Maira KEREI, opera änşısı, qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı: ÄDEMILIKKE JANYM QŪMAR

– Sız älemdık deŋgeidegı opera jūldyzysyz. Vokaldyq mümkındıgıŋız mınsız  ärı ändı şeber oryndaisyz. Sondyqtan, ärbır konsertıŋızdı asyǧa kütemız. Astanada aldaǧy uaqytta konsert beru oiyŋyzda bar ma?

Tynysbek, qala tūrǧyny

– Rahmet! Biyl şyǧarma­şylyǧyma ärı Qazaqstanǧa kelgenıme 20 jyl toldy. Būl az uaqyt emes. Soǧan orai, jeke keşımdı ötkızbekpın. Elımızdıŋ törı – Astanada än salu  ülken abyroi dep sanaimyn. Qazırgı uaqytta sol konsertke bailanysty daiyndyq jūmystary jürıp jatyr. Alla qalasa, küzge josparlap otyrmyn. Mındettı türde ötkızemın dep ümıttenem.

– Opera – kürdelı klassikalyq janr. Oǧan kez kelgen önerpaz bara bermeidı. Sız qalai keldıŋız? Taǧy bır sūraq, osy janrdyŋ qiyndyǧy nede jäne özımızdıŋ qazaqtardyŋ opera tyŋdauǧa yqylasy qandai?

Jaidarly, turistık agenttık qyzmetkerı

– Opera – muzyka önerınıŋ asqar şyŋy. Būl janrdyŋ kürdelılıgı – dauys diapazonynda, oryndau tehnikasynda. Köp ızdenudı, jan-jaqty daiyndyqty qajet etetın mamandyq. Muzykany, tarihty, ädebi şyǧarmalardy, aqyndardyŋ dastanyn, öleŋderın tereŋ tüsınbeseŋız, onda jaqsy änşı bolu öte qiyn.

Men ömırge kelgennen-aq, äkem menıŋ änşı bolatynymdy bılgen siiaqty. «Qyzymyz özıŋe tartqan änşı bolady-au, jylaǧan dausyn qaraşy!» deitın körınedı anama. Özım ändı es bılgelı aityp kelemın. Mekteptegı oquşylar «auzyŋ däu» dep mazaqtaityn. Jastaiymnan teatrǧa qūmar boldym. Anam Kamal Quanyşqyzy – Qytaidyŋ halyq ärtısı. Menıŋ önerge keluıme sol kısı yqpal ettı. Üide yŋyldap än aitamyn da jüremın. Bauyrlarym mezı bolady. Anam da keide «Tüu, būl üide men änşımın be, älde sen be?» dep ūrsuşy edı. Äkem – kompozitor. Qytaidaǧy qazaq änderın jinap, 500 ännen tūratyn «Qazaq halyq änderı» degen ekı tomdyq kıtap şyǧarǧan. Menıŋ boiymdaǧy talantymdy aina-qatesız tani bılgen de  sol kısı. «Qyzym, änşılık önerdıŋ eŋ biıgı, bekzaty – opera. Fortepianoda oinap üiren. Künı erteŋ özıŋ än aityp, özıŋ süiemeldeisıŋ» deitın.

Al, qazaqtardyŋ opera tyŋdau yqylasy tömen dep aita almaimyn. Egerde tüsınbese, tyŋdamasa, qadırlemese bızdıŋ operamyz 80 jyl ömır süre me? Baiaǧyda-aq, esıgı jabylyp qalar edı. Qūdaiǧa şükır, qazırgı jaŋa buyn änşılerı osy janrdy öz därejesınde  jalǧastyryp keledı. Ziialy qauym ökılderı ärdaiym teatr törınen tabylady.

– Qyzyŋyz Aidaǧa besık jyryn aitasyz ba, älde ariialar aitasyz ba?

Ǧaziza, student

– Biyl Aidaǧa arnap, analyq mahabbatpen «Älem besık jyrlary» atty jinaq şyǧardym. Sol änderden qyzym türık halqynyŋ änın süiıp tyŋdaidy  ärı sözın jattap jür. Yŋyldap tılı kelgenşe aitady. Qyzymyzdyŋ är qylyǧyna süisınıp, baqytqa bölenıp jürmız.

– Aldymyzda köktem merekesı, iaǧni, qyz-kelınşekter men analardyŋ, äjelerdıŋ meiramy keledı. Küieuıŋızden qandai syilyq kütesız?

Sezım, bank qyzmetkerı

– Syilyqty kım jaqsy körmeidı deisız?! Bıraq, eşkımnen eş närse dämetpeimın. Kerısınşe, bıreudı quantqandy jaqsy köremın. Janym sony qalaidy. Anama, qyzyma, jaqyndaryma syilyq jasaudy josparlap qoidym.

– Törtkül dünienı tügel aralap jürsız. Sızdıŋşe qai elderdıŋ mädenietı joǧary?

Mūhtar, käsıpker

– Är el öz dästürımen erekşelenedı. Bärımız pendemız ǧoi. Jer şary bärımızge ortaq. Bıraq, köpşılık Europanyŋ mädenietı men tarihy tereŋ dep oilaidy. Al, men üşın älemdegı eŋ ūly, eŋ parasatty el – Qazaq elı. Qazaqtan asqan sabyrly, dana halyq joq! Sosyn taǧy bır qyzyq jaǧdaidy aita keteiın, bızdıŋ körermen güldı sahnada tūrǧanda beredı ǧoi. Al, Fransiiada güldı konserttıŋ aldynda, mädeniet üiınıŋ qyzmetşılerı arqyly ärleu nemese kiınu bölmesıne berıp jıberedı. Konsertke şyqpai jatyp, üstelıŋnıŋ üstı türlı konfetter men hattarǧa, şoq-şoq gülderge tolyp ketedı. Köŋılıŋ sondai köterılıp qalady. Sahnaǧa şyqpai tūryp-aq senıŋ önerıŋdı baǧalaityn adamdardyŋ kütıp otyrǧanyn bılesıŋ. Erekşe küş-jıger beredı.

– Sız tanymal änşı ǧana emessız, otbasyndaǧy äielsız, anasyz. Jalpy, sız üşın otbasy baqyty neden tūrady? Taŋdau tüsse, älemge äigılı änşınıŋ ataq-daŋqyn qalaisyz ba, älde qarapaiym qazaq anasynyŋ baqytyn taŋdar ma edıŋız?

Säule, därıger

– Alla taǧala adam balasyna ūrpaq qaldyrudy näsıp etken. Sondyqtan, ata-ana baqyty – balamen der edım. Egerde taŋdau tüsse, ärine, qarapaiym qazaq anasynyŋ baqytyn taŋdar edım. Analyq röldı de keremet etıp atqaramyn dep oilaimyn. Men üşın otbasym bırınşı orynda tūrady. Öitkenı, boiyma ata-anamnyŋ sanamyzǧa sıŋırgen jaqsy qasietterı daryǧan.

– Önegelı jolyŋyz turaly derektı film tüsıru nemese kıtap jazu oiyŋyzda joq pa?

Bekzat, buhgalter

– Ondai ülken jobany jüzege asyruǧa Mädeniet ministrlıgı nemese Ükımettıŋ tıkelei qoldauymen bolmasa, öz küşım jete qoimas. Al, ömırbaian, estelık kıtapty 2003 jyldan bastap jaza bastaǧanmyn. Ekı ret kompiuterdıŋ virusynan bıraz dünieler öşıp qalyp, endı qaita bastauǧa tura kelıp tūr. Bastauyn bastaǧanymmen, qaşan aiaqtaitynymdy özım de bılmeimın.

– Şetelge jiı şyǧasyz. Ony äleumettık jelılerdegı paraqşaŋyzdan bılıp otyramyz. Būl otbasylyq saiahat pa, älde, şyǧarmaşylyq jūmystarmen jüresız be?

Nazym, mūǧalım

– Ekeuı de bar. Köbınese şyǧarmaşylyq saparmen jüremın.  Qūdai būiyrsa, qyzym ösken soŋ, otbasymyzben jaqsylap qydyrmaqpyz. Mümkındıktıŋ barynda saiahattap, demalyp, el, jer körgenge ne jetsın?!

– Maira apai, jastyǧyŋyz ben sūlulyǧyŋyzdyŋ syry nede?

Aisūlu, mūrajai qyzmetkerı

– Ömırdı qūlai süiuımde, aqjarqyn köŋılımde, ışkı tazalyǧymda dep oilaimyn. Dūşpanym bolsa da, eşkımge jamandyq tılemeimın. Eşteŋenı qyzǧanbaimyn. Qyzǧanyş – öte jaman sezım. Adamgerşılık qasietım maǧan ärqaşan quanyş syilaidy. Köşede jūrt tanyp jatsa, quanam. Amandassa, jyly şyrai tanytyp, sälemdesemın. Menı tanityndardyŋ basym bölıgı – orta buyn ökılderı. Qazaqtyŋ ziialy qauymy tügel tanidy dep maqtanyşpen aita alamyn. Ädemılıkke janym qūştar. Ärdaiym ädemı ömır süruge talpynam.

– Astanada bala kezıŋızden bas­tap, älı künge deiın jūbyŋyz jazylmai kele jatqan Gülnūr esımdı qūrbyŋyz tūrady eken. Jalpy, sız dostyqty qalai tüsınesız? Tyǧyz jūmys kesteŋızge qaramastan, dostaryŋyzǧa jiı köŋıl bölesız be?

Jaras, oqyrman

– Düniedegı eŋ ūly sezımderdıŋ bırı – dostyq. Är adam düniege kelgennen keiın, es bılgennen-aq jan düniesındegı syryn, mūŋ-şerın tarqatyp, quanyşy men qaiǧysyn bölısetın dos ızdeidı. Gülnūr – şynymen menıŋ jan dosym. Onyŋ  qasynda özımdı erkın sezınemın. Menıŋ tuysym siiaqty bolyp ketken. Onyŋ batyldyǧy, qaisarlyǧy, tektılıgı ärqaşan sezılıp tūrady. Qandai da bır qiyndyqqa tap bolsaq, bır-bırımızben bölısıp, şeşımın tabamyz. Sondai dosymnyŋ bolǧanyna maqtanamyn. Ökınışke qarai, menıŋ uaqytym tyǧyz. Al, uaqyt bola qalǧan jaǧdaida, qaida jürsem de dostarymmen habarlasyp otyruǧa tyrysamyn. Quanyş pen qaiǧyda bır-bırımızge süieu bolamyz. Köŋılımız ärdaiym bırge. Alla sol dostarymnan aiyrmasyn! Olarǧa tek jaqsylyq tıleimın!

Erkejan SÄTIMBEK