Elde ǧana emes, älemde bolyp jatqan soŋǧy oqiǧalarǧa bailanysty dın salasy özektı taqyryptardyŋ bırıne ainaldy. Qazaqstan Respublikasynda atalǧan sala boiynşa arnaiy zaŋnama bar. 2021 jyldyŋ 29 jeltoqsanynda qoldanystaǧy «Dıni qyzmet jäne dıni bırlestıkter turaly» zaŋnamasyna özgerıster engızıldı. Ol qandai özgerıster, halyqqa berer paidasy bar ma, sondai-aq, dın salasynda qandai jūmystar atqarylyp jatqany jönınde Nūr-Sūltan qalasy, Dın ısterı jönındegı basqarma basşysy Nūrdäulet Älmūhanovtan sūrap bıldık.
-Nūrdaulet İmanaliūly, bırınşı sūraǧymdy dıni qyzmet mäselelerı boiynşa zaŋnamaǧa engızılgen özgerıster men tolyqtyrular turaly bastaǧym kelıp tūr. Halyqqa tüsınıktı tılmen jetkızıp berseŋız. Zaŋnamada qandai özgerıster oryn aldy?
– Qazaqstan Respublikasynyŋ qoldanystaǧy «Dıni qyzmet jäne dıni bırlestıkter turaly» Zaŋnamasy halyqaralyq täjırbielerdı eskere otyryp, adam qūqyǧyn, dıni senım bostandyǧyn qorǧauǧa jäne eldegı kofessiiaaralyq kelısımdı qamtamasyz etuge baǧyttalǧan. 2021 jyldyŋ jeltoqsan aiynyŋ soŋynda zaŋnamaǧa bırqatar özgerıster engızıldı. Sonyŋ bırı, endıgı taŋda «dıntanulyq saraptamany» tek dıntanuşylar men teologtar ǧana emes, psiholog, qūqyqtanuşy, saiasattanuşy jäne mädeniettanuşy syndy mamandar da jürgıze alady. Būl özgerıs dıni mazmūndaǧy ädebietterge tek dıni tūrǧydan bölek, jan-jaqty taldau jasauǧa mümkındık beredı. Zaŋnamada «dıni mazmūndaǧy aqparattyq materialdar» terminı paidalanylady, alaida terminnıŋ mazmūny aşylmaǧan. Osyǧan orai zaŋda atalǧan termin ūǧymy aşylǧan. Sondai-aq, öŋırlık dıni bırlestıkterdı tırkeu üşın talaptar jeŋıldetıldı, olardy tırkeu üşın jalpy kriteriiler belgılendı.
–Būl özgerıster özıŋız basqaryp otyrǧan basqarmanyŋ jūmysyn jeŋıldetedı dep oilaisyz ba?
–Ärine. Mysaly, joǧaryda atap ötken öŋırlık dıni bırlestıkterdı tırkeu üşın ekı öŋırden 250 adamnan 500 adam qajet bolsa, qazır är öŋırden 250 adam tırkelse jetkılıktı. Kez-kelgen özgerıs- ol praktika jüzınde qoldanylyp, ärtürlı jaǧdailardan keiın engızıledı. Sol sebeptı de, jūmys barysyna oŋ äserın tigızetını sözsız.
–Zaŋnamaǧa özgerıster engızılıp jatyr. Dın salasynda bırqatar jūmystar atqaryluda. Halyqqa dıni mäseleler boiynşa alaŋdauǧa sebep joq dep aita alasyz ba?
–Osy jerde Elordadaǧy dıni ahualdyŋ tūraqty ekenın atap ötkım kelıp tūr. Özge öŋırlermen de tyǧyz bailanystamyz. Qandai jaǧdai bolmasyn bır-bırımızden täjırbie almasyp tūruymyz qajet. Sondai-aq, biyl ötkızetın dıni aqparattyq tüsındıru jūmystarynyŋ sanyn arttyrdyq. Dın ökılderımen tiıstı dialog qūrylyp, konfessiiaaralyq kelısım nyǧaiuda. Eger, qala tūrǧyndarynda qandai da dıni mäsele nemese sūraq tuyndaityn bolsa, der kezınde şeşuge tyrysamyz. Dıni ekstremistık ideologiiaǧa qarsy jūmys jasaityn Dınderdı zertteu ortalyǧymyz bar. Būl jūmystardyŋ bärı özınıŋ jemısın bererı sözsız. Sol sebeptı de, tūrǧyndarǧa alaŋdauǧa sebep joq.
–Köp jaǧdaida dıni ekstremistık ideologiianyŋ qūrbany kımder?
-Destruktivtı dıni aǧym ökılderı adamdardy jasyna, näsılıne nemese äleumettık tobyna qarap bölmeidı. Olarǧa adamnyŋ psihologiialyq tūrǧyda älsız jäne dıni sauaty tömen bolsa jetkılıktı. Ne degenmen, basym köpşılıgı 16-29 jas aralyǧyndaǧy jastar. Sol sebeptı, basqarma tarapynan jastarmen tyǧyz qarym-qatynas ornatudamyz. Adamdarǧa dıni jat aǧymǧa erıp ketpes üşın mūqiiat bolu kerek. Dıni kıtaptar men uaǧyzdardy resmi tırkelgen dıni ūiymdar men resmi mekemelerdıŋ arnaiy saittarynan qaraŋyzdar. Mysaly, radikaldy ideologiiany taratuşylar tıl kurstary arqyly, beiresmi äleumettık jelılerde, qaiyrymdylyq ūiymdardyŋ atyn jamylyp adam sanasyn ulaityn faktıler kezdesıp jatady. Osyndai ūiymdardyŋ qūryǧyna tüsıp qalmau üşın dıni aqparattardy resmi akkaunttardan oquǧa jäne QR tırkelgen dıni bırlestıkterdıŋ dın qyzmetkerlerınen tyŋdauǧa keŋes beremın. Dın – ol näzık dünie. Kez-kelgen adammen äŋgıme qylyp, kez-kelgen jelıden oqi salatyn sala emes.
-Söz soŋynda aldaǧy josparlaryŋyzben bölısseŋız.
– Ūrpaǧymyzdyŋ jarqyn bolaşaǧyn qamtamasyz etu üşın aianbai eŋbek etu kerek. Qazırgı taŋda biylǧy jūmys barysyna bırqatar josparlar qūryp qoidyq. Ol halyqpen onlain jäne offlain kezdesuler ūiymdastyru, äleumettık jelılerde jaŋa baǧdarlamalar, kinotuyndylar jasap şyǧaru, seminarlar men konfessiialardyŋ qatysumen ıs-şaralar jasau. Taǧy da eskerte ketetın jait, dın boiynşa sūraqtyryŋyz ben ūsynystaryŋyz bolsa iKomek – 109 nömırı arqyly habarlasa alasyzdar.
