Būrnaǧy künı Astanada IýNESKO ısterı jönındegı ūlttyq komissiialardyŋ bırınşı öŋıraralyq keŋesı öttı. Oǧan ūiymǧa müşe arab memleketterı, Aziia jäne Tynyq mūhity, Europa jäne Soltüstık Amerika, Latyn Amerikasy men Karib basseinı memleketterı men özge de halyqaralyq ūiymdardan baqylauşylar şaqyryldy. Jiyn barysynda Astana qalasynyŋ äkımı İmanǧali Tasmaǧambetovke Qazaqstan men IýNESKO arasyndaǧy qarym-qatynasty nyǧaituǧa üles qosqany üşın atalmyş ūiymnyŋ eŋ joǧary marapaty – «Jıbek joly» tösbelgısı tabys etıldı.
Atap ötken jön, jahandyq deŋgeidegı mūndai jiyn alǧaş ret ūiymdastyrylyp otyr. Basqosuǧa Qazaqstan Prezidentınıŋ bastamasy ūiytqy boldy. Osydan ekı jyl būryn Nūrsūltan Nazarbaev Bırıkken Ūlttar Ūiymy Bas Assambleiasynyŋ 67-şı sessiiasynda 2013-2022 jyldar aralyǧyn Mädenietterdı jaqyndastyrudyŋ halyqaralyq onjyldyǧy dep jariialau turaly ūsynys aitqan bolatyn. Osy oraida Bırıkken Ūlttar Ūiymy Bas Assambleiasy būl salada eleulı täjıribesı bar jäne mädenietterdı därıpteu ısınde älemge erekşe tanylǧan IýNESKO-ǧa atalǧan halyqaralyq şarany ötkızu jönınde tapsyrma jüktedı. Bügınge deiın Mädenietterdı jaqyndastyrudyŋ halyqaralyq jylyn toilau şeŋberınde müşe memleketter arasynda myŋnan asa ıs-şara ūiymdastyrylǧan.
Aituly jiynda Elbasynyŋ keŋes qatysuşylaryna arnaǧan qūttyqtauyn Memlekettık hatşy Ädılbek Jaqsybekov oqyp berdı.
«Barlyǧymyzdy ǧalamdaǧy beibitşilik pen joǧary standarttarǧa, bilimge, ǧylymi progreske, tūraqty damuǧa degen ūmtylys biriktiredi. 130-ǧa juyq etnos ökilderi tūratyn Qazaqstan üşin IýNESKO-nyŋ mädenietaralyq, örkenietaralyq jäne dinaralyq dialogty damytuǧa baǧyttalǧan qyzmeti jaqyn. Biz öz tarapymyzdan IýNESKO qūndylyqtaryn, toleranttylyq qaǧidattaryn jäne jaŋa gumanizm ideiasyn damytuǧa ülesimizdi qosudamyz. Qazaqstan Mädenietter jaqyndasuynyŋ jyly men onjyldyǧy syndy birqatar jahandyq bastamalardy ūsyndy. Astana älemdik jäne dästürli dinbasşylarynyŋ qūryltaiy ötetin orynǧa ainaldy. Büginde IýNESKO dialogtaryn nasihattau ūiymnyŋ müşeleri tarapynan üles qosudy qajet etedi» delıngen Prezident qūttyqtauynda. Elbasynyŋ aituynşa, IýNESKO
isteri jönindegi ūlttyq komissiialardyŋ birinşi öŋiraralyq keŋesin ötkizu seriktestikti ornatu jolynda maŋyzdy qadam bolmaq.
BEDELSÖZ
İmanǧali TASMAǦAMBETOV, Astana qalasynyŋ äkımı, IýNESKO ısterı jönındegı ūlttyq komissiianyŋ būrynǧy töraǧasy:
–Biyl tabandy da baiandy jūmystardyŋ nätijesınde IýNESKO-nyŋ älemdik mūralar tızımıne elimizdiŋ üş tarihi eskertkişi engizildi. Atap aitqanda, Qoja Ahmet Iаssaui kesenesi, Tamǧaly petroglifterı, Saryarqa jäne Soltüstik Qazaqstan kölderi men jazyqtary, Qorǧaljyn jäne Nauryzym qoryqtary. Biyl olardyŋ qataryn elimizdiŋ taǧy da 8 tarihi nysany tolyqtyryp otyr. Osyndai jädigerlerımızdiŋ älemdik mädeni qūndylyqtar qatarynda düniejüzilik mūralar tizimine enui tūtas halqymyzdyŋ arman-tilegi men riiasyz peiiliniŋ körsetkişi dep bilemin.
Qazaqstan IýNESKO-men mädeniet salasynda yntymaqtastyq ornatudyŋ arqasynda «Mädeni mūra» baǧdarlamasyn sättı jüzege asyrǧany belgılı.
Atalǧan baǧdarlama şeŋberınde respublikamyzdyŋ 12 oblysynda 19 tarihi jäne mädeni eskertkış qalpyna keltırıldı. Özge de qūndy jädıgerler jaily tyŋ derekter anyqtaldy. Mäselen, Qaraǧandy oblysyndaǧy Taldy beiıtterıne qazba jūmystaryn jürgızu kezınde bızdıŋ zamanymyzǧa deiıngı ÜI ǧasyrda jasalǧan skif-sıbırlık aŋ stilındegı zergerlık būiymdar tabyldy. Bügınge deiın mädeni, tarihi taqyryptaǧy 18 derektı film tüsırıldı. Atap aitar bolsaq, «Bauyrjan Momyşūly», «Alaşorda», «Mırjaqyp Dulatov», «Mūhtar Äuezov», «Qoja Ahmet Iаssaui kesenesı», «Ejelgı Türkıstannyŋ arhitekturalyq eskertkışterı» atty filmder körermenge jol tartty. Sondai-aq, jiynda söz alǧan elorda äkımı, IýNESKO ısterı jönındegı ūlttyq komissiiany on segız jyl basqaryp kelgen İmanǧali Tasmaǧambetov adamzatqa ortaq ruhaniiatty barynşa jaqyndastyryp, älemdik tūlǧalar esimin tanystyruda «Atauly datalar küntizbesi» jobasynyŋ da orny airyqşa ekenın atap öttı.
«IýNESKO küntizbesine bizdiŋ de töl tarihymyzǧa, ūlttyq tūlǧalarymyzǧa qatysty mereitoilyq datalar engizildi. Būl ärine birinşi kezekte älem elderin ūlttyq ädebietimizdegi jauhar tuyndylarmen susyndauǧa mümkindik berdi. Osy arqyly jahan jūrtşylyǧy qazaq halqynyŋ mädenietimen, tarihymen tanysty» dedı İ. Tasmaǧambetov.
Aita ketken jön, IýNESKO bas direktory İrina Bokovanyŋ şeşımımen arnaiy taǧaiyndalǧan «Jıbek joly» tösbelgısın soŋǧy jiyrma jylda bırde-bır adam ielenbegen. Osynau märtebelı siiapatty rizaşylyqpen qabyl alǧan Astana qalasynyŋ äkimi öz sözinde IýNESKO basşylyǧynyŋ elimizge jasaǧan birneşe resmi sapary halyqaralyq bedeldi ūiym arasyndaǧy dostyq äriptestıkti jaŋa satyǧa kötergenin aita kele:
– IýNESKO qūrylymynda köp jyl qyzmet ıstedım, Qazaqstannyŋ ūlttyq komissiiasyn basqardym. Men üşın būl jyldar käsıbi tūrǧyda, sonymen bırge älemnıŋ türlı elderındegı ärıptesterımmen jeke qatynasta da ūmytylmas sätterımen erekşe. Mūndai bedeldı halyqaralyq ūiymnyŋ marapatyna ie bolu – ülken märtebe. Būl menıŋ ǧana eŋbegım emes, IýNESKO missiiasyn oryndauda bılımı men janyn bergen barlyq ärıptesterıme berılgen joǧary baǧa dep bılemın, – dep atap öttı.
Gülmira AIMAǦANBET
