyqtyŋ aldynda jürdı. Al teatrdaǧy akterlıgınen bölek, ändı de erınen kem salmaǧan Habiba Elebekova azamatynyŋ abyroiyn oilap, babyn jasap, şaŋyraǧynyŋ qūtyn arttyryp otyrdy.
Dese de, közı tırısınde özı aityp ketkendei, tūrmystyŋ qatpar-qatpar qiynşylyqtary men qoǧamnyŋ köleŋkelı jaqtarynan, adamdardyŋ keide bürke almaityn aiarlyǧy men alaiaqtyǧynan, qatygezdıgı men qaraulyǧynan ony ünemı öner qūtqaryp otyrypty. «Men sahnaǧa şyqqanda öz rölıme berıle tüsetınım sonşa, bärın ūmytyp ketetınmın. Tıptı, özımnıŋ jasym kelıp qalǧanyn, ömırdegı sätsızdıkterdı, auyrtpalyqtardy – bärı-bärı bır sätke esımnen şyǧyp ketetın edı. Basqa älemde jürgendei bolatynmyn» dep aqtarylǧany da sondyqtan.
Alaida, önerdı ömırım dep bılıp, sahnaǧa kelgende bar älemdı ūmytqan Habiba Elebekova jar aldyndaǧy paryzyn bır sätke de ūmytqan joq. Jūbaiy, änşı Jüsıpbek Elebekov ömırden ozǧannan keiın de erınıŋ şyǧarmaşylyq taǧdyryna zor qūrmetpen qarady. Sol qūrmetınıŋ belgısı retınde 1981 jyly Jüsıpbek Elebekov turaly «Ünı ketpes qūlaqtan» atty memuar kıtabyn jazdy. Keiın būl kıtap 1989 jyly tolyqtyrylyp «Än-amanat», odan soŋ 1998 jyly «Qairan Jüsekem» degen atpen qaita basylyp şyqty.
Ömırınıŋ 80 jylyn teatrǧa arnaǧan Habiba Elebekovanyŋ qazaq mädenietı men önerıne qosqan ülesı ūşan-teŋız. Ol Abaidyŋ «Segız aiaq» änın jäne basqa da halyq änderın tüpnūsqasy boiynşa bügınge jetuıne yqpal etken. Qazaq äielıne tän sanalylyq pen danalyqtyŋ ülgısı bola bıldı. Jasy jüzge tolǧanda da Alaş arysy, aqyn Maǧjan Jūmabaevtyŋ jyrlaryn jatqa oqyp, köpşılıktı taŋdandyrdy.
Etken eŋbegıne qarai 1976 jyly Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı ataǧyn alǧan ärtıstı elı de eleusız qaldyrmauǧa tyrysqany ras. 2012 jyly teatr ardagerıne «Mädeniet üzdıgı» tösbelgısı tabystaldy. Belgılı synşy Äliia Böpejanovanyŋ bastamasymen «Habiba Elebekova» kıtaby düniege keldı.
2009 jyly «Bırjan sal» filmınde qazaq anasynyŋ ädemı obrazyn somdap, kino älemıne de ız qaldyrǧan Habiba Elebekovanyŋ dünie saluy düiım qazaq jūrtynyŋ qabyrǧasyn qaiystyrdy.
Marqūmdy şyǧaryp salu bügın saǧat 10.00-de özı 80 jyl qyzmet etken M.Äuezov atyndaǧy qazaq drama teatrynda ötpek.
Näzira BAIYRBEK
