«Astana Bas jospary» ǧylymi-zertteu jobalau instituty» JŞS direktory, öner men ädebiet salasyndaǧy Memlekettık syilyqtyŋ iegerı, QR Qūrmettı säuletşısı Särsembek Jünısov qalalyq mäslihatqa №7 sailau okrugınıŋ deputaty bolyp sailanǧan. Deputat gazet tılşısıne halyqqa qyzmetınıŋ jaŋa sapada qalai jalǧasyn tapqany turaly äŋgımelep bergen edı.
– Özın-özı basqaru jüiesınıŋ maŋyzdy bölıgı, mäslihat deputaty retınde jergılıktı tūrǧyndarmen tıkelei jūmys jasaudaǧy alǧaşqy täjıribeŋız emes pe? Belgılı säuletker, şyǧarmaşylyq adamy üşın qalanyŋ tynys-tırşılıgındegı mäselelerdı şeşudıŋ erekşelıkterı bar ma?
– Jasyratyny joq, sailau aldy kezdesulerde sailauşylarmen bırden tıl tabysyp kettım dei almaimyn. Eŋ kürdelı okrug menıŋ ülesıme tüsken eken. Tūrǧyndardyŋ synai qarap, senımsızdık bıldırgen sätterın bastan ötkızdım. Mūnda negızınen eskı qalanyŋ tūrǧyndary mekendeidı. Būlardy keşegı Selinogradty qolymen salǧan, Aqmola oblysyna eŋbek sıŋırgen eskınıŋ közı deuge bolady. Alǧaşynda synai qaraǧannyŋ da syry osynda jatyr. Olardyŋ ärqaisysy da qūrmetke laiyq.
– Olardyŋ oiyndaǧysyn tauyp, ortaq tıl tabudyŋ da qiyndyǧy bar şyǧar?
– Men mäselenı tıkesınen qoidym. «Menıŋ qolymda myna qaǧaz ben qalamnan basqa eşteŋem joq. Sızderge üiıp-tögıp uäde bere almaimyn. Bıraq sızdermen bırlesıp, osy aumaqtaǧy tüiındı mäselelerdı şeşude sailauşylarymnyŋ müddelerın qorǧauǧa daiynmyn» dedım. Salmaqty özderıne salyp, eger özderıŋız özgermeseŋızder, eşkım sızderdı küştep özgerte almaitynyn tüsındırdım. Özıme jaqsy tanys, osy öŋırdıŋ damu josparyn baiandap, tūrǧyndardyŋ tūrmys jaǧdaiyn jaqsartatyn sol jobalardy jüzege asyrumen tıkelei bailanysty ekenın jetkızdım. Aşyq äŋgımeden keiın adamdardyŋ belsendılıgı artyp, qyzyǧuşylyǧy oiana bastady. Bırtındep özderın tolǧandyryp jürgen oilaryn ortaǧa salyp, onyŋ oŋ şeşımın bırlese ızdei bastadyq.
– Ol qandai tüiındı mäseleler eken?
– Elordada şeşımı kürdelı, ömırlık maŋyzdy problemalar joq dep aituǧa bolady. Bızdıŋ basty nazarymyzǧa abattandyru, qalalyqtardyŋ salamatty ömır saltyn ūstanyp, demalysyna qolaily jaǧdailardy jasau siiaqty sūraqtar alǧa şyqty. Tūrǧyndardyŋ qoǧamdyq-saiasi ömırge belsendılıgın arttyru da eskeretın jait. Menıŋ sailauşylarymdy şartty türde ekıge böluge bolatynyn baiqadym. Bırınşısı – ainaladaǧy özgerısterge aşyq emes.
Ekınşısı bärın bır künde jyldam jasap berudı talap etedı. Jalpy, halyqpen jūmys ısteudıŋ erekşelıgı bar ǧoi, az ǧana uaqyt ışınde sailauşylardyŋ belsendılıgıne qol jetkızdım. Aitqanymdai, osy töŋırektegı bırqatar jūmystarǧa jan bıtırdık. Joldardy tösep, tozyǧy jetken eskı üilerdı syrudy bastap kettık. «Elorda – damu» qalalyq baǧdarlamasy boiynşa apatty üilerdı sürıp, ornyna jaqsy üi salu josparlanyp otyr. Qalanyŋ aldaǧy jyldardaǧy biudjetınde de qarajat qarastyryldy. Demek, qala ırgesındegı aimaqtar da jandanyp, jaŋa qarqynmen damidy dep oilaimyn. Odan bölek, qalanyŋ jaŋa ortalyǧyn jaŋǧyrtudan auysqan qūrylys materialdaryn da qala ırgesındegı qonystardyŋ kädesıne jaratudy közdep otyrmyz.
Atalmyş aumaqtaǧy küiıp tūrǧan mäselenıŋ bırı – eskı mekteptıŋ jaiy. Osy öŋırdegı eŋ alǧaşqy, osydan 80 jyl būryn salynǧan eskı ǧimarat.
– Sız qala ırgesındegı qonystardyŋ jaǧdaiyn jaqsy bıletın, ony bır kısıdei köterıp jürgenderdıŋ bırı ekenıŋız belgılı. Onyŋ oŋ nätijesıne jetudıŋ basty şarttary qandai?
– Qalalardy damytu ürdısınde qai eldıŋ, qai qalanyŋ täjıribesın alyp qarasaŋyz da, jaŋa ortalyq eskı ortalyqty eşqaşan basyp ozǧan emes. Solai bolady da. Öitkenı eskı qalanyŋ özındık dästürı men tarihy jaŋa ortalyqtan oq boiyndai ozyq tūrady. San jyldar belesınde ornyǧyp qalǧan adamdardyŋ köŋıl-küiınen de Esıldıŋ oŋ jaq betınde jinaqylyq sezıledı. Qalanyŋ jaŋa bölıgındegı uaqyt aǧymyna ılesu, alǧa ūmtylu siiaqty sezımder basym tüsıp jatady. Iskerlıktıŋ de nyşandary osy jaǧalaudan esılıp tūrady. Bıraq ötken uaqyttyŋ elesı är köşesınde, är aialdamasy men jol oramdarynda bederı qalǧan eskı qalanyŋ obrazy eskırmeidı. Qala tūrǧyzuşylardyŋ qoly qalt etkende qalanyŋ eskı kelbetın körıktendırıp, öz kelbetın qalpyna keltıruge ūmtylǧany – zaŋdy närse. Eger tiımdı jaǧyn oilasaq, eskı üidı sürıp, ornyna köp qabatty ülken ǧimarat tūrǧyzar edık. Alaida būdan eskı qalanyŋ körkı kırmeidı. Sol sebeptı sürılgen üilerdıŋ ornyn gülzar baqqa ainaldyryp, jaŋa kelbetın aşqymyz keledı. Aldaǧy uaqytta Esıldıŋ oŋ jaǧalauyn da jasyl baqqa ainaldyru josparda bar.
– Qala maŋy aimaǧyn kögaldandyru, qonysty aumaqtyŋ ışındegı kögaldandyru jūmystary qalalyqtardyŋ ömırınde özgeşe özgerıs alyp keledı dep oilaisyz ba?
– Bärı adam üşın, menıŋ qalam, menıŋ köşem, menıŋ üiım degen ūǧymnyŋ mänıne jetıp, qala tūrǧyndary ony jüregımen aityp, sezınu üşın sözden görı ıske köşu kerek. Aldymen qalalyqtardyŋ bas qosyp, jüz körısetın, pıkır almasyp, bos uaqytyn qalauynşa ötkızetın qoǧamdyq oryndaryn anyqtauymyz kerek. Ol üşın oŋ jaǧalaudaǧy keibır köşelerdegı kölık qozǧalysyn jauyp, tek jaiau jürgınşılerdıŋ ielıgıne qaldyramyz. Būl şartty türde alǧanda, qoǧamdyq keŋıstık dep atalatyn bolady. Osy arqyly köşe mädenietınıŋ qalyptasuyna äser etemız, adamdar da oqşaulanbai, bır-bırımen jaqyndasa tüsedı. Ökınışke qarai, qazırgı elordadaǧy qala baqtarynda adamdardyŋ demaluyna köp jaǧdailar jasalmaǧan. Mysaly, «Arai» saiabaǧyn alyŋyzşy. Işınde emın-erkın seiıldep jürgen jandy körgenıŋız bar ma?! Temır qorşauynyŋ özı ne tūrady? Demek, mūndai baqtardyŋ qorşauyn būzyp, būqaranyŋ naǧyz demalys ornyna ainaldyruǧa män bergenımız dūrys.
– Salamatty ömır saltyn nasihattap qana qoimai, belsendı demalys türlerın ūiymdastyruda da qala basşylarynyŋ eskeretın tūstary bar deisız ǧoi…
– Osy maqsatta Esıldıŋ jaǧalau aimaǧyn körkeitu, dene şynyqtyru-sauyqtyru maqsatynda velojoldardy damytu josparlanuda. Esıl arqyly ötetın 5 negızgı velosiped köpırlerın qūru (barlyǧy 8), 3 tiptı velosiped joldaryn qūru josparlanuda. Mūnyŋ ışınde velosipedşılerdıŋ qozǧalysyna ǧana arnalǧan derbes jol, qoǧamdyq paidalanudaǧy joldardyŋ qūramyna velojoldar qarastyrylǧan. Soŋǧy jyldary qala tūrǧyndarynyŋ arasynda qala kölıgınıŋ bır türı retınde velosipedtı qolaily köretınder artyp keledı. Endı olardyŋ erkın qozǧaluyna da jaǧdai jasau kerek. Qalamyz tūrǧyndardyŋ köz quanyşyna ainalyp, şyn mänındegı iesıne ainalyp, maqtanyş tūta alsa, Esıldıŋ ekı jaǧalauy qatar güldep, jasyl baǧymyz orman bolyp, saiasynda astanalyqtardyŋ talai ūrpaǧy örkendep, ösetın bolady.
Tüiındep aitqanda, elordamyz – tek qana astanalyqtardyŋ maqtanyşy emes, būl bükıl elımızdıŋ maqtanyşyna ainalǧan bas qalamyz. Sondyqtan būl qalanyŋ ärbır tūrǧyny onyŋ önıp-örkendeuıne özındık üles qosyp, janaşyr bolyp jüruge tiıs dep oilaimyn.
Aigül UAISOVA
